İnteqral triggerləR

Q

R Q

a) b)

Şəkil- 20. ''VƏ DEYİL'' məntiqi elementlər əsasında asinxron RS trigger;

a) şərti işarəsi, b) funksional sxemi

''VƏ YA –DEYİL '' elementləri üzərində qurulan asinxron RS triggeri üçün r=S=1 kombinasiyası qadağandır.

'' VƏ DEYİL'' elementləri üzərində qurulan asinxron RS triggeri üçün r=S=0 kombinasiyası qadağandır.

Triggerin etibarlı işləməsi üçün S və R girişlərində siqnalın davametmə müddəti (ti), triggerin tam yeni çıxış vəziyyəti alması üçün hər iki çiyinin çevrilməsindən alınan gecikmələrin cəmindən asılı olmalıdır, yəni

burada t_i-impulsun davametmə müddəti t _i.d.gec – işə düşmə (çevrilmə) zamanı alınan gecikmə müddətidir.

Çevrilmənin buraxıla bilən işçi tezliyi [f=1/(2 t _i.d.gec)] R və S girişlərinə daxil olan ardıcıl siqnallar arasındakı zaman intervalı ilə müəyyən edilir.

RS –triggerlər daha mürəkkəb trigger qurğularının əsasını təşkil edirlər.

Sinxron RS trigger – əgər səviyyə sinxronlaşdırılırsa, onda onun hər bir çiynindəki birinci girişlər ümumiləşdirilib (birləşdirilib), takt impulsları üçün C girişini təşkil edirlər. İkinci girişlər informasiya yazılma girişləri s (1) və R (O) adlanırlar.

Beləliklə, S və R girişlərinə gələn informasiya, yalnız takt impulsunun C girişinə gəlməsi ilə triggerə yazılır, yəni

S * C = 1 Q = 1; R * C = O Q = 0
kombinasiyaları, '' VƏ- DEYİL'' elementləri əsasında qurulan sinxron trigger üçün normaldır. Bu trigger üçün S*R*C=1 kombinasiyası qadağan olunmuşdur. Qadağan kombinasiyasını, sxemə əlavə rabitə (qırıq-qırıq xətt) verməklə aradan qaldırmaq olar (şəkil ---), yəni S=R=C=1 vəziyyətində, DD3 və DD4 elementlərin çıxışlarında eyni zamanda məntiqi '' O'' vəziyyəti yarana bilməz. C=1 halında, hər hansı bir ixtiyari anda, trigger, S və R informasiya girişlərindəki siqnallara əsasən işə düşəcək.

Cəbhə ilə sinxronlaşdırılan sinxron RS trigger almaq üçün yuxarıdakı sxemə ''VƏ-DEYİL'' edementləri və bəzi rabitə dövrələri əlavə etmək lazımdır.

Burada S=O, R=1 və C girişində siqnal ''O'' –dan ''1'' –ə keçən anda DD1 elementinin çıxışında ''O'' səviyyəsi yaranır. Bu qiymət DD3 elementinin girişinə verilir və S girişinə verilən sonrakı siqnalların qiymətindən asılı olmayaraq, onun çıxışında ''1'' səviyyəsi təmin edilir.Beləliklə, S girişi məntiqi siqnal üçün baglanır. S və R girişlərində siqnalların sonrakı dəyişməsi trigger tərəfindən qəbul olunmur. Yalnız C girişinə siqnalın səviyyəsi ''O''- dan ''1''-ə keçən anda trigger işə düşür

Belə bir trigger ‘’VƏ YA-DEYİL’’ elementləri üzərində də qurula bilər. Lakin sinxronlaşdırma ‘’1’’-dən ‘’O’’ –a (1/0) keçən cəbhədə qeyd olunur.

D-növlü (gecikdirici) trigger – iki dayanıqlı vəziyyətli olub, bir informasiya girişinə – D (Delay -gecikdirmə), bir də taktlayıcı C girişinə malikdir.


D 0

Q 1 Q

1 0

Q C Q

a) b)
Şəkil 21- də ‘’VƏ DEYİL’’ məntiqi elementlər üzərində qurulan D-triggerin şərti işarəsi (a) struktur sxemi, (b) zaman diaqramları göstərilmişdir.

Əgər sinxronlaşdırıcı (taktlayıcı) girişdə C=0 məntiqi siqnal olarsa, onda triggerin vəziyyəti sabitdir və informasiyagirişindəki siqnalın səviyyəsindən asılı deyil. Sinxronlaşdırıcı girişə C=1 siqnalı verilərsə, triggerin düz çıxışındakı informasiya, girişinə verilən informasiyanı təkrar edir. Beləliklə, C=0 halında, Qⁿ⁺¹=Qⁿ. Lakin c=1 halında Qⁿ⁺¹=Dⁿ olur.

Burada Qⁿ sinxronlaşdırıcı impulsun verilməsindən əvvəl düz aşağıdakı məntiqi səviyyə, Qⁿ⁺¹,- sinxronlaşdırıcı impuls verildikdən sonra həmin çıxışda məntiqi səviyyədir.

Göstərdiyimiz D triggerldə çıxış siqnalı, giriş siqnalına nisbətən, sinxrosiqnallar arasındakı fasilə müddəti qədər gecikdirilir.’’Q’’ məntiqi ‘’1’’ siqnalı ilə sinxronlaşdırılır. Əgər trigger, ‘’ VƏ YA- DEYİL’’ sxemləri əsasında qurulmuşsa, onda o, məntiqi ‘’O’’ siqnalı ilə taktlanır. Triggerin dayanıqlı işlənməsi üçün informasiya siqnalı, sinxroimpulsun davametmə müddətində dəyişməməlidir.

T- növlü (sayıcı) trigger- iki dayanıqlı vəziyyətli olub, bir idarəedici (C ) girişə malikdir. O, C girişinə gələn hər bir idarəedici (sayıcı) siqnalın təsiri ilə öz vəziyyə tini dəyişir. Triggerin xarakteristik məntiqitənliyini aşağıdakı kimi göstərmək olar.
Q ⁿ⁺¹=Qⁿ Qⁿ + Qⁿ Qⁿ ;
T- trigger tamamlanmış mikrosxem şəklində buraxılmır. Lakin bu növ trigger, D- trigger əsasında (əgər D triggerin inkar çıxışı, informasiya girişi ilə birləşdirilərsə) yaxud məntiqi elementlər üzərində qurula bilər.

Şəkil 22- də ‘’VƏ DEYİL’’ elementləri əsasında qurulan T triggerin şərti işarəsi verilmişdir.

Q

Q

Qeyd etmək lazımdır ki, T-triggerin çıxışında alınan siqnal tezliyi, girişə verilən siqnalın tezliyindən iki dəfə azdır, ona görə də bu triggerdən tezlik bölgüsü və ikilik sayğac kimi istifadə etmək olar.