M a g I s t r a t u r a m ə r k ə z I Əlyazma hüququnda Şükürov Mübariz Yaqub oğlu «Bİznes infrastrukturunun iNKİŞafinin təŞKİlati İQTİsadi mexaniZMİ»
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sxem 2.3.
Bəzi ədəbiyyatlarda birja dəllalları ifadəsinə də rast gəlmək mümkündür. Bunlar da birjada yeri olan, müştərilərin tapşırığı ilə və onların hesabına sövdələşmələr aparan və müəyyən birja əməliyyatları üzrə ixtisaslaşmış şəxslərdir. Birja oyuncuları birja jarqonlarına görə «öküz» və «ayı»lara ayrılırlar. «Öküzlər» qiymətlərin qalxmasına ümid edir və tərəfdaşlardan əmtəə, səhm, birja müqavilələri və sairəni alır ki, sonradan baha qiymətə sataraq xeyli qazanc götürsünlər. «Ayılar» isə «öküzlərin» əksinə olaraq qiymətlərin düşməsinə 35 oynayırlar. Onlar belə hesab edirlər ki, indi əmtəələri satmaqla əldə edəcəkləri məbləği gələcəkdə aşağı qiymətə sataraq əldə edəcəklərindən çox olacaqdır [4, 89]. Birjada keçirilən əməliyyatlar onu təşkil edənin, ya da müvafiq dövlət idarəsinin nəzarəti altında həyata keçirilir. Birjada yerlərin miqdarı məhdud olur və onun qiyməti tələb və təklifdən asılı olaraq dəyişir. Birja qeyri-kommersiya tipli dövlət təşkilatıdır. Onun gəliri birjada yer almaq üçün verilən haqdan, orada bağlanılan sövdələşmələrdən, komisyon ayırmalardan, iştirakçılara göstərilən müxtəlif xidmətlər üçün ödənclərdən ibarətdir. Sığorta şirkətləri də biznes infrastrukturunun iştirakçılarından biridir. Bu şirkətlər bazar təsərrüfatının, ölkə iqtisadiyyatının normal fəaliyyətini təmin edən amillərdəndir. Çünkü təbiətin və ictimai həyatın digər sahələrində olduğu kimi iqtisadiyyatda da müxtəlif, gözlənilməz hadisələr baş verə bilər. Bunun nəticəsində isə iqtisadi subyektlərə müxtəlif dərəcədə ziyan dəyər, iqtisadiyyatın normal ritmi pozula bilər. Belə hadisələri qabaqlamaq, iqtisadiyyatın normal fəaliyyətini təmin etmək üçün ehtiyat fondu, sığorta fondu yaradılır [26, 47]. Sığorta fondlarının yaradılması dövlət və özəl sığorta şirkətləri tərəfindən həyata keçirilir. Yaradılan sığorta fondları gözlənilməz hadisələrdən qorunmaq üçün zəmanət yaradır. Sığorta şirkətləri və pensiya fondları müqavilə əsasında fəaliyyət göstərən əmanət institutlarına aiddir. Bu maliyyə institutları sığorta polisini saxlamaqla və pensiya fondlarında hesab sahiblərinin vəsaitlərinin sabitliyi ilə xarakterizə olunurlar. Onlar vəsaitləri uzunmüddətli, yüksək gəlirli maliyyə alətlərinə investisiya etmək imkanlarına malikdirlər. Azərbaycan Respublikasında (bundan sonra AR) investisiya fondları kommersiya banklarına nisbətən daha gec meydana gəlməyə başlamışdır. Onların birinci oxşarı çek investisiya fondu oldu. Hazırda AR.nın maliyyə bazarında in- vestisiya fondlarının fəaliyyəti “İnvestisiya fondları haqqında” 5 yanvar 2000-ci il tarixli, 245 nömrəli Qanunla tənzimlənir. Qanuna əsasən investisiya fondu - səhmlərin açıq yerləşdirilməsi və buraxılması sayəsində əldə olunan pul vəsaitlərini qiymətli kağızlar üçün yatırım
36 edən, həmçinin qiymətli kağızların alışı və satısı üzrə fəaliyyəti reallaşdıran və diversifikasiya olunmuş yatırım portfelinə malik olan açıq tipli səhmdar bir cəmiyyətidir. Klirinq mərkəzləri, banklar və ya digər maliyyə təşkilatlarında olan, çek və sənəd kimi ödəmə vasitələrindən yaranan borc və alacaqları nağd pul istifadə edilmədən mühasibat əməliyyatları qarşılıqlı olaraq ləğv edilməsini təmin edən orqana verilən addır [55]. Klirinq palatasının əsas funksiyaları aşağıdakılardır: birjada bağlanan müqavilələr üzrə məlumatın yığılması, onun yoxlanması və ayrılmalar halında düzəliş;
birjada qeyd edilmiş müqavilələrin hesablanması və onlar üzrə hesablamaların keçirilməsi;
edilməsi və onlar arasında hesablaşmalar;
qiymətli kağızların satıcıdan alıcıya çatdırılmasının təmin edilməsi və pul hesablamalarının təşkili (alıcıdan satıcıya pulun daxil olması);
Klirinq palatası müqavilələrin icrasının təşkilatçısının funksiyalarını öz üzərinə götürür. Müəyyən edilmiş vaxt ərzində (bir qayda olaraq bir gün ərzində) bağlanmış sazişlər haqqında alınmış informasiya əsasında tələblər və birja ticarətinin hər bir iştirakçısının öhdəlikləri təyin edilir. Əgər tələblər, bu iştirakçının öhdəliklərini üstələyirsə onda bu bildirir ki, müəyyən pul məbləği ona çatır. Bu halda deyirlər ki, o uzunmüddətli mövqe (ing. long position) tutur. Əgər bu iştirakçının tələbləri onun öhdəliyindən azdırsa, onda bu onun tərəfindən borclu olduğu iştirakçılara ödəniş etməyi nəzərdə tutur. Bu halda deyirlər ki, o qısamüddətli mövqe (ing. short position) tutur. Əgər tələblər öhdəliklərə bərabərdirsə, onda birja ticarətinin iştirakçısı qapalı mövqedədir.
sahibkar birləşmələri çərçivəsində kommersiya fəaliyyətinin ümumi qaydalarının hazırlanması (təkmilləşdirməsi), iqtisadi strategiyaların uyğunlaşdırılması, təşkilat- 37 üzvlər arasında iqtisadi informasiya mübadiləsi, satış bazarlarının tapılması, kommersiya mübahisələrinin həll edilməsi, qanunverici orqanlarda və hökumətlərdə işgüzar aidələrin ümumi maraqlarının lobbiləşdirilməsi məqsədi ilə qarşılıqlı təsir edən özünü idarə edən ictimai təşkilatların və könüllü qeyri- kommersiya birləşmələrinin formasıdır. Sənaye-ticarət palatası — yalnız ticarət problemlərinə deyil, həm də sənaye sahiblərinin maraqlarına — infrastruktur, əmək ehtiyatları, texnologiya və innovasiyalara giriş oriyentasiyasını qeyd edən ticarət palatasıdır.
[55] E-ticarət sistemi internetdə onlayn şəkildə məhsul satmaq və kredit kartı ilə ödəmə etməyimizi təmin edən internet əsaslı bir proqramdır. Bu proqram sayəsində müştərilərinizlə onlayn şəkildə məhsullarımızı tanıda, yəni virtual mağazaya sahib ola bilərik. http://www.neticaret.com.tr/e-ticaret-sistemi-nedir İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları (qısaca IKT) informasiya texnologiyaları və rabitə texnologiyaları terminlərini tək bir dam altında toplayan və bu texnologiyalar arasında əlaqə vurğulayan bir termindir. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarını yaradan əsas sahələr bunlardır: Məhsul və istehsal texnologiyaları sahəsi: Rəqəmsal aparat inkişaf etdirmək və istehsalı. Rəqəmsal avadanlıq inkişaf etdirmək və istehsalı. Rəqəmsal material inkişaf etdirmək və istehsalı. Xidmət texnologiyaları sahəsi: Telekommunikasiya xidmətləri inkişaf etdirmək və istehsalı. Şəbəkə xidmətləri inkişaf etdirmək və istehsalı. Nəşriyyat xidmətləri inkişaf etdirmək və istehsalı. Emal və xidmət sahələrində inkişaf etdirmək və istehsal fəaliyyətlərinə, paylanma və satış xidmətləri ilə, hüquqi, inzibati və texniki tənzimləmələrdən üzrə tənqidçilər də əlavə olunanda İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları sektoru təşkil edilir.
38 İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları informasiya əsrində ictimai və iqtisadi inkişafın ən mühüm səbəbini təşkil edir. İctimai sahədə, fərdlərin qurumlarla və bir-biriləri ilə əlaqələri böyük ölçüdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları vasitəsi ilə virtual mühitdə aparılır. İqtisadi sahədə, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının köməyi ilə məhsuldarlıq və səmərəlilik artır; əlavə dəyərli mal və xidmət ərzində artımlar baş verir; mal və xidmətlərin istehsal və paylama proseslərində yeniliklər meydana gəlir. [6, 54]
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|