Issn 2223-1617 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

AMEA Botanika Ġnstitutunun elmi əsərləri, 2015-ci il, XXXV cild
 
 
 
49 
 
ġƏMKĠRĠN  MƏRKƏZĠ HĠSSƏSĠNĠN  GƏNCƏ - QAZAX DÜZƏNLĠYĠ 
BĠTKĠLĠYĠNĠN MÜASĠR VƏZĠYYƏTĠ 
 
Mövsümova F.Q. 
AMEA Botanika İnstitutu 
      
Məqalədə,  Şəmkir  rayonunun  mərkəzi  hissəsinin  bitki  örtüyünün  bioekologiyası,  fitosenoloji 
quruluşu, məhsuldarlığı və onların yem əhəmiyyəti ətraflı səciyyələndirilmişdir. Nəticədə, ərazi üçün 
1 bitkilik tipi - yarımsəhra, 2 formasiya və 7 assosiasiya təsvir olunmuş, tövsiyyələr  verilmişdir. 
 
Açar sözlər: Şəmkir, Gəncə - Qazax düzənliyi, bitkilik, yarımsəhra. 
 
Şəmkir rayonunun şimal-şərq və mərkəzi hissəsi əsasən düzənlik, cənub hissəsi isə dağlıqdır. 
Şəmkir  Azərbaycanda  Qazax-Gəncə  iqtisadi  rayonuna  daxildir  və  onun  şimal-qərbində  yerləşir. 
Ərazisi  1660  min  kv.  km.  əhalisi  205  min  nəfərdir.  Şəmkir  rayonu  Göygöl,  Gədəbəy,  Daşkəsən, 
Tovuz,  Samux  rayonları  ilə  həmsərhəddir.  Rayon  mərkəzi  Bakıdan  400  km,  Dəllər  dəmir  yol 
stansiyasından  isə  4  km  aralıdır.  Rayon  ərazisində  1  şəhər,  4  qəsəbə,  66  kənd  vardır.  Onların  bir 
hissəsi dağətəyi, bir hissəsi isə düzən ərazilərdə yerləşir.  
 
Rayonun şimal-şərq hissəsini Ceyrançöl, mərkəzi hissəsini Gəncə - Qazax  düzənliyi, cənubu 
kiçik  Qafqazın şimal-şərq ətəkləri tutur. 
Rayonun  ərazisindən  Kür  çayı  və  onun  qolları  (Zəyəm,  Şəmkir,  Cəyir)  keçir.  Relyef 
xususiyyətlərinə görə rayonun ərazisi 4 zonaya ayrılır; maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq, yüksək 
dağlıq. 
Rayonun  iqlim  şəraiti  də  bu  zonalara  uyğun  olaraq  dəyişir.  Qışı  quraq  keçən  mülayim  isti 
yarımsəhra və quru səhra iqlimi üstünlük təşkil edir. Orta temperatur yanvarda -2º S-dən +2º S- dək, 
iyulda  24-25º  S-dir.  İllik  yağıntı  300-450  mm-dir.  Ərazidə  dağ  qara,  qəhvəyi  dağ-meşə,  dağ  tünd-
şabalıdı, açıq-şabalıdı, boz-qonur səhra və yarımsəhra, allüvial çəmən-meşə torpaqları yayılmışdır. 
 Ərazidə  məhsuldar  torpaqların  ümumi  sahəsi-1245.00  km
2
,  kənd  təsərrüfatına  yararsız 
torpaqların sahəsi-415.00 km
2
, heyvandarlıq üçün otlaqların sahəsi - 827.00 km
2
,
  
 əkilmiş torpaqların 
ümumi sahəsi -388.00 km
2
, meyvə bağlarının ümumi sahəsi -27.70 km
2 
- dir 
Müasir  ekoloji  şəraitdə  bitkilikdə  vüsət  alan  deqredasiya  və  səhralaşma  prosesi  ilə  əlaqədar 
Şəmkir rayonunun Mərkəzi hissəsinin Gəncə-Qazax  düzənliyinin bitki örtüyünün müasir vəziyyətinin 
öyrənilməsi əsas məqsəd kimi qarşıya qoyulmuşdur və aktualdı.