Xarakterli aksentuatsiya turlari Xarakter aksentuatsiyasining asosiy turlariga quyidagilar kiradi.
· Hayajonli;
· Ta'sirchan;
· Beqaror;
· Tashvishli;
Ba'zida aksentuatsiya turli xil psixopatiyalar bilan chegaradosh bo'ladi,
shuning uchun uni tavsiflash va tipologiyalashda psixopatologik sxemalar va
atamalardan
foydalaniladi.
Aksentuatsiya
turlari
va
zo'ravonligining
psixodiagnostikasi "Patoxarakteriologik diagnostika so'rovnomasi" (A.E. Lichko
va N.Ya.Ivanov tomonidan ishlab chiqilgan) va shaxsiy so'rovnoma MMPI
(xarakterning ta'kidlangan va patologik namoyon bo'lish sohalarini o'z ichiga
olgan tarozilar).
Xarakterni aksentuatsiya qilish - bu individual xususiyatlarni kuchaytirish
natijasida normaning o'ta variantlari. Xarakterni o'ta noqulay sharoitlarda
aksentuatsiya qilish patologik buzilishlarga va shaxs xulq-atvorining
o'zgarishiga, psixopatiyaga olib kelishi mumkin, ammo uni patologiya bilan
aniqlash noo'rin. Xarakter xususiyatlari biologik qonuniyatlar (irsiy omillar)
bilan emas, balki ijtimoiy (ijtimoiy omillar) bilan belgilanadi.
Xarakterning fiziologik asoslari - bu yuqori darajadagi xususiyatlarning
qotishmasi asabiy faoliyat va individual hayotiy tajriba natijasida rivojlangan
vaqtinchalik aloqalarning murakkab barqaror tizimlari.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, xarakterdagi ba'zi xususiyatlarni
ta'kidlash, ularning kuchi va namoyon bo'lish xususiyatlari jihatidan ko'pincha
odamning odatiy xatti-harakatlari chegaralaridan chiqib ketishiga qaramay, ular
o'zlarini patologik namoyishlar bilan bog'lashlari mumkin emas. Xarakterli
aksentuatsiyalarni rivojlantirishda o'zgarishlarning ikki guruhi ajratiladi:
vaqtinchalik va doimiy. Birinchi guruh o'tkir hissiy reaktsiyalar, psixoga
o'xshash buzilishlar va psixogen ruhiy kasalliklarga bo'linadi. O'tkir ta'sirchan
reaktsiyalar bunday odamlar o'zlariga turli xil shikast etkazishi, o'z joniga qasd
qilishga urinishlar (intrapunitiv reaktsiyalar) bilan tavsiflanadi. Ushbu xatti-
harakatlar sezgir va epileptoid aksentuatsiyasi bilan yuzaga keladi. Shuni esda