Iqtisodiy bilim asoslari 9 E. Sariqov, B. Haydarov Toshkent — 2014 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

XALQARO IQTISODIY TASHKILOTLAR
Tashqi savdoni cheklash bo‘yicha davlatlar o‘rtasidagi “janglar”dan ravshanki, 
har ikkala tomon ham yutqazadi. Shunday ekan, davlatlar jahon bozorini 
hamjihatlikda, kelishgan holda boshqarib turishlari maqsadga muvofiq bo‘ladi. Shu 
maqsadda, 23 davlat tomonidan 1947- yili GATT — Savdo va tariflar to‘g‘risidagi 
bosh kelishuv imzolandi. Bu kelishuvga qo‘shilgan davlatlar o‘zaro teng sharoitlarda 
savdo qilishga, import kvotalarini bekor qilishga, bojlarni kamaytirishga kelishib 
olishdi. Hozirda bu kelishuv 130 dan ortiq davlatlar tomonidan imzolangan. 
Endilikda bu kelishuv a’zolari WTO — Butunjahon savdo tashkilotiga birlashishgan. 
XX asrda xalqaro savdo-sotiqning rivojlanishi qator davlatlar iqtisodiyotining keskin 
o‘sishiga olib keldi. Shu tufayli Yevropa davlatlari Yevropa Ittifoqini tuzishdi. 
Hozirda Yevropa Ittifoqiga Fransiya, Italiya, Germaniya, Belgiya, Niderlandiya, 
Luksemburg, Buyuk Britaniya, Irlandiya, Daniya, Gretsiya, Ispaniya, Portugaliya, 
Tarif (bojxona boji)
— mamlakat chegarasini kesib o‘tayotganda olib 
kirilayotgan tovar uchun to‘lash lozim bo‘lgan soliq to‘lovi.
Kvota
 
— mamlakatga chetdan keltirilayotgan yoki chetga olib chiqib 
ketilayotgan tovar va xizmatlar hajmiga o‘rnatilgan yuqori chegara.
Tashqi savdo litsenziyasi
— tovar va xizmatlarni mamlakatga olib kirish 
yoki undan olib chiqib ketish uchun beriladigan maxsus ruxsatnoma.
Proteksionizm
 — 
davlat tomonidan tashqi savdoni cheklashga qaratilgan 
chora-tadbirlar.
Tashqi savdoni erkinlashtirish
— unga qo‘yilgan cheklovlarni yengillashtirish 
yoki umuman olib tashlash.

---

131
131
130
Avstriya, Shvetsiya, Finlandiya kabi qator Yevropa davlatlari a’zo bo‘lib, ular 
o‘rtasidagi barcha savdo to‘siqlari olib tashlangan. 2002- yil yanvaridan boshlab, 
bu davlatlarda umumiy pul birligi — yevro muomalaga kiritildi. Janubiy-Sharqiy 
Osiyo mamlakatlari assotsiatsiyasi (ACEAN) ham iqtisodiy hamkorlik tashkiloti 
bo‘lib, unga Indoneziya, Malayziya, Filippin, Singapur, Tailand va Bruney 
davlatlari kiradi.