Maks Plank. Kvant nazariyasi. Mikrodunyodagi inqilob
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- To‘lqin uzunligiga teskari ( mikrometrlarda )
|
Reley-Jins
Vin Plank I n t e n s i v l i k ( ni s bi y b i r l i k l a r ) 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 To‘lqin uzunligiga teskari ( mikrometrlarda ) 0 0.005 0.5 0.015 0.2 0.025 0.3 0.035 0.4 Qora jism nurlanishi bo‘yicha Plank qonuni, amaliy tajriba natijalari bilan barcha chastotalar uchun to‘la mos keladi. Reley-Jins qonuni faqat past chastotalar uchun, Vin qonuni esa faqat yuqori chastotalar uchun bajariladi xolos. 74 Mazkur qonunning dastlabki talqinini 1900 yilda lord Reley taklif etgan edi va avvalgi bobda qayd etganimizdek, u haqida Rubens va Imperial fizika-texnologiyalar institutida ishlayotgan boshqa olimlar xabardor bo„lishgan. Rubens avval Plank huzurida mehmon bo„lganida va keyinroq Prussiya fanlar akademiyasida qilgan chiqishida, o„zi va Kurlbaum birgalikda bajargan o„lchash natijalariga ko„ra, shuningdek, Vinning eksponensial qonunidan kelib chiqilsa, Reley qonuni past chastotalar uchun nisbatan aniqroq bajarilishini tasdiqlagan. Yuqoridagi sahifada keltirilgan grafikka nazar tashlasak, biz Plank qonuni va Reley-Jins qonuni past chastotalarda o„zaro muvofiqlikka ega ekanini ko„rishimiz mumkin. Shuningdek, Vin qonuni va Plank qonuni yuqori chastotlarda o„zaro mos tushadi. Uchala qonun ichidan faqat Plank qonunigina barcha chastotlarda tajriba natijalari bilan aniq mos tushadi. Reley ham o„z tajribalarida huddu Plank singari berilgan haroratda elektromagnit nurlanishi termodinamik muvozanat holatida bo„lgan bo„shliq ichini tadqiq qilgan. Biroq, aytib o„tganimizdek Reley Plank ossilyatorlaridan foydalanmaydi va buning o„rniga boshliq ichidagi to„lqin xossalarini to„g„ridan- to„g„ri tahlil qiladi. Reley nazariyasida ultrabinafsha falokati sodda izohga ega bo„ladi: bo„shliqda qisqa to„lqinli nurlanish nisbatan ko„proq bo„ladi, ya'ni, bo„shliq ichida to„lqin uzunligiga ega bo„lgan to„lqinlar joylashadi. Bunda n – doimo butun son bo„ladi va u cheksiz kattalashib borishi mumkin. Shu sababli u chegarasizdir (sxemaga qarang). Agar har bir to„lqinga muayyan energiya miqdori mos kelsa, to„lqinlar miqdori esa cheksiz bo„lsa, unda bo„shliqdagi energiya miqdori ham cheksiz bo„lishi mumkin. Reley-Jins nazariyasi mumtoz fizika asosida yuzaga kelgan bo„lib, lekin u hech qachon amalda o„zini to„liq oqlamagan edi. Uning xulosalari amaliy tajriba natijalari bilan faqat past chastotalar va uzun to„lqinli spektr uchungina mos kelardi. XX asrning ilk o„n yilligi mobaynida, o„sha zamonning eng buyuk fiziklari, jumladan Lorents, Eynshteyn, Jins, Vin, Plank, Erenfest, hamda, Puankarelar nimaga bunday bo„lib chiqayotgani haqidagi masala ustida betinim bosh qotirdilar. Baribir, 10-chi yillar boshiga kelib, ularning barchasi, muammoni oydinlashtirish uchun, Plankning kvant gipotezasidan foydalanmaslikdan boshqa yo„l yo„qligini anglab yetishdi. Chunki aynan Plankning ilmiy tadqiqotlari va nazariy g„oyalari, amaliy tajriba natijalari bilan nihoyatda katta aniqlikda mos kelardi... Bo‘shliqda qo‘zg‘atilgan to‘lqinlar miqdori, to‘lqin uzunligi kamayishi bilan cheksiz ortadi. |