Collection b

Kalit so'zlar:
Abu Rayhon Beruniy, pedagogik qarashlar, o'qitish usullari, 
nazariyalar, ma'naviy qo'llanmalar, qiziqishlar, talablar, ma'lumot darajasi, 
xarakter, o'rganish maqsadi, amalga oshirish.
Abstract.
The article provides information about the pedagogical views of 
Abu Rayhan Beruni. Beruni's works The Alchemist and Research Lectures explain 
teaching methods, theories and spiritual guides. According to Beruni, teachers try 
to teach based on the interests and demands of students, theoretical and practical 
approaches are compatible with each other, teachers try to teach according to the 
level of education and character of students. to do, teachers should try to 
understand the goals and objectives for students' learning and teachers should try to 
implement the goals and objectives for students' learning. The information covered 
in the article explains the teaching methodology, didactics and pedagogical 
theories of Abu Rayhan Beruni. Beruni's pedagogical views, based on his scientific 
and philosophical approaches, are relevant to the teaching methods, systems and 
goals of his time and today. This article will be useful for teachers and students.
Key words:
Abu Rayhan Beruni, pedagogical views, teaching methods, 
theories, spiritual guides, interests, requirements, educational level, character, 
learning goal, implementation.
Abu Rayhon Beruniy (973-1048) O'zbekiston, Hindiston va Orta Sharqiya 
hududlarida faoliyat yuritgan ilm-fan va falsafa mutafakkiri, matematik, astronom, 
geografyachi, tarixchi, tilshunos va pedagogik mutafakkiri bo'lib mashhur.

---

MAY 
2023
ISSN: 2181-3558
 
83 
INTEGRATSIYALASHGAN TA’LIM VA TADQIQOTLAR JURNALI 
JOURNAL OF INTEGRATED EDUCATION AND RESEARCH
Pedagogik qarashlari asosan "Kimyogar" nomli asarida ifodalangan. Beruniy 
o'zbekistonlik o'qituvchilar, tarixchilar, falsafiy va diniy olimlar tomonidan o'qitish 
metodikasi, didaktika va pedagogik nazariyalarini izlab topishga harakat qilgan. [1]
Beruniyga ko'ra, o'qitishni o'rganishda o'qituvchi va o'quvchilar bir xil 
muammoga duch kelishlari kerak. Bu muammo, o'qituvchilar va o'quvchilar 
o'rtasidagi mazmun, tushuncha va fikrlar farqi hisobiga paydo bo'ladi. Beruniyga 
ko'ra, o'qituvchi o'quvchilarni o'rganishga qaratilgan maqsad va vazifalarni 
tushunishga to'g'ri kelishi kerak. [2]
Beruniy o'qitishni amaliy va nazariy tarafa ajratadi. Amaliy yondashuv 
o'quvchilarga ko'rsatiladigan amalga oshirilishi kerak bo'lgan amaldir. Nazariy 
yondashuv esa o'quvchilarga o'qitishda foydali bo'lgan nazariy fikrlarni va 
tushunchalarni ta'lim etishdir.
Beruniy o'zbekiston o'qituvchilari uchun ma'naviy va ma'rifiy qo'llanmalar 
tuzishga ham ko'rsatgan e'tibor qo'ymoqda. Uning pedagogik qarashlari, o'zining 
ilmiy va falsafiy yondashuvlariga asoslanganligi sababli, o'zining vaqtida va 
bugungi kunda ham o'qitish uslublariga, tizimiga va maqsadlariga mos keladi. [3]
Abu Rayhon Beruniyning pedagogik qarashlariga asoslangan ma'naviy 
qo'llanmalar mavjud. Uning "Kimyogar" asari, o'zbekistonlik o'qituvchilar, 
tarixchilar, falsafiy va diniy olimlar tomonidan o'qitish metodikasi, didaktika va 
pedagogik nazariyalarini izlab topishga harakat qilishga rag'batlantirgan. Bu asarda 
Beruniy, o'qituvchilar uchun ta'lim materiallarini yaratish, o'qitish usullarini va 
o'quvchilar bilan ishlashni o'rganishning muhimligi haqida yozadi. [4]
Bundan tashqari, Beruniyning "Tahqiq ma'ruzalari" nomli asari ham uning 
pedagogik qarashlariga asoslanadi. Bu asarda Beruniy, o'qituvchilar uchun 
ma'naviy qo'llanmalar tuzishning muhimligi haqida yozadi. Uning fikriga ko'ra, 
o'qituvchilar o'quvchilarning odobi, aqliy manbalari, jamiyatda o'z o'rnini 
o'rganish, o'z xarakterini rivojlantirish, ma'naviy va boshqa qobiliyatlarini 
rivojlantirish va yuksaltirish uchun o'z kuchlarini sarflashi kerak. [5]
Boshqa Beruniyning ma'naviy qo'llanmalari o'quvchilarning qiziqishlarini 
o'rganishga asoslangan "Hindiston toponimlari" nomli kitobidir. Bu kitobda 
Beruniy, o'quvchilarning o'zlarining qiziqishlar va arzulariga qarab ta'limni 
belgilashning muhimligi haqida yozadi. Beruniyning ma'naviy qo'llanmalari, 
o'qituvchilar va o'quvchilar o'rtasidagi tarbiya va ta'lim jarayonini o'z ichiga oladi 
va bu jarayonni o'zaro hamkorlik va mehnat tufayli muvaffaqiyatga olib chiqishga 
yordam beradi. [6]
Abu Rayhon Beruniyning "Tahqiq ma'ruzalari" nomli asari, uning pedagogik 
qarashlariga asoslangan ma'ruzalaridan biridir. Bu asarda Beruniy, o'quvchi va 
o'qituvchilar uchun usullarni va qarashlarni tahlil qiladi va o'rganish jarayonini 
optimallashtirishga yordam beradi.[7] 
"Tahqiq ma'ruzalari" asarida Beruniyning quyidagi pedagogik qarashlari 
ko'rsatilgan:

---