Vi bob. K onstitutsiya va q o n u n n in g u stu n lig I l-§. K o n stitu tsiya va qonunning ustu n ligi h a m d a uiar­ ning tan olinishi va bajarilishi s h a r tlig I

3-§. K on stitutsiya norm alarini talqin etish va uning 
qonun ham da boshqa norm ativ hujjatlar bilan munosabati
Konstitutsiya qoidalari u n in g turli moddalarida m ustahkam - 
lanib, e n g oliy huquqiy norm a sifatida rasm iylashtirilgan. Shuning 
uchun K o nstitutsiyaning har qanday norm asini, qoidasini hayotga 
tatbiq qilish, qo'llash fuqaro hayotida, jam iyat hayotida, davlat 
hayotida m uhim aham iyat kasb etadi. Konstitutsiya qoidalarini 
hayotda qo‘llash uchun u la rn in g m azm un-m ohiyatini, maqsadini 
aniq bilishi zarur. S h u n d ag ina K onstitutsiya qoidalari to ‘g ‘ri tal­
qin qilinishi, hayotda qo'llanishi m um kin. Konstitutsiya qoidalarini 
nafaqat noto‘g ‘ri qo'llash, hatto u n in g norm alarini noto‘g ‘ri talqin 
qilish h am k o nstitutsiyaning buzilishiga olib kelishi, m a m la k a t 
m an fa atig a zara r yetkazishi m um kin.
S h u n in g uchun ham K o nstitutsiyam izning 16-moddasi birinchi 
bandida: “M a z k u r K onstitutsiyaning birorta qoidasi O'zbekiston 
Respublikasi huquq va m anfaatlariga z a ra r y etk azad ig an tarzda 
talqin etilishi m um kin e m a s ”, — deb yozib qo'yilgan.
Konstitutsiya qoidalari nafaqat m a m lak a t m anfaatlariga, bal- 
ki, fuqarolar, jam iyat m anfaatiga z a ra r y etk azad ig an tarzd a tal-
116
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qin qilinmasligi kerak. Bu Konstitutsiyaning ustunligi prinsipining 
muhim s h a rtlarid an biridir.
K onstitutsiyadagi barcha qoidalar m amlakat, fuqaro, jamiyat 
manfaatlariga mos tarzda qabul qilingan. S hu n in g uchun shu qoi- 
dalarni u ia rn in g zarariga, ularga zarar yetkazadigan darajada tal- 
qin qilish aslo m um k in emas. Shunday hoi ro‘y bersa (Konstitutsi­
ya qoidalari noto‘g ‘ri talqin qilinsa), bu narsa faqat Konstitutsiyani 
buzish, u n g a z a ra r yetkazish emas, O 'zbekistonning mustaqilligi, 
davlat suverenitetiga, xalq xohish-irodasiga qarshi harakat hisobla­
nadi.
K onstitutsiyaning 16-moddasi ikkinchi bandida: “Birorta ham 
qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari 
va qoidalariga zid kelishi mum kin em as”, - deb belgilab qo'yilgan.
Bu K onstitutsiyaning ustunligini ta ’minlovchi muhim prinsip 
va amaliy choradir.
Boshqa normativ-huquqiy hujjatlar nafaqat Konstitutsiyaga, 
balki, qonunlarga ham zid kelmasligi kerak. Boshqa normativ- 
huquqiy hujjatlar deganda Prezident farmoni, qarori, farmoyishi, 
hukumat qarori va farmoyishi, mahalliy hokimiyat organlari huj- 
jatlari, m arkaziy idoralar tomonidan qabul qilinadigan hujjatlar 
tushuniladi. Konstitutsiya va qonunga normativ-huquqiy hujjatlar- 
gina em as, har qanday boshqa hujjatlar ham zid bo'lmasligi kerak. 
Sud, p rokuratura organlarining qabul qilgan hujjatlari, jamoat bir- 
lashmalari, nodavlat tashkilotlarning hujjatlari ham Konstitutsiya 
va qonunlarga mos bo'lishi, ularga zid kelmasligi kerak.
Konstitutsiya va qonunlarga har qanday hujjatlarning mos 
bo'lishi turli usul va vositalar orqali ta ’minlanadi. Bunda prokura­
tura faoliyati, Konstitutsiyaviy sud faoliyati alohida muhimdir.
Sud hujjatlari: hukm, ajrim, qarorlar bekor bo lishining asosiy 
sababi u iarnin g Konstitutsiya va qonunlarga mos kelmasligi, zidli- 
gidir.
Davlat o'z faoliyatida tayanadigan prinsiplardan biri adolat 
bo'lsa, ikkinchisi qonuniylikdir. Qonuniylik prinsipida Konstitut­
siya va qonun ustuvorligi alohida muhim rol oynaydi. Bu masalani 
jamiyat, fuqaro, davlat hayotida muhimligini uning Konstitutsi- 
yada m ax su s bobida mustahkamlanganida ham korish mumkin.
117
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M a m la k a tn in g , taraqqiyoti unda q o n u n la rn in g ko'plab qabul 
qilinishiga em as, mavjud q o n u n la rg a am al qilishga bog'liqdir. Bun­
da fuqarolarning huquqiy ongi y u k s a k bo'lishi muhimdir.
M a n s a b d o r shaxsiar, davlat x iz m a tc h ila rin in g huquqiy ongi, 
bilimi, huquqiy madaniyati yuqori d arajad a bo'lishi kerak. Chunki, 
ko'p hollarda, Konstitutsiya va q o n u n la rd a zid hujjatlar idoraviy 
m anfaatlarni ko'zlab qabul qilinadi. Aslida esa, h a m m a uchun 
u m u m d av lat m anfaati, xalq m anfaati, fuqaro m anfaati yuqori tu- 
rishi kerak.