V.Ə. Qasımov

Cədvəl 2.1 
Onluq ədəd 
Ikilik ədəd 
Səkkizlik 
ədəd 
Onaltılıq ədəd 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
1 
2 
10 
2 
2 
3 
11 
3 
3 
4 
100 
4 
4 
5 
101 
5 
5 
6 
110 
6 
6 
7 
111 
7 
7 
8 
1000 
10 
8 
9 
1001 
11 
9 
10 
1010 
12 
A 
11 
1011 
13 
B 
12 
1100 
14 
C 
13 
1101 
15 
D 
14 
1110 
16 
E 
15 
1111 
17 
F 
16 
10000 
18 
10 
17 
10001 
19 
11 
18 
10010 
20 
12 
19 
10011 
21 
13 
20 
10100 
22 
14 

---

26 
Misal
. Tutaq ki, 10110110111011
2
ədədi verilmişdir və onun 
səkkizlik sisteminə çevrilməsi tələb olunur. 
1.
Ikilik ədəd qruplara ayrılır: 
10 110 110 111 011 
2.
Sonuncu qrup (10) üç rəqəmə qədər tamamlanır:
010 110 110 111 011 
3.
Hər bir qrup səkkizlik rəqəmə çevrilir: 
011
2
=>3
8
;
111
2
=>7
8
; 
110
2
=>6
8
; 
110
2
=>6
8
;
010
2
=>2
8
. 
4.
Səkkizlik rəqəmlər qrupların sırası ilə ardıcıl olaraq yazılır: 
26673
8
. 
Beləliklə, 10110110111011
2
=26673
8
. 
Səkkizlik say sistemindən ikilik say sisteminə keçid 
tamamilə bu əməliyyatın əksi istiqamətində aparılır. Yəni 
səkkizlik ədədin hər bir rəqəmi ayrı-ayrılıqda ikilik sistemə 
çevrilir, alınmış qruplar üç rəqəmə qədər tamamlanır. Sonra bu 
qruplar səkkizlik ədədin rəqəmlərinin sırasına uyğun olaraq ardıcıl 
yazılır.
Misal. 
Tutaq ki, 27362 səkkizlik ədədi verilmişdir və onun 
ikilik say sisteminə çevrilməsi tələb olunur. 
1.Səkkizlik ədədin hər bir rəqəmi ayrı-ayrılıqda ikilik sistemə 
çevrilir: 
2
8
=>10
2
; 7
8
=>111
2
; 
3
8
=>11
2
; 6
8
=>101
2
; 
1
8
=>1
2
. 
2.Ikilik qruplar üç rəqəmə qədər tamamlanır: 
2
8
=>010
2
; 
7
8
=>111
2
; 
3
8
=>011
2
; 
6
8
=>101
2
;
1
8
=>001
2
. 
3.Ikilik qruplar səkkizlik ədədin rəqəmlərinin sırasına uyğun 
olaraq ardıcıl yazılır:
0101110111010012. 

---

27 
Beləliklə, 27462
8
=> 010111100110010
2
. 
2.6. Ikilik say sistemindən onaltılıq say sisteminə və 
əksinə keçid qaydaları 
Ikilik say sistemindən onaltılıq say sisteminə keçid tamamilə 
səkkizlik say sisteminə keçid proseduruna uyğun yerinə yetirilir. 
Lakin səkkizlik sistemdən fərqli olaraq onaltılıq say sisteminin 
rəqəmlərini ifadə etmək üçün 4 rəqəm tələb olunur. Ona görə də 
ikilik say sistemində verilmiş ədədin onaltılıq say sisteminə 
çevrilməsi üçün ikilik ədədin rəqəmlərini sağdan sola qruplara 
dörd-dörd ayırmaq lazımdır. 
Misal
. Tutaq ki, 11101010111001 ikilik ədədi verilmişdir və 
onun onaltılıq sistemə çevrilməsi tələb olunur. 
1.
Verilmiş ədəd sağdan sola dörd-dörd qruplara ayrılır: 
11 1010
1011 
1001 
2.
Qruplar dörd rəqəmə qədər tamamlanır: 
0011 
1010
1011 
1001 
3.
Hər bir qrup onaltılıq rəqəmə çevrilir: 
0011
2
=>3
16
; 1010
2
=>A
16
; 1011
2
=>B
16
; 1001
2
=>9
16
. 
4.
Onaltılıq rəqəmlər qrupların sırası ilə ardıcıl yazılır: 
3AB9
16
. 
Beləliklə, 11101010111001
2
=2AB9
16
. 
Onaltılıq say sistemindən ikilik say sisteminə keçmək üçün 
bu ədədin hər bir rəqəmini ayrı-ayrılıqda ikilik sistemə çevirmək, 
alınmış qrupları dörd rəqəmə qədər tamamlamaq və müvafiq 
qaydada ardıcıl yazmaq lazımdır. 
Misal
. Tutaq ki, onaltılıq say sistemində 3CAB
16
ədədi 
verilmişdir və onun ikilik say sisteminə çevrilməsi tələb olunur. 

---

28 
1.
Verilmiş onaltılıq ədədin rəqəmləri ayrı-ayrılıqda ikilik 
sistemə çevrilir: 
3
16
=>11
2
; C
16
=>1100
2
; A
16
=>1010
2
; B
16
=>1011
2
. 
2.
Qruplar dördlüyə qədər tamamlanır: 
3
16
=>0011
2
; C
16
=>1100
2
; A
16
=>1010
2
; B
16
=>1011
2
. 
3.
Qruplar ardıcıl yazılır: 
0011110010101011
2
. 
Beləliklə, 3CAB
16
=> 0011110010101011
2
.