Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Demak, moddiy nuqtaga ta‘sir qilayotgan kuchlar teng ta‘sir etuvchisining ixtiyoriy O nuqtaga nisbatan momenti nolga teng bo’lganda moddiy nuqta impulsining shu O nuqtaga nisbatan momenti o’zgarmaydi.
Massasi m bo’lgan jism tezlik bilan harakatlanayotgan bo’lsa uning impulsi ekanligini bilamiz. Shu jismning ixtiyoriy O nuqtaga nisbatan impuls momenti
(5.22)
Tenlamani xosil qilamiz. Bu formuladagi mR² ifoda jismning aylanish o’qiga nisbatan inertsiya momenti deb aytiladi. Inertsiya momentining SI sistemasidagi o’lchov birligi kg m² bo’ladi. Inertsiya momentini I bilan belgilaymiz va uning ifodasini quyidagicha yozamiz:
(5.23)
Shunday qilib, (5.22) formulani quyidagi ko’rinishda yozamiz:
(5.24)
Shu ifodaning xar ikkala tomonidan vaqt buyicha xosila olsak quyidagi tenglama hosil bo’ladi:
(5.25)
Bilamizki impuls momentintng o’zgarishi, ya‘ni kuch momentiga teng bo’lar edi, ung tarafdagi burchak tezlikning uzgarishi, ya‘ni burchak tezlanishni berar edi. Buni hisobga olsak kuch momentining quyidagi ifodasi kelib chiqadi:
(5.26)
Bu tenglama aylanma harakat dinamikasining asosiy qonunini ifodalaydi. Bu yerda –aylanma harakat qilayotgan jismning burchak tezlanishi.
Ixtiyoriy qo’zg’almas aylanish o’qiga nisbatan jism inertsiya momenti bilan burchak tezlanishning ko’paytmasi jismiga ta‘sir etayotgan kuchlarning shu o’qga nisbatan momentlarining algebraik yig’indisiga teng.
OZ o’q atrofida aylanma harakat qilayotgan qattiq jisimning biror bo’lagining kinetik energiyasi
(5.27)
bo’ladi. Bunda m va – mos ravishda jism bo’lakchasining massasi va chiziqli tezligi. Bu formulani burchak tezlik orqali ifodalasak quyidagi ko’rinishni oladi:
(5.28)
Shu formula aylanma harakat qilayotgan jismning kinetik energiyasini ifodalaydi.