İkram agasiyev şİrxan səLİmov azərbaycan tariXİ baki-2017 Elmi redaktor

1.2.Azərbaycanda mis-daş (eneolit), erkən və orta tunc dövrləri.
Daş dövründən sonra Mis – Tunc dövrü gəlir və bu dövr özü iki mərhələyə bölünür: 1) Eneolit və yaxud Mis – daş dövrü (e.ə. VI – IV minilliklərlər); 2) Tunc dövrü (e.ə. IV – II minilliklər).

Eneolit (Mis - daş) dövrü e.ə VI - IV minillikləri əhatə edir. Bu dövrdə ilk dəfə metalla tanış olan insanlar misdən müxtəlif alətlər və bəzək əşyaları düzəldir, istehsal təsərrüfatını daha da inkişaf etdirirdilər. Mis yumşaq olduğu üçün ondan hazırlanan əmək aləti tez xarab olur, sıradan çıxırdı. Buna görə də təsərrüfatda və məişətdə mis alət­lərdən istifadə başlansa da, hələ də daş alətlər üstünlük təşkil edirdi. Eneolit dövrünə aid abidələr Qazax (Şomutəpə, Babadərviş, I Böyük Kəsik və s.), Mil-Qarabağ (Leylatəpə,Xantəpə, Meynə­təpə, Çalağan­təpə), Muğan (Əliköməktəpə), Naxçıvan (I Kültəpə), Cənubi Azər­baycan (Yanıqtəpə, Göytəpə) və s. yerlərdə aşkar edilmişdir. Bu dövrdə insanlar kiçik yaşa­yış məskənlərində qəbilə icması halında yaşayırdılar. Yaşayış evləri dairəvi planda, çaydaşı, çiy kərpic və möhrədən tikilir, kiçik otaqdan iba­rət olurdu. Ocaq evin ortasında qurulurdu. Torpaq toxa ilə şumlanır, toxa əkinçiliyi inkişaf edirdi. Taxıl dişli oraq ilə biçilir, məhsul iri küplərdə və quyularda saxlanılırdı. Bu dövrdə atın əhilləşdirilməsi ilə ev heyvanlarının əhilləşdirilməsi prosesi başa çatdı. Cəlilabad rayonunun Əliköməktəpə arxeoloji abidəsindən e.ə.V minilliyin sonuna aid əhilləş­dirilmiş at sümüyü tapılmışdır.

Əkinçi və maldar tayfaları qəbilə halında kiçik kəndlərdə yaşayır, əkinçilik, maldar­lıq və sənətkarlıqla məşğul olurdular. “Toxa əkin­çiliy”ndən istifadə olu­nur­du. Taxıl ehti­yatı iri saxsı küplərdə və quyu anbarlarda saxlanılırdı.