5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

AROMATERAPİNİN FİTOTERAPİDE YERİ
Prof. Dr. Ulvi Zeybek
Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Farmasötik Botanik Anabilim Dalı
İlaç Geliştirme ve Farmakokinetik Araştırma Uygulama Merkezi
Uçucu yağlarda bulunan etken madde gruplarının etkilerinden yararlanan, başlıca 
uygulamaları soğuk algınlığı, stresle mücadele, uyku düzenleme, bağışıklık sistemini 
uyarma olan Aromaterapi modern Fitoterapi’nin bir dalıdır.
İngiltere’de 1990’da kurulan Doğal Yağlar Araştırma Birliği’nin (NORA) Almanya 
temsilciliği klinisyen hekimlerin de katılımıyla 1996’da açılmıştır. Avusturya Fito-
terapi Birliği (ÖGPhyt) ve Avusturya Doğal Tıp Hekimleri Birliği (GAMED) giri-
şimiyle Avusturya Bilimsel Aromaterapi Birliği (ÖGwA) kurulmuştur. Aromaterapi 
çalışmalarını destekleyen, bilgi paylaşımını sağlayan ÖGwA aktif bir kurumdur. Ger-
çekleştirilen klinik çalışmalar, iki yılda bir düzenlenen kongrelerde sunulup bilimsel 
ortamda tartışılmaktadır.
İnsan hayatında çok önem taşıyan koku duyusu, farkında olarak veya olmayarak bazı 
kararlar vermemizi sağlar: yenebilir-yenemez, içilebilir - içilemez, hoş - hoş değil, 
tehlikeli - tehlikesiz... Kokunun olumlu veya olumsuz algılanması beyindeki limbik 
sistemle ilişkilidir, sinirlerin iletisiyle duyguları etkiler.
Kokuyu Nasıl Algılarız?
Koku araştırmalarındaki gelişmelere rağmen, koku merkezinin kokuyla uyarılması 
veya epitelde bulunan koku molekülünün tanınarak sinir impulsuna dönüştürülme-
si mekanizması tam aydınlatılamamıştır. Kabul gören yaklaşıma göre; burun boşlu-
ğunda dolaşan koku molekülleri üst burun boşluğunun üst ve iki yanındaki epitel 
mukoz tabaka tarafından emilir, koku beyindeki koku merkezine, kısmen de solu-
num yollarıyla akciğerlere ulaşır. Kokuya karşı hareket tepkisi vejetatif sinir sistemi 
tarafından düzenlenir.
Doğada olan çeşitli kokuların hepsi farklı şekilde algılanır. Değişik kimyasal yapı-
larda küçük moleküllerden meydana gelen, özgün boy ve şekle sahip bütün koku-
lar koku nöronu üzerinde bir reseptöre karşılık gelir ve beyinde özgün bir sinir ileti-

---

62
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
si başlatabilir. 
Aromaterapi koku psikolojisi üzerine etkileri de inceler, fizyolojik ve psikolojik dü-
zeydeki uzun süreli tedavi cevaplarının incelenmesinde ‘koku duyusunu’ irdeler.
Koku algılamada görev alan organlar:
Koku, koku merkezine ulaşınca limbik sistem devreye girer. Limbik sistem (Hippo-
campus, amygdala) endokrin bezi ve vejetatif sinir sistemine iletilerle duyguları ve 
hafızayı harekete geçirir. Limon, nane, kuşdili uçucu yağları limbik sistemi uyarma-
da kullanılır. 
Koordinasyon merkezi talamus refleksleri kontrol eder. Hipotalamusu uyaran tipik 
uçucu yağlar bergamot ve anibadır. Neşe ve elem duygularını kontrol eden enkefali-
ni uyaran tipik uçucu yağlar yasemin, gül ve greyfurttur. 
Hormon salgılanışını sağlayan, otonom fonksiyonları (ağrı dindirme, öfori verme ve 
uyanık kalmayı sağlama gibi) kontrol eden hipofizi uyaran tipik uçucu yağlar yase-
min ve ylang ylangdır.
Raphe sistemi serotonin hormonu (yatıştırıcı ve dinginlik verici) salgılanmasını sağ-
lar. Lavanta, melisa, tıbbi papatya, neroli, bergamot uçucu yağları mutluluk hormo-
nu olarak da bilinen serotonin etkisini yaratır. Adrenalin ve noradrenalin salgılanma-
sından sorumlu Locus coeruleus, konsantrasyon ve kan basıncının arttırıcı ve kalp 
atım frekansını düşürücü etkidedir. Limonotu, limon, kuşdili, ardıç Locus coeruleu-
su