Vijner shifrlash usuli. Polialfavit almashtirish usullari

Vijner shifrlash usuli.
Polialfavit almashtirish usullari aytarlicha yuqori kriptobardoshlikka ega.Bu usullar dastlabki matn simvollarini almashtirish uchun bir necha alfavitdan foydalanishga asoslangan.Rasman polialfavitli almashtirishni quyidagicha tasavvur etish mumkin.N-alfavitli almashtirishda dastlabki A₀ alfavitdagi S₀₁ simvoli A₁ alfavitdagi S₁₁ simvoli bilan almashtirishdagi va hakazo S_0N ni S_NN simvol bilan almashtirilganidan so`ng S_0(N+1) simvolining o’rnini A₁ alfavitdagi S_1(N+1) simvol oladi va hokazo.
Polialfavitli almashtirish algoritmlari ichida Vijiner jadvali (matritsasi) T_B ni ishlatuvchi algoritm eng keng tarqalgan.Vijiner jadval[R x R] o’lchamli kvadrat matritsadan iborat bo’lib,(R-ishlatilayotgan alfavitdagi simvollar soni) birinchi qatorida simvollar alfavit tartibida joylashtiriladi.Ikkinchi qatordan boshlab simvollar chapga bitta o’ringa siljitilgan holda yoziladi.Siqib chiqarilgan simvollar o’ng tarafdagi bo’shagan o’rinni to’ldiradi (siklik siljitish).Agar o’zbek alfaviti ishlatilsa ,Vijiner matrisasi [36x36] o’lchamga ega bo’ladi.
Shifrlash takrorlanmaydigan M simvoldan iborat kalit yordamida amalga oshiriladi.Vijinerning to’liq matritsadan [(M+1),R] o’lchamli shifrlash matritsasi T_Sh ajratiladi.Bu matritsa birinchi qatordan va birinchi elementlari kalit simvollariga mos keluvchi qatorlardan iborat bo’ladi.

ABDEF...............................ShChNg_

BDEF................................ShChNg_A
DEFG................................ChNgAB
……..… …..…… …………
ABD...............................G‘ShChNg

Vijiner matritsasi

Agar kalit sifatida so’zi tanlangan bo’lsa, shifrlash matritsasi beshta qatordan iborat bo’ladi.

“GO’ZA” kaliti uchun shifrlash matritsasi.

Vijiner jadvali yordamida shifrlash algoritmi quyidagi qadamlar ketma-ketligidan iborat.

1-qadam.Uzunligi M simvolli kalit K ni tanlash.
2-qadam.Tanlangan kalit K uchun [(M+1),R] o’lchamli shifrlash matritsasi T_sh =(b_ij) ni qurish.
3-qadam. Dastlabki matnning har bir simvoli s_0r tagiga kalit simvoli k_m joylashtiriladi.Kalit keragicha takrorlanadi.
4-qadam.Dastlabki matn simvollari shifrlash matritsasi T_sh dan quyidagi qoida bo’yicha tanlangan simvollar bilan ketma-ket almashtiriladi:
1)K kalitning alamshtiriluvchi s_0r simvoliga mos k_m simvoli aniqlanadi;
2)Shifrlash matritsasi T_sh dagi k_m=b_j1 shart bajariluvchi i qator topiladi;
3)s_0r=b_i1 shart bajariluvchi j ustun aniqlanadi;
4) s_0r simvoli b_ij simvoli bilan almashtiriladi.
5-qadam. Shifrlangan ketma-ketlik ma’lum uzunlikdagi (masalan,4 simvolli) bloklarga ajratiladi.Oxirgi blokning bo’sh joylari maxsus simvol-to’ldiruvchilar bilan to’ldiriladi.
Rasshifrovka qilish quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
1-qadam.Shifrlash algoritmining 3-qadamidagidek shifrmatn tagiga kalit simvollari ketma-ketligi yoziladi.
2-qadam.Shifrmatndan s_1r simvollari va mos kalit simvollari k_m ketma-ket tanlanadi.T_sh matritsada k_m=b_ij shartni qanoatlantiruvchi i qator aniqlanadi.i–qatorda b_ij= s_1r elemaenti aniqlanadi.Rasshifrovka qilingan matnda r=o’rindagi b_ij simvoli joylashtiriladi.
3-qadam.Rasshifrovka qilingan matn ajratilmasdan yoziladi.Xizmatchi simvollar olib tashlanadi.
Misol.K= kaliti yordamida T=
dastlabki matnni shifrlash va rasshivrovka qilish talab etilsin.Shifrlash va rasshivrovka qilish mexanizmi quyidagicha:

Dastlabki matn PAXTA_G’ARAMI

Kalit G’O’ZA G’O’ZA G’O’ZA
Almashtirilgan so’nggi matn KO’NTG’ZTALO’FI
Shifr matn KO’NTG’ZTALO’FI
Kalit G’O’ZA G’O’ZA G’O’ZA
Rasshifrovka qilingan matn PAXTA G’ARAMI
Dastlabki matn PAXTA_G’ARAMI


Vijiner matritsasi yordamida shifrlash misoli.