O’zbek tili
|
Lotin tili
|
Ingliz tili
|
Rus tili
|
Ma’nosi
|
Antogonizm
|
conflictatio
|
antagonism
|
антагонизм
|
(yunoncha anti-qarshi, agon-kurash) agar ikkita moddaning ta’siri organizmda qarama-qarshi jarayon hosil qilsa yoki ular ta’siri tufayli organizm faoliyati qarama-qarshi yo‘nalishda o‘zgarsa.
|
Asosiy ta’sir
|
Principalis effectus
|
The main effect
|
Основной эффект
|
biror moddani qo‘llaganda birinchi navbatda ro‘yobga chiqadigan ta’siri tushuniladi.
|
Asliga qaytuvchi va asliga qaytmas ta’sir
|
Rediit, et reversus est in actu
|
Actually returned and actually returned
|
На самом деле вернулся и фактически вернулся
|
agar dori moddalari qisqa muddat ta’sir etsa, ta’siri kuchli bo‘lmasa a’zo va to‘qimalarda deyarli katta o‘zgarishlar ro‘y bermagan bo‘lsa, oradan bir muncha vaqt o‘tgach a’zolar yoki to‘qimalar holati tiklana boshlaydi, dori moddaning ta’siri qaytib ketadi, bu asliga qaytar ta’sir deb ataladi.
|
Bir taraflama antogonizm
|
Immo unus-postesque
|
One-sided antagonism
|
Односторонний антагонизм
|
turli kuchlarning qarama qarshi ta’sir ko‘rsatishidir.
|
Bevosita ta’sir
|
immediate effectus
|
immediate effect
|
немедленный эффект
|
dori to‘g‘ridan to‘g‘ri xasta a’zoga ta’sir ko‘rsatishi.
|
Bilvosita ta’sir
|
effectus per accidens
|
indirect effect
|
косвенный эффект
|
dori moddaning biror a’zoga bevosita ta’siri tufayli boshqa a’zolarning faoliyati yaxshilansa.
|
Bevosita sinergizm
|
Direct synergies
|
direct synergies
|
прямые синергизм
|
qo‘shma ravishda berilgan dori moddalarning kuchi bir xil substratga ta’sir etishi tufayli oshsa.
|
Bilvosita sinergizm
|
indirecte synergies
|
indirect synergies
|
косвенные синергизм
|
agar ular har xil substratlarga ta’sir etib kuchi oshsa.
|
Ikki taraflama antogonizm
|
Immo geminus
|
Double antagonism
|
Двойной антагонизм
|
ikki modda ham bir xil qarama-qarshi kuchga ega bo‘ladi.
|
Farmakologiya
|
Pharmakon
|
pharmacology
|
фармакология
|
Dori moddalarning ta’sir mexanizmi, yuborish yo’llarini o’rganadi
|
Farmakognoziya
|
Pharmakognosy
|
Pharmacognosy
|
фармакогнозия
|
dori tayyorlash uchun olinadigan xom ashyo
|
Damlama va qaynatmalar.
|
Infusum, Decoctum
|
Dropping and Boil
|
Настои и атвор
|
o‘simlik xom ashyosining suvdagi ajratmalari, ichish uchun mo‘ljallangan
|
Farmakoterapiya
|
Pharmacotherapy
|
pharmacotherapy
|
фармакотерапии
|
dori vositalar bilan kasalliklarni davolash.
|
Farmakoprofilaktika
|
Pharmacoprophilac
|
Pharmacoprevention
|
фармакопрофилактики
|
dori vositalari yordamida kasalliklarni oldini olish choralari.
|
Mahalliy ta’sir
|
loci effectus
|
local impact
|
локальное воздействие
|
dorining shifobaxsh ta’siri u qaerga qo‘yilgan yoki ishlatilgan bo‘lsa, to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘sha joyda yuzaga chiqadi.
|
Rezorbtiv ta’sir
|
resorptive effectus,
|
resorptive effect
|
резорбтивное действие
|
dori modlarning qonga so‘rilgandan keyingi ta’siri.
|
Mahalliy ya’ni rezorbtiv ta’sir
|
Local resorptive effectus
|
Local resorptive effect
|
Местное резорбтивное действие
|
dori moddalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri bevosita hamda bilvosita ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
|
Reflektor ta’sir
|
subtiliores effectus
|
reflex effect
|
рефлекторное влияние
|
dori moddalari teri, shilliq qavat hamda boshqa yo‘llar bilan ishlatilganda to‘qimalardagi nerv retseptorlarining qo‘zg‘atishi natijasida paydo bo‘ladi.
|
Nojo‘ya ta’sir
|
parte effectus
|
side effects
|
побочные эффекты
|
dori modda ta’sir ko‘rsatishi bilan birga boshqa a’zo va to‘qimalarga nojo‘ya ta’sir ko‘rsatadi.
|
Tanlab ta’sir ko‘rsatadigan moddalar
|
Quod substantiae quae sunt circa electionem
|
Substances that affect the choice of
|
Вещества, которые влияют на выбор
|
bunday dori moddalar bir erda joylashgan retseptorlarga tanlab ta’sir qiladi.
|
Zaharli ta’sir
|
effectus toxicus
|
toxic effect
|
токсический эффект
|
Ba’zi bir dori moddalari ro‘yirost zarar qilib, zaharli ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, morfin ro‘yirost zarar qilib, zaharli ta’sir ko‘rsatadi.
|
Etiotrop
|
causal
|
causal
|
причинный
|
davolash turi moddalarining kasallik sabablarini yo‘qotishga qaratilgan.
|
Simptomatik
|
symptomatic
|
symptomatic
|
симптоматический
|
davolash ba’zi dori moddalari kasallik belgilari (simptomlar)ni yo‘qotishga qaratilgan bo‘ladi.
|
O‘rnini bosuvchi dori moddalari bilan davolash
|
Cum venefici curatio substantia Substitution
|
Substitution treatment with the drug substance
|
Заместительная терапия с лекарственным веществом
|
organizmda fiziologik faoliyatni idora etishda ishtirok etadigan moddalar kamayib ketsa, organizmga ular o‘rnini bosuvchi moddalar kiritiladi.
|
Profilaktik davo
|
Praecaventur curatio
|
preventive therapy
|
профилактическая терапия
|
kasalliklarning oldini olish uchun dori moddalari qo‘llanishi.
|
Moddiy kumulyasiya
|
Materia kumulyasiya
|
Materia kumulyasiya
|
материалний кумилясия
|
dori moddalari (Yurak glikozidlari, neokumarinning organizmda sof holda to‘planishi;)
|
Funksional kumulyasiya
|
munus kumulyasiya
|
functional kumulyasiya
|
Функциональная кумилясия
|
dori moddalari ta’sirining jamlanishi.
|
Sinergizm
|
synergies
|
synergies
|
синергизм
|
birga qo‘llangan moddalarning o‘zaro ta’siri tufayli bitta modda ikkinchi moddaning ta’sirini oshiradi, dori moddalarning jamlanishi va potensirlash tuayli yuzaga keladi.
|
Potensirlash
|
potentia,
|
potency
|
потенция
|
qo‘shib berilgan moddalarning ta’siri oddiy jamlanishdan oshsa.
|
Retsept
|
recipe
|
recipe
|
рецепт
|
dori tayyorlash, uni qanday ishlatish to‘g‘risida bemorga tushuntirib berish haqida shifokorning dorixonaga qilgan yozma murojaatidir.
|
Umumiy retseptura
|
reciperi
|
reciperi
|
Общий рецептури
|
dorilarni yozib berish va tayyorlash qoidalarini bayon etuvchi dorishunoslikning bir bo‘limi hisoblanadi.
|
Kukun
|
pulvis
|
powder
|
порошок
|
ichiladigan va sirtga ishlatiladigan qattiq dori shakli bo‘lib, sochiluvchi xususiyatga ega
|
Kapsula
|
capsula
|
the capsule
|
Капсула
|
jelatin yoki kraxmaldan tayyorlanadi.
|
Tabletkalar
|
tabulleta,
|
tablet
|
Таблетка
|
dozalangan qattiq dori shakli bo‘lib, farmatsevtika zavodlarida moddalarni presslash yo‘li bilan tayyorlanadi.
|
Draje
|
dragee
|
dragees
|
Драже
|
ichish uchun mo‘ljallanga, miqdorlarga bo‘lingan qattiq dori shaklidir.
|
Yig‘ma
|
specierum,
|
folding
|
складной
|
maydalangan yoki o‘simlik qismlari aralashmasi bo‘lib, ba’zi hollarda ularga tuzlar, efir va boshqa moddalar qo‘shiladi.
|
Tibbiy qalamchalar
|
stili medicinalis
|
medical items
|
медицинские черенки
|
eritilgan kristall dori moddalaridan yoki dorilar aralashmasidan tashkil topgan.
|
Eritmalar
|
solutio
|
the solution
|
расплав
|
bitta yoki bir necha qattiq dori moda erituvchida batamom eriganda yoki suyuq moddalar aralashtrilganda hosil bo‘ladigan tiniq suyuqlikdir.
|
Miksturalar
|
Mixturae
|
Mixturae
|
микстури
|
bir necha dori moddalarni yoki dori shakllaridan tuzilgan aralashma, ko‘pincha ichishga, ba’zan sirtga va parenteral yo‘l bilan qabul qilinadi.
|
Tomchilar
|
Guttae
|
drip
|
капли
|
sitrga ishlatiladigan eritmalar ko‘z va quloqqa, burunga tomiziladigan omchilar, pramochkalar hamda yuvish uchun, chayish uchun qo‘llaniladi.
|
Emulsiyalar
|
emulsum
|
emulsion
|
эмульсия
|
bir-birida erimaydigan yoki kam eriydigan va aralashmaydigan 2 bosqichli suyuqlik sistemasidan iborat suyuqlik
|
Suspenziyalar
|
suspension
|
suspension
|
суспензии
|
suyuq dori shaklidir, ularda maydalangan, suvda erimaydigan qattiq dori moddalardir.
|
Suyuq organik moddalar
|
Liquid substantiae organicae
|
Liquid organic substances
|
Жидкие органические вещества
|
hayvonlarda ofitsinal yo‘l bilan olinadi. Bularga oshqozon osti bezidan olinadigan insulin, paraqalqansimon bezdan olinadigan paratireoidin, gipofizning orqa bo‘limidan olinadigan pituitrin kiradi.
|
Nastoyka va ekstraktlar
|
Tinctura, extractum
|
Nastoyka and extract
|
Настойка и экстракты
|
o‘simliklardan tayyorlanadigan ofitsinal moddalardir.
|
Novogalen moddalar
|
Novogalen
|
Novogalen
|
Вещества новогалена
|
dorivor xom ashyosidan olinib, kerak bo‘lmagan moddalardan imkoni boricha tozalangan ajratmalardir.Ular o‘simlikdagi ta’sir qiluvchi moddalarning yig‘indsisidan iborat.
|
Malhamlar
|
unguentum
|
balsam
|
Мазь
|
Malhamlar, ya’ni surtma dorilar asosan sirtga ishlatiladigan yumshoq dori shakllaridir.
|
Magistral malhamlar
|
Trunci unguenti
|
trunk ointment
|
Магистральный мазь
|
vrach ko‘rsatmasi bilan dorixonalarda tayyorlanadi
|
Ofitsinal malhamlar
|
Official unguenti
|
official ointment
|
официальная мазь
|
farmatsevtika zavodlarida ishlab chiqariladi.
|
Linimentlar
|
Linementum
|
liniments
|
линименты
|
suyuq malhamlar bo‘lib, ko‘pgina suyuq moylar ularga asos bo‘lib hisoblanadi.
|
Pastalar
|
Pastae
|
Pasta
|
Паста
|
qattiq malham pasta deb ataladi, tarkibida kukunsimon moddalar kamida 25%ni tashkil qiladi.
|
SHamchalar
|
Suppositorum
|
candles
|
свеча
|
dozalangan dori shakli, tana haroratida eriydi.
|
Dorixona
|
Apotheca
|
pharmacy
|
Аптека
|
sog‘liqni saqlash sistemasiga qarashli muassasadir.
|
Farmakopeya
|
pharmacopoieo
|
pharmacopeia
|
фармакопейной
|
dori moddalar sifatini normallashtiradigan umumdavlat standartlar va nizomlar to‘plamidir.
|
Farmokokinetika
|
Pharmacokinetics
|
The pharmacokinetics of
|
Фармакокинетика
|
dori moddalarini organizmga yuborish, uning so‘rilishi, taqsimlanishi, o‘zgarishi (metabolizmi) va organizmdan chiqish jarayonlaridir.
|