Fənn: Ginekologiya Müəllim: Qarayeva Qalibiyyət

Patologiyanın inkişaf nəzəriyyələri

1. 
   Implantasion nəzəriyyə – ən birincilərdəndir. Bu nəzəriyyəyə görə endometrium hüceyrələri qarın boşluğuna uşaqlıqdaxili təzyiq artdıqda uşaqlıq borularından keçərək düşür. Həmçinin bu zaman bu hüceyrələr yüksək adheziya (yapışma) və implantasiya (daxilolma) qabiliyyətinə malik olmalıdırlar. Vacib amil – immun sistemin və hormonal requlyasiyanın pozulmasıdır.
   
2. 
   Endometrial yaranma nəzəriyyəsinə görə endometrium hüceyrələri uşaqlıq divarına abortlar, uşaqlıqdaxili diaqnostik proseduralar, əməliyyatlar zamanı, yəni ki, uşaqlıqdaxili selikli qişanın tamlığının pozulması ilə müşayiət olunan manipulyasiyalar zamanı keçir. Əzələ qatına keçərək endometrium hüceyrələri artıb çoxalmağa başlayırlar və endometrioz ocaq yaradırlar. Bu nəzəriyyə uzaqda yerləşən orqanlarda endometrioz ocaqların yaranmasını uşaqlıqda aparılan əməliyyatlar zamanı qan damarları ilə endometrium hüceyrələrinin yayılması ilə izah edir.
   
3. 
   Embrional nəzəriyyə Bu nəzəriyyəyə görə endometrioz bətndaxili inkişaf dövründə sidik-cinsiyyət sisteminin düzgün formalaşmaması nəticəsində orqan və toxumalarda qalmış ilkin toxumalardan inkişaf edir. Endometriozun sidik-cinsiyyət sistemində anomaliyaları olan cavan qızlarda rast gəlməsi bu nəzəriyyədə həqiqət olduğunu sübut edir.
   
4. 
   Metaplastik nəzəriyyəyə görə bəzi şəraitlərdə digər toxuma hüceyrələri endometrium hüceyrələrinə çevrilə bilir. Hesab olunur ki, belə çevrilməyə limfatik damar hüceyrələri, böyrək hüceyrələri, periton və plevra hüceyrələri məruz qala bilər.
   

Şərait yaradan faktorlar
Endometriozun patogenezində hormonal və immun pozğunluqlar böyük rol oynayır.
Xəstələrdə progesteronun sekresiyası və birləşməsi pozulur. Estrogenlərin yüksəlmiş səviyyəsi qeyd olunur ki, bu da endometrium hüceyrələrinin artıb çoxalmasını stimulyasiya edir.Çox vaxt belə qadınlarda prolaktin ifrazının çoxalması, böyrəküstü vəzin funksiyasının pozulması müşahidə olunur.
Hüceyrələrin böyüməsində və ölməsində disbalans xarakterikdir. Endotelial böyümə faktorunun güclənmiş sekresiyası damarların inkişafına və endometrioz ocaqların yayılmasına gətirib çıxarır. Eyni zamanda killer hüceyrələrin aktivliyi aşağı düşür, apoptoz (hüceyrələrin genetik proqramlaşdırılmış ölümü) ləngiyir.