Vii-bob. Shahar transport tizimlari: infratuzilma, iqtisodiyot, transport harakati

7.1-rasm. O‘zbekiston Respublikasida qatnov yo‘llarining uzunligi (ming kilometr)
O‘zbekiston Respublikasida yirik shaharlarni bog’lash uchun temir yo‘llar mavjud bo‘lib, 6,1 ming kilometrni tashkil qiladi. 2000-2021 yillarda o‘zgarmagan. Qattiq qoplamali avtomobil yo‘llari 2000-2021 yillarda 40 foizga qisqargan. O‘zbekiston shaharlarida yo’lovchi tashishda tramvay va tralleybuslardan foydalanilmayapti. Faqatgina turizm rivojlangan shaharlarda 9 kilometr atrofida yo‘llar qolgan. Metropoliten yo‘llari (ikki yoqlama hisobda) 2021 yilda 59,1 kilometrni tashkil qilib tashkil qilib, 2000 yilga nisbatan 2 barobar ortgan.
Obyektlarning shahar yo‘lovchi transporti tarmog ‘iga yaqinligi ham juda muhim: xususan, Londonda shahar yo‘lovchi transporti bekatlaridan 500 metrdan uzoqroqda joylashgan ofislarda avtomobillardan foydalanish 10-15 foizga yuqori.
Shahar yo‘lovchi transporti majmuining shahar iqtisodiyotining ajralmas elementi sifatidagi ahamiyatiga qaramay, shuni hisobga olish kerakki, aniq afzalliklarga qo‘shimcha ravishda, shahar yo‘lovchi transporti kompleksining ishlashi tabiiy ravishda sezilarli salbiy oqibatlarga olib keladi. ekologik tizimlar (garchi shaxsiy transportni rivojlantirishga qaraganda kamroq darajada).
Avtotransport vositalarining odamlarga va ularning tabiiy yashash joylariga salbiy ta’sirining ko‘rinishlarini quyidagicha tasniflash mumkin:

• 
  to‘g’ridan-to‘g’ri ta’sir qiluvchi fizik omillar (faol chang hosil bo‘lishi, haddan tashqari shovqin ta’siri, tebranish, elektromagnit va termal nurlanish, radiatsiya);
  
• 
  to‘g’ridan-to‘g’ri ta’sir etuvchi fizik-kimyoviy omillar (havo havzasining, qo‘shni hududlarning, sanoat bo‘ronli drenajlarning ifloslanishi);
  
• 
  bilvosita omillar (tabiiy resurslarning intensiv iste ‘moli, noqulay tabiiy jarayonlarning mumkin bo‘lgan faollashishi).
  

Shahar yo‘lovchi transportining har xil turlarining shahar ekologiyasiga ta’siri turlicha namoyon bo‘ladi. Reyting qatori o‘sish tartibida shunday ko‘rinadi: metro, trolleybus, tramvay, avtobus, avtomobillar. Katta shaharlarda avtomobil transporti shovqin va zararli moddalarni chiqarishning asosiy manbalaridan biridir.