I türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans



Yüklə 2,97 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə45/94
tarix31.01.2017
ölçüsü2,97 Mb.
#7251
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   94

asanlıqla bir – birinə leksik vahidlər keçə bilər. Bu halda sözlər üslubi sinonimlər və onların 

dubletləri formasında dil tərəfindən mənimsənilir.  

Alınmalar və alınma sözlər dilin öz faktları ilə sinonimik cərgə yaradaraq, üslubi cəhətdən 

onların ifadə etdiyi məfhuma yeni çalarlar bəxş edir, onların məna baxımından əvəzedicisinə 

çevrilir.  

Mövcud faktlar onu göstərir ki, bütün hallarda alınma sözlər sözalan dildə söz 

yaradıcılığında və anoloji olaraq dilin digər yaruslarında, birmənalı şəkildə, leksik vahidlər kimi 

çıxış edir, özünü göstərir.  Bütün dillərin leksikasında daim belə bir proses gedir ki, əşyaları və 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



225

məfhumları ifadə etmək üçün monolit söz qruplarından, habelə onların polisemantik 

səciyyələrindən yararlanırlar.  

Alınma sözlər dilin öz faktları kimi bütün sintaktik konstruksiyalarda da iştirak etmək 

imkanına malikdir. Bu sözlər dilin öz doğma faktları ilə qarışdıqdan sonra adama elə gəlir ki, bunlar 

da dilin özündə qoruyub saxladığı, dil daşıyıcıları üçün doğmalaşdırdığı vahidlərdir, ayrılmaz 

sistematik faktlar və strukturlardır. Bu tipli alınmalar dilin öz doğma faktorlarını  kompleks şəkildə 

dəyişməyə məcbur etməklə, kommunikativ sistemlərdən istifadə edir, lakin çox gec aydın olur ki, 

bunlar əks mənalı nəticələr verir. Belə ki, bu nəticələr dilin qənaət prinsipi ilə yaxşı uzlaşmır. Əgər 

onların varlığını leksikada başa düşmək vacibdirsə, onların köməyi ilə bütünlükdə fonetik 

uyğunlaşma baş verir. Digər tərəfdən, onlar özləri söz yaradıcılığında iştirak edərək, yeni faktlar 

yaradır ki, bu vahidlərin nitqdə istifadəsi onların çoxmənalılığından asılıdır.  

Dilçi alimlər arasında geniş yayılmış fikir budur ki, alınma sözlərin yaranması üçün əsas 

şərait ikidillilikdir. Macar dilçisi Şulan yazır: “Mən hesab edirəm ki,  alınma sözlərin tədqiq 

edərkən, əsas metodoloji prinsip bu olmalıdır ki, ikidillilik var və alınma sözlərin yaranmasında 

ikidillilik vasitə rolunu oynayır”(5, s. 6). İkidillilik istər bir neçə, istərsə də bir dilə təsir edərək, 

onun leksikasında bu və ya digər dəyişiklik yarada bilər.  

Bütün bu deyilənlərdən sonra alınmaların (həm də onların differensasiyaya uğramış 

növlərinin) mənalarından asanlıqla alınma və alınma sözlər termininin yeri və mövqeyi haqqında 

mülahizə yürütmək olar. Müasir dövrdə göründüyü kimi, ümumi anlayış olaraq alınmaların və 

alınma sözlərin təyin olunmasında metod qıtlığı - diaxronik, yoxsa sinxronik tədqiqatin əsas rol 

oynadığı müəyyən deyil.  

Krısinin “Müasir rus dilində alınma sözlər” adlı əsəri problemin elmi təhlili baxımından çox 

yüksək səviyyədədir. Müəllif  alınma sözlərin dilə gəlməsinin altı şərtini göstərir:  

 1. Sözalan dildə alınma sözlərin fonetik və qrafik uyuşması;  

  2.Sözalan dildə qrammatik kateqoriyalarla alınma sözlərin əlaqələndirilməsi; 

  3.Alınma sözlərin fonetik mənimsənilməsi; 

  4.Qrammatik mənimsənilmə; 

  5.Alınma sözün söz yaradıcılığındakı aktivliyi; 

  6.Alınma sözlərin semantik  mənimsənilməsi;  alınma sözlərin mənalarının təyin olunması 

və onlar arasında leksik – qrammatik əlaqələrin yaranması. Zərurət olduğu zaman  dilin bu və ya 

digər prinsipləri baxımından səciyyələndirilməsi vacib şərtdir. 

Müəllif alınma sözlərin sözalan dilin faktlarından fərqləndirilməsində orfoepiyanı üstün 

tutur. Onun fikrincə, hər hansı bir dilin leksik strukturunu bilməklə alınma sözlərin mənşəyini təyin 

etmək olar. Məsələn, konstitusion, deklorasion sözləri fransız mənşəlidir, çünki bu tələffüz fransız 

dilinə məxsusdur. 

Müəllif alınma sözlərin üç tipini müəyyənləşdirmişdir: 

1. Alınma sözlər; 2. Ekzotik leksika (ekzotizmlər); 3. Sinonimlik təşkil edən alınmalar. 

Ekzotizmlər ya hər hansı bir adət - ənənənin, yaranışın nəticəsi kimi, ya da yeni bir adın 

adlandırılmasının nəticəsi kimi dilə daxil olur. Onlar öz kəsb etdikləri semantikalarına görə alınma 

sözlərə doğru inkişaf edirlər. Alınma sözlərlə ekzotizmlərin sərhəddi nitqdə baş verən fərqli 

mənaların və funksional üslubun dəyişməsi zamanı itib gedə bilər. Burada dilxarici səbəblər də az 

əhəmiyyət kəsb etmir, əsasən də dil digər dilə leksik vahid verib reallaşdırarkən, bu proses daha da 

sürətlənir. Bəzən bir mənanı ifadə etmək üçün dil bir sözü yox, bir neçə sözü ala bilər. 

Baxmayaraq ki, ekzotizmlərin əksəriyyəti konkret leksik məna kəsb edir, onlar yenə də 

xarici sözlərin dilə gəlməsinin məhdudlaşdırılmasında o qədər də mühüm rol oynaya bilmir. 

Əksərən bunların adlandırdığı əşya, bildirdiyi məfhum yeni olmasa, alınma sözlər alınma hesab 

edilə bilməz. Əlbəttə, dildə bu tipli sözlər işlənə bilər, lakin bunlar alınma yox, yad sözlər kimi 

səciyyələnir. Deməli, ekzotizmlər alınma deyil, yad sözlərdir və onların dil daşıyıcılarının lüğət 

fondunda qalıb – qalmaması real tarixi inkişafdan asılı olacaq.  

XVIII əsrin sonuna qədər rus dilində sözalma şifahi əsaslara, XIX əsrin əvvəllərindən 

etibarən, paralel olaraq yazılı əsaslara dayanırdı.  



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



226

Alınma leksika bədii ədəbiyyatın sayəsində genişlənir. Şifahi yolla alınma ikidilli xalqların 

arasında daha sürətlə yayılır. Əgər şifahi yolla bir dildən digərinə söz keçirsə, o öz prototipinin 

tələffüzünə əsaslanır.  

Ədəbi dildə XX əsrin 10 - 20 - ci illərindən üzü bəri kütləvi surətdə alınma sözlərin 

mənimsənil-məsinə başlanılmışdır. 20 -30- cu illərdən isə artıq rus ədəbi dilinin sabitləşmə norması 

başlayır.Artıq 30 -  50 –ci  illərdə alınmaların dilə keçməsi obyektiv qayda – qanunlara görə 

zəiflədi. 50 – ci illərin ortalarından etibarən isə rus dilində alınma leksika yenidən gücləndi.  

Beləliklə, müasir rus dilində elə leksik alınmalar var ki, onlar etimon dildə olduğu kimi, ya 

tam, ya da qismən öz quruluşunu saxlayır.   

Yuxarıdakıları ümumiləşdirmək üçün demək olar ki, yeni sözlər, neologizmlər və yaxud 

alınmalar o zaman dilə daxil olur ki, o iki  mühüm əhəmiyyət kəsb etsin: 1. Ya hansısa obyekti və 

ya yeni  bir əşyanı, məfhumu adlandırsın (məsələn, mədəniyyət sahəsindəki alınmaları götürək: 

klip, klipmeyker, klipmen və s.) və yaxud da onlar dildə elə mövqe tutmalıdır ki, dildəki yeni 

sözlərin mövqeyini (dilin daxili imkanları hesabına yaranmış) sıxışdırsın.  

Alınma sözlər dilin öz faktlarında, xüsusilə də dubletlərdə daha qədimdir. Nitqdə alınma 

sözlər semantikasına görə dilin öz sözləri ilə sinonimik cərgə təşkil edə bilər.  

Alınma sözlər leksik quruluşuna görə də həmcins deyil, burada üç növ söz ola bilər: 

1. Quruluşuna görə öz prototipləri ilə üst –üstə düşənlər; 2. Sözalan dilin morfoloji 

əlamətləri ilə yaranan sözlər; 3. Morfoloji hissəciklərin vasitəsilə yaranan mürəkkəb kompleksli 

sözlər. 

Alınma sözlər özlərində dil faktlarını əhatə etdirir. Bununla yanaşı, yuxarıda da qeyd 

olunduğu kimi, onlar alınma olmaqla məna qruplarını formalaşdırır. Dilin bu və ya digər inkişaf 

mərhələlərində alınma sözlərin tərkibini və miqdarını dəqiq müəyyən etmək mümkün deyil, 

bunların böyük hissəsi leksikoqrafik cəhətdən təyin olunur. 

Alınma söz və terminlərin mətnlərdə özünü göstərməsi, müəyyən olunmuş leksik mənada 

işlənməsi, dilin öz faktları ilə oxşar olmayan mənalar kəsb etməsi dildə kommunikativ funksiya 

daşımasına səbəb olur. Bu sözlər nə qədər ki, müstəqim məna kəsb edərək, sözalan dildə 

mənimsənməyib, onların yazıda təsviri bir o qədər də mürəkkəb və çətindir. Belə olan halda, 

M.Məmmədovun fikirlərini yada salmaq lazımdır. Müəllif yazır: “Termin yaradılmasında, 

alınmasında və onların işlənilməsində, bizcə, hər şeydən əvvəl, aşağıdakı tələblərə əməl 

olunmalıdır: 

1.

  Termin yaradıcılığında dilin daxili imkanlarına (danışıq dili, dialekt və şivələr də nəzərə 



alınmaqla) və qohum dillərə, onların lüğət tərkibinə əsaslanmaq. 

2.

  Termin yaradıcılığında və terminlərin işlənilməsində dilimizin milli xüsusiyyətlərini, 



orfo-epik, leksik və qrammatik normalarını nəzərə almaq.  

3.

  Bu və ya digər anlayışı, ixtira və kəşfləri ifadə etmək, adlandırmaq üçün Azərbaycan 



dilinin öz sözləri imkan vermədikdə başqa dildə işlənən beynəlxalq xarakterli terminlərdən istifadə 

etmək və bunları tərcüməsiz işlətmək. 

4.

 Dilin daxili imkanları hesabına termin yaradılmasında da, termin alınmasında da həmin 



terminlərin anlaşıqlı olmasını nəzərə almaq. 

5.

 Əcnəbi terminlərin yalnız əsaslarını götürmək, bunları Azərbaycan dilinin məxrəcinə 



uyğunlaşdırmaq və həmin terminləri olduğu kimi saxlamaq” (9, s. 267 - 268) 

Alınmaların sırasında əsas yeri sözlər və söz birləşmələri tutur. Hər bir mədəni dilin 

mətnlərində internasionalizmlərin özünəməxsus yeri var və olacaqdır.  

Alınma sözlər, eləcə də terminlər dildə müəyyən çalar yaratmaq üçün işlənə bilər. Əgər 

tərcümədə hər hansı bir sözü alınma sözlə əvəz etmək olursa, demək bu söz artıq sözalan dilin 

sistemində, yaruslarında  tam mənimsənilmiş hesab olunur.  

Başqa dillərdə olduğu kimi, Azərbaycan dilinin lüğət tərkibi də alınma söz və terminlərlə 

zəngindir. Bu sahə üzrə aparılan tədqiqat işləri və araşdırmalar da göstərir ki, həmin söz və 

terminlərin əksəriyyətini latın, yunan, ingilis, fransız, alman və qismən də başqa dillərdən alınmalar 

təşkil edir. 



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



227

ƏDƏBİYYAT 

1.

  Abbasova B. Sözalma hadisəsinin əsasları. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı, 1995 



2.

  Bayramova A.Ə. Leksik alınmaların dilin zənginləşməsində rolu. Filol. elm. nam. ... dis. 

Bakı, 1998 

3.

  Həsənov N.Ə. Müasir Azərbaycan dilinin leksikası. Bakı, 1998 



4.

  Xəlilova S.N. İnternasional terminlər. Bakı: Maarif, 1989. 

5.

  Qarayev A.N. Müasir Azərbaycan dilində Avropa mənşəli leksik alınmalar. Bakı: ADU 



nəşri, 1989. 

6.

  Qasımov M.Ş. Azərbaycan dili terminologiyasının əsasları. Bakı: Elm, 1973 



7.

  Qurbanov A.M. Müasir Azərbaycan ədəbi dili. Bakı: Maarif, 1985 

8.

  Məmmədlı N.B. Alınma terminlər. Bakı: Elm, 1997 



9.

  Məmmədov M.B. Filoloji düşüncələr. Bakı: Nurlan, 2005 

10.

  Sadıqova S.A. Azərbaycan dili terminologiyasının nəzəri problemləri. Bakı: Elm, 2002 



11.

  Yaqubova T.R. Azərbaycan mətbuat dilində alınmalar. Bakı: MBM, 2008  

12.

  Ахманова О.С.Очерки по общей и русской лексикологии. М., 1957 



13.

  Баскаков Н.А. Современное состояние терминологии в языках народов СССР. 

М.,1960 

14.


  Крысин Л. П. Иноязычные слова в современном русском языке. М.,1968 

15.


  Хауген Э. Процесс заимствования. М.,1972. 

 

The ploce of borrowinqs and terms in the lexicology of Azerbaijan language 



Summary 

The  loan words and terms are disputed in the article, which has a qreat role in the formation 

and enrichment of the any dictionary.  The most important condition  of borrowinqs is   considered 

in the official status of language. It is considered with the volume of communicative functions, the  

anciety of  literary traditions, social position of language carriers. The source, quality and character 

of borrowinqs  is defined mainly in cultural orientation, its official status of language and 

reputation. The main purpose of loan words are displayed  in calling of the names of objects and 

consepts.  

Key words: borrowinqs,  lexicology, Azerbaijan language, terms, words, literary traditions.  

 

 



 

Заур Гасанов, д.филос.по иc.н. 

Институт археологии и этнографии,  

НАН Азербайджана  

 

СУФФИКСЫ МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА В ЭТНОНИМАХ СКИФОВ И 



СРЕДНЕВЕКОВЫХ ТЮРКО-МОНГОЛЬСКИХ НАРОДОВ  

В целом ряду скифо-сако-сарматских этнических названий  прослеживается суффикс ‘t’. 

Это прежде всего сам этноним “скифы” (правильная древнегреческая транскрипция 

ΣκύθαιSkuth-ai) [6].  Мифические этнонимы  царских скифов авхат,  паралати племенной 

союз сколот. Скифские этнонимы фиссагет (тиссагет) [9, IV, 22;15, IV, 88] и матикет [17]. 

Сакский этноним массагет.  Сарматские этнические названия савромат, сармат. Весь этот  

список можно значительно расширить. Вс. Миллер приводит около двадцати скифо-сармато-

сакских этнонима оканчивающихся на -t [13, 281]. 

Суффикс мн. ч. -t в языках иранской семьи.  

Целый ряд иранологов, начиная с Вс. Миллера и Й. Маркварта [14, 119; 1886: 283; 28, 78 

сл.], утверждают, что суффикс -t является показателем множественного числа в языке 

скифов. Вс. Миллер и В. И. Абаев утверждают, что окончание т/тай близко флексии 



I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



228

множественности  tä в осетинском языке [13, 283; 1, 37; 2, 338-342]. С точки зрения многих 

иранологов именно это является свидетельством  иранского происхождения этих племенных 

названий. По данному поводу Я. Харматта отмечает, что для большинства исследователей 

метод формирования множественного числа -тай в языке скифов является решающим 

доказательством родственных связей скифского–сарматского–аланского–осетинского [23, 

68]. 

Более детальное исследование данной проблемы показало, что мнения сторонников 



иранского происхождения скифов резко расходятся по данному вопросу. В. И. Абаев часто 

ссылается на Вс. Миллера, для доказательства родственных связей скифского суффикса -t и 

осетинского суффикса tä  [1, 37; 2 339]. Однако Абаев никогда не упоминал о том, что 

именно писал Миллер по данной проблеме. Исследование работы Миллера показало, что он 

выступал против иранского происхождения суффикса множественного числа -t. Миллер 

отмечает, что осетинский суффикс tä не типичен для индоевропейских протоиранских 

языков. Суть данной проблемы заключается в том, что в древнеиранских языках суффикс 

множественного числа образуется присоединением различных падежных окончаний к основе 

слова. То есть в этих языках единственное число должно отличатся от множественного 

падежными суффиксами. В осетинском же языке, к основе слова  совпадающей с 

именительным падежом ед. числа сначала присоединяется суффикс множественного числа, а 

затем дополнительно добавляется падежное окончание. Он приводит следующий пример из 

осетинского языка. Слово gal  (бык) превращается в gal-t-i в род. пад. мн. числа. Миллер 

отмечает, что данная грамматическая структура типична, для угро-финских и алтайских 

языков и совершенно не типична для древнеиранских языков. В соответствии с Миллером, 

тот же принцип суффиксации появляется в ново-персидском и курдском. С его точки зрения 

эти иранские языки однозначно заимствовали данную манеру суффиксации. Далее он 

отмечает, что они по всей видимости заимствовали ее у соседних тюркских народов [13, 

283]. С. Р. Тохтасьев соглашается с выводами Вс. Миллера и отмечает, что: “Миллер 

совершенно правильно понимал причины возникновения осетинского окончания -t- и его 

поздний агглютинативный характер” [20, 78, прим. 107]. Завершающая мысль Миллера 

заключается в том, что предки осетин могли заимствовать суффикс tä у скифов [13, 283]. 

Позднее М. Фасмер также выступал против версии иранского происхождения суффикса 

мн. числа -t и отмечал, что если признать этот суффикс показателем мн. числа в скифских 

этнонимах, то политься, что язык скифов был агглютинативным, а не флективным как 

древнеиранские языки. А это само по себе ставит под сомнение концепцию о 

древнеиранской языковой принадлежности скифов [32, 373-374]. 

В последние годы проблема данного суффикса в скифских этнонимах была еще раз 

проэкзаменована С. Р. Тохтасьевым, который также поставил под сомнение возможность 

того, что суффикс мн. числа -t может иметь иранское происхождение. В частности он 

обратил внимание на то, что хотя в осетинском языке суффикс -t- является суффиксом мн. 

числа, он как правило не используется по отношению к этнонимам. Этнонимы в осетинском 

языке выступают в качестве чистой основы, которая сама по себе обладает собирательным 

значением. Например в именительном падеже: ir – ‘осетины’,  asy, assi – ‘балкарцы’. Мн. 

число имеют только прилагательные от этнонимов (этниконы). Например iron – 

‘осетинский’, irätä (iron + -tä) – ‘осетинские’.Далее Тохтасьев отмечает, что есть некоторые 

исключения, например twaltä. Одако они сами себя называют ir, а twaltä  их называют по 

названию региона в котором они живут. Тохтасьев также касается того факта, что в 

Нартском эпосе есть несколько этнических наименований с суффиксом -t-. Однако, по его 

мнению, нет никаких данных указывающих на то, что это собственно этнонимы, а многие из 

них вообще образованны от топонимов [20, 80, 81, прим. 122]. Данные наблюдения 

Тохтасьева практически уничтожают заявление В. И. Абаева о том, что суффиксом tä 

“оканчиваются все осетинские родовые наименования” [1, 37]. Основываясь на исследовании 

Тохтасьева становится, совершенно ясно то, что Абаев забыл упомянуть о том, что 

суффиксом tä оканчиваются только лишь прилагательные от этнонимов.  


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 



 

 

 



 

 

 



229

Следует также коснутся то факта, что суффикс мн. числа -t не распространен в иранских 

языках за исключением некоторых из них. Данный суффикс также отсутствует в “Авесте” и 

в древнеперсидском. Я. Харматта отмечает, что суффикс -t, -tä в качестве показателя 

множественности известен только в осетинском, ягнобском, согдийском языках, 

являющимися продолжателями древнесогдийского [23, 87]. В соответствии с А. И. 

Иванчиком суффикс множественного числа -t характерен для иранских языков северо-

восточной группы (среди них он отмечает согдийский и осетинский), являясь их важнейшим 

диагностирующим признаком [12, 81]. Данный вопрос был исследован С. Р. Тохтасьевым, 

который установил, что в согдийском языке суффикс мн. числа -t- является инновацией 

возникшей в период разрушения древней флексии. Более того ему удалось установить, что 

суффикс  -t- начал использоваться в этнонимах лишь в последнюю очередь вследствие 

нарастающей генерализации этого форманта [20, 82]. В целом Тохтасьев придерживается 

версии М. Фасмера считая, что если скифы и сарматы были иранцами, то суффикс -t в их 

этнонимах никак не может быть показателем мн. числа. В связи с этим, он даже приводит 

цитату Фасмера, о том, что “Методически допустимым является лишь объяснение скифских 

форм с помощью древнеиранского” [20, 78]. 

На основании всех вышеприведенных фактов становится ясно, что: 

1.

  в подавляющем большинстве как современных, так и древне-иранских языков 



суффикс -t, -tä в качестве показателя мн. ч. отсутствует. В частности этот суффикс 

отсутствует в “Авесте” и в древнеперсидском, что является очень важным показателем. 

2.

  Суффикс мн. ч. -t проникает в согдийский, осетинский и ягнобский языки в очень 



поздний период. 

3.

  Результаты исследования Вс. Миллера позволяют прийти к выводу что источником 



этого проникновения являются языки алтайской семьи. 

Проблема заимствования грамматических форм. 

Таким образом многие сторонники иранского происхождения скифов сами приходят к 

выводу, что иранские народы заимствовали суффикс мн. числа -t- у народов алтайской 

языковой семьи. Разумеется многие иранисты могут возразить против этого мнения, 

поскольку до недавнего времени в лингвистике существовало установившееся мнение о том, 

что в отличии от лексики, грамматика является достаточно стабильной частью языка очень 

стойкой к инородным заимствованиям. Однако, как показывают исследования последних лет 

грамматические формы также очень часто заимствуются. А. Маркантонио собрала 

достаточное количество свидетельств исследователей, указывающих, как на заимствования, 

так и на случайные совпадения грамматических форм в языках совершенно разных языковых 

семей [27,14-ff]. Как мы можем судить по исследованию Я. Матраса в индоевропейских 

языках грамматические заимствования даже включают в себя наиболее консервативные 

грамматические формы, такие как склонения и спряжения слов (inflectional morphology), в 

том числе суффиксы множественного числа [29,1-ff]. С. П. Гаррисон вообще приходит к 

выводу, что грамматические формы являются довольно слабым показателем генетической 

родственности языков. В этой связи он обращает особое внимание на ненадежность 

морфологической парадигмы лица и числа (morphological person-number paradigms) для 

определения общих корней языков [24, 223]. 

Суффикс мн. ч. -t в языках алтайской семьи.  

Наше исследование вопроса происхождения суффикса мн. ч. -t показало, что он является 

традиционной чертой языков алтайской семьи. В частности Н. Поппе отмечает, что суффикс 

*-t, являсь очень архаичным, широко распространен в языках алтайской семьи в качестве 

показателя множественности [30, 68-69]. С. А. Старостин, А. В. Дыбо и О. А. Мудрак 

установили следующие формы этого суффикса мн. ч. в языках алтайской семьи: 

прототюркское *-t, монгольское *-d, прототунгусо-маньчжурское *-ta, корейское *-t -r, 

японское *ta-ti, протоалтайское *-t’V (*-t + гласное) [31, 184]. 

 Следует также отметить, что помимо суффикса -t в языках алтайской семьи 

присутствуют суффиксы мн. числа -d, -s, -z[18, 12].Г. И. Рамстедт и Б. Я. Владимирцов 


I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 


Yüklə 2,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   94




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin