Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

1.Bob. Bulutli texnologiyalarga tahdidlar va ularni himoyalash 
texnologiyalari 
1.1. Bulutli texnologiyalarning ishlash sxemalari 
Avvalo, shuni ta’kidlash lozimki, ayrim kompaniyalarning bulut 
texnologiyalari bilan bog'liq muammolari bozorda yaqinda paydo bo'lgan bulutlar 
an'anaviy biznes standartlari bilan izohlanadi (agar IT evolyutsiyasi tezligi 
e’tiborga olinsa, texnologiya allaqachon eng cho’qqiga chiqqan bo’lar edi). 
Shunga ko'ra, bulut xizmatlarining mohiyatini mijozlarning xabardorligi va 
juda ko'p miqdordagi ishonchli ma'lumotlarning yo'qligi tushuntirilgan bir qator 
qoidalar mavjud. 
Biroq, to'g'ri yondashuv bilan, texnologiyani yaxshiroq tushunish va 
yetkazib beruvchilarning muvozanatli tanlovi, bulutli xizmatlar kompaniyaning 
mavjud infratuzilmasidan ko'ra ko'proq ishonchlilik va xavfsizlikni ta'minlaydi.
Bulutli hisoblash tizimlarida uch turdagi xizmatlar mavjud [2]: 

Infrastruktura xizmati (IaaS); 

Platforma xizmati (PaaS); 

Dasturiy ta’minot xizmati (SaaS). 
Infrastruktura xizmati (IaaS)
- talab qilinadigan masofadan foydalanish 
imkoniyati bilan konfiguratsiya qilinadigan hisoblash resurslari (bulut 
infratuzilmasi) umumiy xizmatlarini mustaqil ravishda boshqarish qobiliyatiga ega 
bo'lgan modeldir. Xususan, ushbu model ikki jihatga ega: klasterlashtirish va 
grafiklash.
Serverlarni klasterlashtirish – N serverlarning umumiy dasturlarni ishlatish 
uchun ishlaydigan va oxirgi foydalanuvchilar uchun bir butun kabi ko'rinadigan 
yagona apparat kompleksini umumlashmasidir. Klasterlashtirishdan foydalanish 
orqali, bulut provayderining har qanday mijozi tezda qabul qila oladi va qisqa vaqt 
ichida hisoblash resurslarini sezilarli darajada sarf qilmasdan va xarajat qilmasdan 
qoldirishi mumkin. Shu bilan birga, iste'mol qilingan resurslar hajmining o'zgarishi 
hech qanday tarzda butun bulutning umuman ishiga ta'sir qilmaydi. 

---

6 
Klasterlardan foydalanish har bir foydalanuvchi uchun deyarli cheksiz 
miqyosda kengaytirilishi mumkin emas, balki uning virtual infratuzilmasining 
mustahkamligini oshiradi. Bitta yoki hatto bir nechta serverning ishdan chiqishi 
sababli mijozlarning IT-tizimlarida uzilishlarga olib kelmaydi. Yuklanish 
avtomatik ravishda klasterdagi boshqa serverlar orasida qayta taqsimlanadi. 
Ikkinchi jihat - apparat platformasini virtualizatsiya qilish, bu apparat 
platformasini turli xil operatsion tizimlar bilan bo'lishishni o'z ichiga oladi. 
Sxematik tarzda apparatlashtirilgan virtualizatsiya shakllari 1.1-rasmda keltirilgan. 
Virtualizatsiya 
tufayli 
bir 
nechta 
mijozlar 
birgalikda 
provayderning 
infratuzilmasini foydalanish mumkin bo'ladi. 
VDI
Web server
Ilovalar Z
Tarmoq OT1
Windows Server 
2012
Tarmoq OT2
Red Hat Enterprise 
Linux
Mehmon OT X
Operatsion tizim Y
Gipervizor
Qurilmalar
CPU
Disklar
Xotira
Tarmoq 
ulanishlari
1.1-rasm. Virtual apparat ta’minot va uning gipervizor va virtual mashinalar bilan 
tasvirlanishi 
Ushbu yondashuvlardan foydalanish bir qator xavfsizlik muammolarini 
tug'diradi, ularning ba'zilari haqiqiydan ko`ra psixologikdir, ayrimlari esa chindan 
ham diqqat bilan ko'rib chiqishni talab qiladi [3].
Platforma xizmati – foydalanuvchilarga tayyor dasturiy ta’minotlar bilan 
ta’minlash vazifalarini bajaradi. Uning asosiy elementlariga quyidagilar kiradi: 

apparat ta’minoti; 

operatsion tizim; 

---

7 

MBBT; 

oraliq dasturiy ta’minotlar; 

ishlab chiqish qurilmalari va dasturiy vositalar. 
Platform xizmatini keng tijorat maqsadida qo’llash katta natijalarni 
bermoqda, sababi, dasturni sotib olmasdan uning imkoniyatlaridan ancha arzon 
narxda foydalanish mumkin. Bu esa, uning online savdodadagi o’rnini belgilab 
beradi. Bundan tashqari, u tomonidan taqdim etilgan dasturdagi muammolarni 
oson mutaxassis tomonidan hal etish mumkin. Chunki, uning foydalanuvchilar 
soni cheklangan va online maslaga beruvchi mutanassislar yetarli. Hattoki, 
ma’lumot o’chib ketganda ham uning tiklanishiga kafolat beriladi.
Foydalanuvchi terminallari
Xizmat ko’rsatuvchi provayder
Platforma xizmati
1.2-rasm. Platform xizmati 
Yuqori hisoblash imkoniyatlarini talab etadigan dasturlardan foydalanishda 
ham aynan ushbu xizmatdan foydalaniladi. Bulutda yuklangan ma’lumotlar mahfiy 
va ochiq ko’rinishda amalga oshiriladi. Ochiq ko’rinishda yuklangan fayllar va 
uning muhokamasiga doir bilimlardan foydalanish mumkin [4].

---

8 
Jamoaviy loyihalarni amalga oshirishda ham, aynan ushbu xizmatdan 
foydalaniladi. Ya'ni, barcha ishtirokchilar uchun bitta maydon yaratiladi va o’ziga 
tegishli vazifaning yechimini yuklaydi. 
Infrastruktura xizmati -
Ish joyi, ofis va elektr ta’minoti
Notebook, Shaxsiy kompyuter, aloqa kanali
Monitoring, Zaxira nusxalash
Ilovalarni admistratsiyalash
Ma’lumotlarni bazasini boshqarish
Operatsion tizimni boshqarish
Virtuallashtirish
Qurilmalar
Tizim injinerlari
Ma’lumot markazlarining infratuzilmasi
Infrastruktura 
xizmati
1.3-rasm. Infrastruktura xizmati