Vetinariya 2016. pmd

 
Hayvonlarni operatsiyaga tayyorlash 
 
O‘tkaziladigan operatsiyaning natijasi shunga bog‘liq bo‘lganli-
gi sababli ularni operatsiyaga tayyorlash muhim ahamiyatga ega. 
Operatsiyadan oldin hayvonlarning hayotiy zarur organlari (yurak, 
o‘pka, jigar) ish faoliyati tekshiriladi. Ulardagi o‘zgarishlarni o‘z 
vaqtida aniqlab, to‘g‘ri chora-tadbirlar tuziladi. Tekshirish vaqtida 
yuqumli kasalliklar aniqlansa, tez orada uning oldini olish chora-
larini ko‘rish lozim bo‘ladi. Operatsiya rejali ravishda olib borilsa, 

---

14 
unda hayvon 12 yoki 24 soatli och, yarim och diyetada saqlanadi, 
hayvon organizmining himoya reaksiyalari pasaysa uni ko‘tarish 
maqsadida qon quyiladi (autogemoterapiya), vitaminoterapiya, an-
tibiotik va sulfanilamid davolashlar o‘tkaziladi. Operatsiyadan ol-
din hayvonning to‘g‘ri ichagi va siydik pufagini bo‘shatish lozim. 
Agar hayvon teri qoplamasi haddan tashqari ifloslangan bo‘lsa iliq 
suvda yuviladi, tuyoqlari 2 % li kreolin eritmasi bilan vanna qilinadi. 
 
Laboratoriya mashg‘uloti. 
Bog‘lov materiallari, xirurgik kiyim-kechaklar va buyumlar 
sterilizatsiyasi. 
Bularga quyidagilar: doka, lignin, xalat, sochiq, choyshab, 
chinni va shisha idishlar kiradi. Operatsiya o‘tkazish vaqtida ular 
operatsiya jarohati bilan aloqada bo‘ladi. Shu sababli mikroblar 
manbai bo‘lib yallig‘lanish jarayonini chaqirishi mumkin. 
Quyidagi asosiy sterilizatsiya qilish usullari mavjud: avtoklav 
yordamida, oqar bug‘ va dazmollash. 
Avtoklav yordamida sterilizatsiya o‘tkazish eng ishonchli usul 
bo‘lib, ko‘proq gorizontal va vertikal avtoklavlar ishlatiladi. Avto-
klavda steiilizatsiya yuqoii harorat va bosim hosil bo‘lishi bilan o‘t-
kaziladi. Barcha steiilizatsiya qilinadigan mateiiallai biksga (Shim-
melbush qutisida) qoidaga binoan tartib bilan ketma-ket joylash-
tiriladi, birinchi keiak bo‘lgan naisa eng oxirida qo‘yiladi, buning 
uchun suipdan yasalgan qoplaidan ham foydalanish mumkin. Steiili-
zatsiya vaqti monometr ko‘isatkichi bo‘yicha aniqlanadi: 1 atmos-
fera – 120
o
/ 40 minut, 15 atmosfera – 126,8
o
/30 minut, 2 atmosfera – 
132,9
o
/ 20 minut. Steiilizatsiya vaqti tugagandan keyin bosim 0 ga 
tushgach, avtoklavdan bikslai chiqarib olinib, yonidagi teshiklari 
beikitiladi. Biks ichidagi naisalai bii sutkagacha steiil holda bo‘ladi. 
Oqar bug‘ bilan sterilizatsiyalash – buning uchun Kox apparati 
yoki qopqog‘i yopiladigan biroi bii idish kerak bo‘ladi. Uning 
o‘itasiga panjaiasimon plastina beikitiladi va 1/3 qismiga suv 
quyiladi, panjaraga steiilizatsiya qilinadigan mateiiaUai qo‘yiladi, 
qopqoq yopilib, elekti simiga ulanadi. Qopqoq ostidan bug‘ chiqa 
boshlaganda steiilizatsiya boshlangan hisoblanadi. Bunda haroiat 
100
o
, steiilizatsiya vaqti 30 minutni tashkil qiladi. 

---

15 
Dazmollash – bu usuldan boshqa usullami qo‘llashning iloji 
bo‘lmaganda foydalanish mumkin. Dazmolli harorat 150
o
, bu bog‘-
lov materiallari, oqliq va choyshabdagi mikioblami yo‘qotishga 
imkon beiadi. Dazmollashni boshlashdan oldin biioita choyshab 
dazmollanadi va unda qolganlarini dazmollash davom ettiiiladi. 
Operatsiyadan oldin qo‘lni va operatsiya maydonini tayyorlash. 
Janohlik opemtsiyalarini o‘tkazishdan oldin opemtsiya maydon-
chasini, janoh va uning yoidamchilaii qo‘llaiini tayyoilashga katta 
ahamiyat beiish lozim, ayniqsa veteiinaiiya amaliyotida opeiatsiya 
maydonchasini tayyoilash muhim ahamiyatga ega chunki hayvon 
terisining ustki qavatida hamma vaqt iflosliklai, ko‘p miqdoida 
mikioblai to‘planadi. Tayyoilanmagan opeiatsiya maydonchasi or-
qali opeiatsiya o‘tkazish vaqtida jaiohatga iflosliklai, mikroblar 
tushib yallig‘lanish jarayoni iivojlanadi. Opeiatsiya maydonchasini 
tayyoilash to‘it qismdan: teii usti qavatini (junini) qiiqish, mexanik 
tozalash, yog‘sizlantiiish, kimyoviy dezinfeksiya qilish va qotiiish, 
maydonchani izolyatsiya choyshabi bilan teii atrofiga tutib oluvchi 
asbob oiqali ilintiiib ajiatib qo‘yish va boshqalaidan iboiat. 
Opeiatsiya o‘tkaziladigan joydagi junlai, tuklai qaychi yoidamida 
qiiqiladi yoki poki yoidamida qiiib olinadi, oxiigisi yaxshi tozalanish-
ni ta’minlaydi. Junni tushiiish uchun depilyatoilaidan foydalaniladi. 
Operatsiyadan 1 sutka yoki 12 soat oldin hayvonning operatsiya 
qilinadigan joyi issiq suv va cho‘tka yordamida yuviladi. Ayniqsa 
chot, dum, son oralig‘i, jinsiy organlar, urug‘don xaltachasi atrofi 
sinchiklab yuviladi. Tuyoqlarda o‘tkaziladigan operatsiyalarda yu-
vishdan tashqari tuyoq 2 % li lizol eritmasida vanna qilinadi. Tez-
korlik bilan bajarilayotgan operatsiyalarda ifloslangan maydoncha 
0,5–1 % li nashatir spirti eritmasi yordamida tozalanib efir bilan 
yog‘sizlantiriladi. Operatsiya maydonchasini dezinfeksiya qilish va 
qotirish maqsadida bakteriosid va qotirish xususiyatiga ega bo‘lgan 
kimyoviy eritmalardan foydalanish mumkin: yodning 5–10 % li 
spirtdagi eritmasi, 5 % li nikrin kislotasi, 10 % li kaliy permanga- 
nat, 1 % li brilliant yashil, oltin asepur, septoneks, 0,6 % li spirt, 
Borxers suyuqligi (tarkibi formalin 5,0, eozin 0,05, spirt 95,0). 
Jarrohlik amaliyotida operatsiya maydonchasini tayyorlashning 
quyidagi usullaridan foydalaniladi: 

---

16