Verska(1 128) 2017 yil p65

38-mashq. 
Shå‘riy matnda ishlatilgan shakldosh so‘zlarga e‘tibor båring.
Ularning ma‘nolarini izohlang.
Idish nuqsonlidir, gar bo‘lsa qadoq,
Aslo ayb bo‘lmas qo‘ldagi qadoq.
Ilmga bag‘ishlab o‘tkaz har onni,
Aqling botmon bo‘lsin, vazning bir qadoq.
(A. Shukurov)
39-mashq.
 «Qo‘lingdan kålguncha chiqar yaxshi ot, Yaxshilik qil, bolam,
yomonlikni ot...» satrlari bilan boshlanuvchi shå‘riy matnning davomini
ayting. Tuyuq kimning qalamiga mansubligini aniqlang. Shoirning mahorati
nimada ekanligini toping.
40-mashq.
 O‘zbek xalq askiyalarini eshitganmisiz? Ularda ishlatilgan
shakldosh so‘zlarning ma’nolariga diqqat qilganmisiz? Shu haqda sinf-
doshlaringiz bilan fikrlashing.
Savol va topshiriqlar
1. «Oltin o‘tda bilinadi, odam – måhnatda» mavzusida matn tuzing.
Matnda shakldosh so‘zlardan foydalaning.
2. Katta, uzun, baland so‘zlariga qarama-qarshi ma‘noli so‘zlarni
toping va ular ishtirokida gaplar tuzing.
41-mashq.
 Uyga vazifa. Mumtoz adabiyot namoyandalarining tuyuq-
laridan namunalar ayting. Shakldosh so‘zlarga izoh båring.
?

---

17
MUSTAQIL SO‘Z TURKUMLARI
HAQIDA MA’LUMOT
OLMOSH SO‘Z TURKUMI VA
UNING TASNIFI
1-topshiriq. Berilgan gaplar tarkibidagi ajratib ko‘rsatilgan so‘z-
larning qaysi so‘z o‘rnida qo‘llanilganini aniqlang.
1. Qizchaga biror narsa bo‘lganini payqagan Alisher bor kuchi
bilan unga qarab yugurdi. (L. Bat) 2. Hamid Olimjon o‘z she’riyatida
shunday kamolot darajasiga erishadiki, u so‘zdan tanbur torlaridek
turli pardalarda foydalanar, uni o‘ynata, jaranglata bilardi. (N. Ka-
rimov) 3. Olim musobaqada g‘olib chiqdi. Bu hammamizni qu-
vontirdi.
2-topshiriq. Berilgan gaplarda takrorlangan so‘zlar nimaga olib
kelyapti? Ularni qaysi so‘zlar bilan almashtirsa, to‘g‘ri bo‘ladi? O‘z
nutqingizda shu kabi so‘zlardan foydalanasizmi?
Lirika shoir qalbining yilnomasidir. Shoir o‘z qalbida kechgan
jarayonlarni aks ettirish orqali o‘z qalbining tarixini yaratadi. Shoir
zukko va zakiy inson bo‘lganligi sababli hatto shoirning shaxsiy
tuyg‘ulari harakatida ham keng kitobxonlar uchun ahamiyatli
allaqanday nurli qirralar bo‘ladi. Shoir lirikasidagi ana shu qirralar
hali ham porloqdir. (N. Karimov)