Vegetativ nerv tizimining simpatik qismi. Vegetativ nerv tizimining parasimpatik qismi

Vegetativ nerv tizimining simpatik qismi. Vegetativ nerv tizimining parasimpatik qismi.
1 . Vegetativ nerv tizimining simpatik qismi.
Vegetativ nerv sistemasi (lot. vegetatio — oʻsish, rivojlanish, qoʻzgʻalish) — odam va umurtqali hayvonlar nerv sistemasining bir qismi; V.n.s.ning tolalari barcha ichki aʼzolarning silliq muskullariga tarqalib, ular faoliyatini kishi ixtiyorisiz (avtonom holda) boshqarib turadi. Ammo V.n.s. animal (skelet muskullarigacha tarqaluvchi) nervlar singari bosh miya katta yarim sharlari poʻstlogʻi boshqaruvida faoliyat koʻrsatadi. Bu terminni fanga birinchi marta fransuz vrachi M. Bisha kiritgan (1801) va uning somatik nerv sistemasi faoliyatidan farqini ilmiy jihatdan asoslab bergan. Ingliz fiziologi J. Lengli (1903) V.n.s.ni "avtonom nerv sistemasi" deb atadi, chunki V.n.s.ning faoliyati ong bilan boshqarilmaydi, shu sababli "avtonom" yoki ixtiyorsiz nerv sistemasi deb ham yuritiladi.
Simpatik va parasimpatik qismlarning o'zaro farqi
1.Parasimpatik qism markazlari bir-biridan uzoqda va kichik sohada joylashgan. Simpatik qism markazi bitta katta sohada joylashgan.
2.Simpatik qism barcha ichki a’zolami va ko‘z olmasining silliq mushaklarini innervatsiya qiladi, parasimpatik qism esa siydik nayi va ba’zi bir yirik qon tomirlarda bo‘lmaydi.
3.Parasimpatik qism tugunlari ichki a’zolar devori ichida yoki a’zoga yaqin joylashsa, simpatik qism tugunlari esa umurtqa pog‘onasi yonida yoki oldida joylashadi.
4.Parasimpatik qismning preganglionar tolalari uzun, postganglionar tolalari qisqa boisa, simpatik qismning preganglionar tolalari qisqa, postganglionar tolalari uzun bo‘ladi.
Simpatik va parasimpatik qismlar organizmga qarama-qarshi ta’sir ko‘rsatadi. Shunga qaramasdan bu ikki qism o ‘zaro hamkorlikda faoliyat yuritadi. Masalan, parasimpatik qism ta’sirida yurak harakati sekinlashsa, tomirlami toraytiruvchi simpatik qism faoliyati pasayib qon tomirlar shunga mos ravishda kengayadi va qon oqishi sekinlashadi.
Avtonom nerv tizimining simpatik qismi
Avtonom nerv tizimining simpatik qismining (pars simpathica) markazini orqa miyaning SVIII - Th, - Ln segmentlarining oraliq lateral ustunda joylashgan avtonom o‘zaklar hosil qiladi. Uning periferik qismi tarkibiga:
1) o‘ng va chap simpatik poya (truncus sympathicus);
2) qo‘shuvchi tolalar (rr. communicantes);
3) umurtqa pog'onasi oldida va yonida, shuningdek yirik qon
tomirlar atrofida joylashgan simpatik tugunlar;
4) shu tugunlardan a’zolarga boruvchi nervlar;
5) avtonom nerv chigallari va ulardan a’zolarga boruvchi nervlar;
6) a’zolar va qon tomirlar avtonom chigallari;
7) somatik nervlar tarkibida a’zolar va to‘qimalarga boruvchi nervlar kiradi.
Parasimpatik nerv sistemasi — vegetativ nerv sistemasining bir qismi. Parasimpatik nerv sistemasi. Oʻzi innervatsiya qiladigan aʼzolarga xilma-xil, koʻpincha, simpatik nerv sistemasi taʼsiriga qarama-qarshi taʼsir koʻrsatadi. Parasimpatik ners sistemasi simpatik nerv sistemasi bilan birga barcha ichki organlar va bezlar faoliyatini boshqarishda qatnashadi