Məmmədov N. R.,Aslanov Z. Y.,Seydəliyev İ. M.,Hacızalov M. N.,Dadaşova K. S
Yüklə 7,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kompleks standartla şdırma
- Siyas ət haqqında Müqavil ə
- 13.2. Texniki t ənziml əm ə
|
Uyğunluq dərəcəsi. Məhsulun və ya digər obyektlərin, istismarı, saxlanılması, nəqli, satış və utilləşdirilməsi, yerinə yetirilən işlərin və göstərilən xidmətlərin texniki reqlamentlərin tələblərinə, standartların müddəalarına,
422
müqavilələrin şərtlərinə və tələblərinə uyğunluğunu sənədli müəyyən edən uyğunluğun təsdiqi üzrə fəaliyyətin nəticəsidir. Bununla
yanaşı sertifikatlaşdırma – sertifikatlaşdırma orqanı tərəfindən həyata keçirilən obyektlərin texniki reqlamentlərin tələblərinə, standartların müddəalarına və ya müqavilələrin şərtlərinə uyğunluğunun təsdiqinin formalarından biridir. Sertifikatlaşdırma və uyğunluğun təsdiqi üzrə fəaliyyət haqqında bu kitabın 14-cü fəslində geniş danışılır. Rusiyada və digər xarici ölkələrdə sertifikatlaşdırmanın təşkilati-metodik prinsipləri təhlil edilir, həmçinin bu sahədə beynəlxalq və regional təşkilatların fəaliyyətindən bəhs edilir. Sertifikatlaşdırma orqanları və
sınaq laboratoriyalarına aid olan akkreditləşdirmə məsələləri də işıqlandırılır. Metrologiya, standartlaşdırma və sertifikatlaşdırmanın sıx əlaqələrini ölçmələrin dövlət sisteminin (ÖDS) timsalında göstərmək olar. ÖDS-nin əsas obyektləri aşağıdakılardır: -fiziki kəmiyyətlərin vahidləri; -dövlət etalonları və dövlət, idarə və lokal (yerli) yoxlama sistemlərinin qurulmasının prinsipləri; 423
-ölçmə vasitələrinin (ÖV)
metroloji xarakteristikalarının normalaşdırılması, təyini və nəzarəti; -ölçmələrin nəticələrinin xətalarının xarakteristikaları, qiymətləndirmə üsulları, ölçmə nəticələri və onların xətalarının ifadə və formaları; -ölçmələrin yerinə yetirilməsi metodikaları; -ölçmə vasitələrinin metroloji təminatının vəziyyətinin qiymətləndirilməsi, habelə ölçmə vasitələri və onların metroloji təminatına dövlət və idarə metroloji nəzarəti və yoxlanması; -ölçmə vasitələrinin, onların konstruktor və texnoloji sənədlərinin işlənməsinə texniki tapşırıqların layihələrinin metroloji ekspertizasının aparılması; -ölçmə vasitələrinin tipinin təsdiqi və metroloji attestasiyası məqsədilə dövlət sınaqlarının aparılmasının təşkili və qaydaları; -ölçmə vasitələrinin yoxlanılması; -maddələrin və materialların xassələrinə dair məlum aktların təqdim edilməsinin dürüstlüyünün qiymətləndirilməsinin metodikaları və formaları; -standart sorğu məlumatları; -maddə və materialların standart nümunələrinin tərkib və xassələrinə tələblər;
424
-dövlət və idarə metroloji xidmətlərinin strukturu, funksiyaları və vəzifələri; -metrologiya sahəsində termin və təriflər. Texniki vasitələri və metroloji fəaliyyətin əsas növlərini özündə birləşdirən standartlaşdırmanın sadalanan obyektləri onları
reqlamentləşdirən normativ-texniki sənədlərlə (NTS) birlikdə metroloji təminatın (MT) qanunverici, hüquqi və ya normativ-texniki əsasını təşkil edir və hamısı birlikdə ölkədə ölçmələrin vəhdətini təmin edən bir sıra sistemləri formalaşdırır. Onların sırasından aşağıdakı sistemləri ayırd etmək olar: -fiziki kəmiyyətlərin vahidlərinin etalonları; -fiziki kəmiyyətlərin vahidlərinin ölçülərinin etalonlardan bütün işçi ölçmə vasitələrinə ötürülməsi; -işçi ölçmə vasitələrinin işlənməsi, istehsala qoyulması və tədavülə buraxılması; -tiplərini təsdiqləmək məqsədilə ölçmə vasitələrinin məcburi dövlət sınaqları; -ölçmə vasitələrinin məcburi dövlət və idarə yoxlanması; Son iki sistem mahiyyətinə görə ölçmə vasitələrinin müəyyən edilmiş tələblərə uyğunluğunu təsdiq edir və (və ya) onu yaradan istehsal proseslərinin attestasiyası, onların sınaqlarının nəticələri əsasında həyata keçirilir. Belə 425
sınaqları ölçmə vasitələrinin geniş tətbiqi olmadan keçirmək mümkün deyil. Ölçmə
vasitələrinin metroloji vəziyyətindən sınaqların nəticələri asılı olur, bu nəticələr əsasında həm məhsulun, həm də proseslərin müəyyən edilmiş tələblərə uyğunluğu haqqında qərar qəbul edilir. Beləliklə, burada da metrologiya, standartlaşdırma və sertifikatlaşdırma arasındakı sıx əlaqələr müşahidə edilir.
426
STANDARTLAŞDIRMANIN Ə
13.1. Ümumi xarakteristika
İ nsan cəmiyyəti standartlaşdırma ilə daha qədim zamanlardan məşğul olmağa başlamışdır. Beləki, yazılı abidələrin ən azı 6 min il yaşı vardır və son tapıntılara görə onların Şumer və ya Misirdə yarandığı güman edilir. İşarə, piktoqram və digər yazı formalarına standartlaşdırmanın ilk nümunələri kimi baxmaq olar. Məsələn, rəqəmlər Vavilyonda hələ 4 min ilə qədər bundan əvvəl meydana gəlmişdir. Not yazısı da qədim normalaşdırılmış dildir.
O, b.e.ə.
200-cü illərdə
Yunanıstanda yaranmışdır. Şə hər və kəndlərin simvolik işarələrindən ibarət xəritələr Çində hələ b.e.ə. 206-cı ildə məlum olmuşdur. Çap işi isə b.e.ə. 1700-1600-cü illərdə Festenin sarayında gildən olan cədvəllərdə qeydə alınmışdır. Çinin imperatoru Şin Sıxuandi (b.e.ə. 259-210-cü illər) vergiləri yığmağı sadələşdirmək üçün bütün çəki daşlarını, ölçüləri və pulları eyni cür buraxmışdı. İmperator ieroqliflərin yazılışını unifikasiya etmiş, hətta yollarda vahid
427
aşırımı təmin etmək üçün arabalarda oxun uzunluğunu eyni müəyyən etmişdi. Ölçmələr sənəti isə hələ təxminən 7 min il əvvəl Qədim Misirdə
məlum idi.
Misir ehramlarında (qəbirlərində) uzunluq etalonları tapılmışdır, piramidaların tikintisində isə 52,6 sm-ə yaxın uzunluğa malik “çar arşını” tətbiq olunmuşdur. B.e.ə. XVIII əsrdə Vavilyonda çar Xammurani çəki və ölçülərin müəyyən edilməsinə dair bir qanun vermişdir. Həcmin ölçüsü də xeyli erkən normalaşdırılmışdır. Məsələn, qədim romalılar “konrius” adlanan standart ölçünü istifadə edirdilər, o altı sekstariyə (bir sekstar təxminən pintə bərabərdir) bərabər idi. Səkkiz konrius bir amforanı təşkil edirdi. Vaxtın da ölçülməsinin tarixi və standartlaşdırılma nümunələri çox qədimdən, ən azı vavilyonlar dövründən məlum olmuşdur. Çində artıq b.e.ə. V əsrdə 365,25 günü olan təqvim qəbul olunmuşdu. Türkiyədə Çatal-Huyuk şəhərinin tikintisində (b.e.ə. 6-7 min il) standart ölçüləri (8x16x32 sm) olan kərpiclər istifadə edilmişdir. İ ntibah dövründə dövlətlər arasında iqtisadi ə laqələrin inkişafı nəticəsində standartlaşdırmanın müxtəlif 428
metodlarının geniş istifadəsinə başladılar. Belə ki, Venetsiyada böyük miqdarda gəmilərin tikilməsi zərurəti ilə ə laqədar olaraq pilləkanları əvvəldən hazırlanmış detal və hissələrdən yığmağa (burada unifikasiya metodu istifadə olunmuşdur) başladılar. Maşın istehsalına keçid dövründə standartlaşdırma sahəsində böyük nailiyyətlər qazanılmışdır. Fransız kimyaçı-texnoloqu N. Leblan 1785-ci ildə 50 silah kilidi yaratmışdı, onların hər biri eyni zamanda hazırlanmış istənilən silah üçün heç bir ilkin yonma olmadan yararlı idi. Bu, qarşılıqlı əvəzetmənin və uyğunluğun gözəl nümunəsidir. Almaniyada kütləvi istehsala kömək məqsədilə kralın silah zavodunda silaha müəyyən standart həsr edilmişdi. Bu standarta görə silahın kalibri 13,9 mm təyin edilmişdi. 1845-ci ildə İngiltərədə bərkidici yivlərin sistemi, Almaniyada isə dəmir yolun eni standartlaşdırılmışdı. Beynəlxalq büronun 1875-ci ildə 19 dövlətin nümayəndələrinin iştirakı ilə təsis edilməsini Beynəlxalq standartlaşdırmanın başlanğıcı hesab etmək olar. Rusiyada standartlar haqqında ilk məlumatlar İvan Qroznunun hakimiyyəti dövrünə (XVI əsr) təsadüf edir,
429
məhz o vaxt top mərmilərini ölçmək üçün standart kalibrlər – krujal (dairə) qəbul edilmişdi. I Pyotr digər ölkələrlə ticarəti genişləndirməyə çalışaraq, nəinki ölkə mallarının keyfiyyətinə xarici bazarların yüksək tələblərini nəzərə alan yeni texniki şərtlər irəli sürdü, eləcə də Peterburq və Arxangelskdə dövlət komissiyası təşkil etdi. Bu komissiyaya Rusiyadan ixrac edilən bütün məhsulların (ağac, parça, xammal, material və ya hazır məmulat) keyfiyyətinin yoxlanılması tapşırılmışdır. Geniş miqyasda dövlət standartlaşdırma tədbirləri Sovet hakimiyyəti dövründə həyata keçirilmişdir. 1918-ci ildə V. Lenin “Ölçü və çəkilər üzrə Beynəlxalq metrik sisteminin qüvvəyə minməsi” haqqında Xalq Komissarları Sovetinin (XKS) dekretini imzaladı. 1923-cü ildə XKS yanında Standartlaşdırma üzrə Büro yaradıldı və ona standartlaşdırma üzrə rəhbər orqanın təşkilinə dair təkliflərini hazırlamaq tapşırıldı. 1925-ci ildə SSRİ Əmək və Müdafiə Şurası (ƏMŞ) yanında Standartlaşdırma Komitəsi təşkil olundu və SSRİ-də dövlət standartlaşdırma sistemi qüvvəyə mindi. Dövlət Komitəsinin ilk sədri V.V. Kuybışev təyin olundu. 1926-cı ildə
“Buğda Selektiv sortları. Nomenklaturası” adlı ilk ümumittifaq standartı təsdiq 430
olundu. Sonrakı üç ildə XKS yanında Standartlaşdırma Komitəsi 300-dən çox standart təsdiq etdi. 1930-cu ildə isə məhsulun keyfiyyətinə görə cavabdehlik məsuliyyəti müəyyən edildi. 1929-1932-cı illər dövründə SSRİ-də 4500-dən çox standart təsdiq edildi, onların əksəriyyəti ağır sənaye sahələrinə aid idi. 1940-cı ildə SSRİ XKS-in qərarı ilə Dövlət Standartları (ГОСТ) kateqoriyaları qüvvəyə mindi. İ kinci beşilliyin əvvəlindən bəri artıq 8600 ГОСТ işlənmiş və təsdiq olunmuşdu. Məhz bunlar SSRİ sənayesini ağır müharibə şəraitinə hazırlamışdır. Müharibə dövrü və müharibədən sonrakı beşilliklərin (1941-1965) standartları məmulatların tipləri, markaları, növləri və ölçülərinin ixtisar edilməsini nəzərdə tuturdu. Bu isə cəbhə və xalq təsərrüfatının bərpası üçün məhsul buraxılışının xeyli sürətləndirilməsini şərtləndirirdi. Təkcə müharibənin birinci ilində ölkənin resurslarını səfərbər etməyə imkan verən 2200 yeni standart təsdiq olunmuşdu. 1954-cü ildə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Standartlar, ölçülər və ölçü cihazları Komitəsi təşkil olundu və bununla da ölkədə standartlaşdırma və metrologiyaya vahid rəhbərlik təmin edildi. 1970-ci ildə bu Komitə SSRİ
431
Nazirlər Sovetinin Standartlar üzrə Dövlət Komitəsinə çevrildi. 1968-ci ildə “Dövlət Standartlaşdırma Sistemi” (DSS) dövlət standartları kompleksi işləndi və təsdiq edildi. ГОСТ
1.0–68-ə uyğun olaraq standartların dörd kateqoriyası müəyyən edildi: SSRİ dövlət standartı (ГОСТ), respublika standartı (RST), sahə standartı (SST) və müəssisə standartı (MST).
Standartlaşmanın inkişafına əhəmiyyətli töhfə Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası (QİYŞ) tərəfindən verilmişdir. 1962-ci ildə QİYŞ təşkilatı çərçivəsində Standartlaşdırma üzrə Daimi Komissiya (SDK) və Standartlaşdırma İnstitutu yaradılmışdı. SDK-nın
yaradılması QİYŞ
ölkələrində standartlaşdırma üzrə tam miqyaslı işlərin aparılmasında dönüş nöqtəsi oldu. QİYŞ-ə üzv olan ölkələrin sosialist inteqrasiyası proqramının vacib bir elementi kimi standartlaşdırma və
metodologiya üzrə
çoxtərəfli ə məkdaşlığın daimi təşkilati əsası yaradıldı. 21 iyun 1974-cü ildə QİYŞ növbəti sessiyasının iclasında Qarşılılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının müstəqil standartlar sistemi təsdiq edildi. Bundan sonrakı illərdə isə QİYŞ-in ümumtexniki baza standartları sistemi yaradıldı. 432
Məhz bu dövrdə QİYŞ-in layihə – konstruktor sənədlərinin vahid sistemi, müsaidə və oturtmaların vahid sistemi yaradıldı və tətbiq olundu. QİYŞ-ın ümumtexniki standartlar sisteminin yaradılması standartların işlənməsi üçün əsas verdi. Bu dövrdə kənd təsərrüfatı maşınqayırması, konteyner – nəqliyyat sistemləri, yükləmə – boşaltma və ambarlama işlərinin mexanikləşdirilməsi vasitələri, yüksək təzyiq tutumları, yanacaq nasosları, yayma boruları və s. üçün standartlar işləndi və qüvvəyə mindi. 1 yanvar 1985-ci ildə artıq QİYŞ-in 5000-dən çox standartı təsdiq olunmuşdur, onlardan 800-ü ümumtexniki xarakterli, 1100-dən çox standart maşınqayırma emalı sənayesi məhsuluna, 400-ə yaxın standart elektrotexnika məmulatına, 200-ə yaxın standart isə yüngül və yeyinti sənayesi və digər sahələrə aid idi. 1974-cü ildə QİYŞ standartlarının QİYŞ ölkələrində istifadəsinin məcburiliyi haqqında Konvensiya qəbul edildi. QİYŞ çərçivəsində standartlaşdırma zamanı
kompleks standartlaşdırmaya böyük diqqət yetirilirdi. Kompleks standartlaşdırma dedikdə həm standartlaşdırma obyektinə bütövlükdə, həm də onun əsas elementlərinə 433
QİYŞ standartlarında olan qarşılıqlı əlaqəli tələblərin məqsədyönlü və planlı müəyyən edilməsi başa düşülürdü. SSRİ dağıldıqdan sonra MDB dövlətlərinin hökumətləri standartlaşdırma sahəsində razılaşdırılmış texniki siyasətin aparılmasını zəruri hesab edərək 13 mart 1992-ci ildə
standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma sahəsində Siyasət haqqında Müqavilə imzaladılar. Bu
Müqaviləyə uyğun
olaraq metrologiya, standartlaşdırma və sertifikatlaşdırma üzrə Dövlətlərarası Ş ura yaradıldı və
ona dövlətlərarası səviyyədə standartlaşdırma üzrə (həmçinin metrologiya və
sertifikatlaşdırma üzrə) işlərin təşkili və koordinasiyası tapşırıldı. 8 oktyabr 1996-cı ildə “Standartlaşdırma haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Bu qanun standartlaşdırma üzrə normativ sənədlərin işlənməsi və tətbiqi vasitəsilə istehlakçıların maraqlarının dövlət müdafiəsi tədbirlərini müəyyən edirdi. Bu Qanun çox böyük sosial-iqtisadi əhəmiyyət daşıyır, çünki xalq istehlakı malları da daxil olmaqla məhsula, məhsulun hazırlanması ilə əlaqədar proseslərə tələblərin dövlət tənzimlənməsi qaydalarının müəyyən
434
edilməsinə, həmçinin istehlakçıların maraqlarının, iş və xidmətlərə tələblərin təmin edilməsinə istiqamətlənmişdir. Digər tərəfdən, Qanun iqtisadiyyatın daha da demokratikləşdirilməsini, sahibkarların icra hakimiyyəti orqanlarının xırda qəyyumçuluqdan azad olunması, bu vacib fəaliyyət sahəsində hüquqi tənzimləmə səviyyəsinin kardinal şəkildə yüksəldilməsinə şərait yaradırdı. Qanun bu sahədə inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı ölkələrinin iş təcrübəsinə, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) da daxil olmaqla beynəlxalq iqtisadi təşkilatların tələblərinə tam uyğun hazırlanmışdır. Bu isə dünya iqtisadi prosesinə Azərbaycanın inteqrasiya etməsi üçün çox vacib bir şərtdir. Qanun inqilabi xarakter daşıyır və məhsula (işlərə, xidmətlərə), onun istehsal proseslərinə və istifadəsinə qoyulan tələblərin tənzimlənməsi sahəsində iqtisadiyyatın inzibati idarə edilməsinin aradan qaldırılmasına yönəlmişdir. Bu Qanuna görə normativ sənədləşmə sahəsində dövlət normalaşdırmasının prinsipial yeni sistemi müəyyən edilir, standartlaşdırma və standartların rolu və əhəmiyyəti dəyişir, bir çox anlayışlara aydınlıq gətirilir. Dövlət nəzarətinin təşkili də daxil olmaqla, bu sahədə müxtəlif institutların fəaliyyətinin qaydaları 435
dəqiqləşdirilir, işlərin aparılması və xidmətlərin göstərilməsinə tələblərin müəyyənləşdirilməsi qaydası köklü surətdə dəyişir. Qanun Azərbaycan Respublikasının kompleks qanunverici aktıdır və Azərbaycanın Konstitusiyası əsasında ə n yüksək ali hüquqi səviyyədə aşağıdakıları müəyyən edir: -məhsula, onun istehsal proseslərinə, istismarına (istifadəsinə), saxlanmasına, daşınmasına, satışına və utilləşdirilməsinə ümumməcburi dövlət
tələblərinin işlənməsi, qəbulu, tətbiqi və icrası qaydalarını; -həmin prosedurların və qeyri-məcburi tələblərin göstərilən obyektlərə, habelə işlərə və xidmətlərə tətbiq edilməsi qaydalarını; -tənzimlənən obyektlərə müvafiq tələbləri özündə ehtiva edən normativ və tövsiyə edici aktlarını; -tənzimlənən obyektlərin məcburi və ya qeyri- məcburi tələblərə uyğunluğunun təsdiqi qaydasını; -tənzimlənən obyektlərə ümumməcburi tələblərin yerinə yetirilməsinə dövlət nəzarətinin (yoxlanmasının) təşkili və həyata keçirilməsi qaydasını; -tənzimlənən sahədə informasiya təminatı və işlərin maliyyələşdirilməsi qaydalarını. 436
“Texniki tənzimləmə haqqında” Qanunun terminologiya bölməsində texniki tənzimləmə məhsula, istehsal proseslərinə, istismara, saxlanmaya, daşınmaya, satışa və utilləşdirməyə qoyulan məcburi və tövsiyə xarakterli tələblərin müəyyənləşdirilməsi, tətbiqi və icrası sahəsində münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsi kimi təyin olunmuşdur. Texniki
tənzimləmə həmin
prosedurların tənzimlənən obyektlərə könüllü
tələblərin yerinə
yetirilməsini, habelə görülən işlər və göstərilən xidmətlərin normativ sənədlərdəki normalara uyğunluğunun qiymətləndirilməsi sahəsində münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsini nəzərdə tutar. Ümumi texniki reqlamentlərdə istənilən növ buraxılan məhsul, istehsal prosesləri, istismar və utilləşdirmə, o cümlədən yanğın təhlükəsizliyi, sanitar və epidemioloji təhlükəsizlik, ekoloji təhlükəsizlik və digər sahələrdə tətbiqi və riayət edilməsi məcburi olan tələblər nəzərdə tutulur. 437
Xüsusi texniki reqlamentlərdə ayrı-ayrı fəaliyyət və ya məhsul növlərinin texniki və digər xüsusiyyətlərini nəzərə alan tələblər irəli sürülür. “Texniki tənzimləmə” haqqında Qanun iştirakçıların
aşağıdakı münasibətlərdə tənzimləyir: -məhsula, istehsal proseslərinə, istismara, saxlanmaya, daşınmaya, satışa və utilləşdirməyə qoyulan məcburi tələblərin işlənməsi, qəbulu, tətbiqi və icrası zamanı; -məhsula, istehsal proseslərinə, istismara, saxlanmaya, daşınmaya, satışa və utilləşdirməyə, işlərin yerinə yetirilməsi və xidmətlərinin göstərilməsinə könüllülük əsasında tələblərin işlənməsi, qəbulu, tətbiqi və icrası zamanı; -uyğunluğun qiymətləndirilməsi zamanı. Bu Qanunun müddəaları dövlət təhsil standartlarına, mühasibat uçotu haqqında Əsasnaməyə (standartlara), audit fəaliyyəti qaydalarına (standartlarına), qiymətli kağızların emissiyası və qiymətli kağızların emissiya prospektlərinin standartlarına şamil edilmir.
438
Fərqli anlaşmanı aradan qaldırmaq üçün Qanunun 2- ci maddəsində bu qanunda istifadə olunan əsas anlayışlar, terminlər və təriflər verilmişdir. Müdafiə təyinatlı məhsula (iş və ya xidmətlərə) və məlumatları dövlət sirri ilə əlaqədar olan məhsula (iş və ya xidmətlərə) dair texniki tənzimləmənin xüsusiyyətləri reqlamentə uyğun olaraq xüsusi şərtlər kimi ayrıca şərh edilir. Texniki tənzimləmə aşağıdakı prinsiplərə uyğun olaraq həyata keçirilir: -məhsula, istehsal proseslərinə, istismara, saxlanmaya, daşınmaya, satışa və utilləşdirməyə, işlərin yerinə yetirilməsi və xidmətlərin göstərilməsinə, tələblərin müəyyən edilməsinin vahid qaydalarının tətbiqi; -texniki tənzimləmənin milli iqtisadiyyatın inkişaf səviyyəsinə, maddi-texniki bazanın inkişafına, həmçinin elmi-texniki inkişafın səviyyəsinə uyğunluğu; -akkreditləşdirmə üzrə orqanların, sertifikatlaşdırma üzrə orqanların istehsalçılardan, satıcılardan, icraçılardan və alıcılardan qeyri-asılılığı; -akkreditləşdirmənin vahid sistemi və qaydaları;
439
-uyğunluğun məcburi qiymətləndirilməsi prosedurunun aparılması zamanı tədqiqatların (sınaqların) və ölçmələrin qayda və metodlarının vəhdəti; -sövdələşmələrin növləri və xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq, texniki reqlamentlərin tələblərinin tətbiqinin vəhdəti; -akkreditləşdirmənin və sertifikatlaşdırmanın həyata keçirilməsi zamanı
rəqabətin məhdudlaşdırılmasının yolverilməməzliyi; -dövlət nəzarəti (təftişi) orqanı və sertifikatlaşdırma üzrə orqanın
səlahiyyətlərinin birləşdirilməsinin yolverilməməzliyi; -akkreditləşdirmə və sertifikatlaşdırma səlahiyyətlərinin bir orqanda cəmləşməsinin yolverilməməzliyi; -texniki reqlamentlərin tələblərinin yerinə yetirilməsinə dövlət nəzarətinin (təftişinin) büdcədənkənar maliyyələşdirilməsinin yolverilməməzliyi. Qanunun 2-ci fəslində Texniki Reqlamentin (TR) məzmunu və ona tələblər verilir. TR növləri müəyyən edilir, onların tətbiqi üzrə məsələlərin əhatəsi göstərilir və TR işlənməsi, dəyişdirilməsi və qüvvədən düşməsi qaydası verilir. 440
Qanun beynəlxalq standartları tamamilə və ya qismən texniki reqlamentlərin layihələrinin işlənməsi üçün əsas kimi istifadə etməyə icazə verir. Buraxılan risk dərəcəsini təyin etməyə imkan verməyən, məhsulun uzunmüddətli istifadəsi zamanı və digər amillərdən asılı olaraq toplanan, insanların həyatı və sağlamlığına zərər yetirə bilən məhsullara qoyulan tələblərin məzmunu ilə əlaqədar texniki tənzimlənmə tələbləri xüsusi vurğulanır. Ümumi səpgidə TR-ə aşağıdakı məsələlərdə tətbiq edilən reqlamentlər aid edilir: -maşın və avadanlıqların təhlükəsiz istismarı və utilləşdirilməsi; -bina, qurğu və tikililərin təhlükəsiz istismarı və onlara bitişik ərazilərin təhlükəsiz istifadəsi; -yanğın təhlükəsizliyi; -bioloji təhlükəsizlik; -elektromaqnit təhlükəsizliyi; -ekoloji təhlükəsizlik; -nüvə və radiasiya təhlükəsizliyi. Xüsusi texniki reqlamentlər ancaq elə ayrıca məhsul, istehsal prosesləri, istismar, saxlanma, daşınma, satış və utiləşdirmə növlərinə tələbləri müəyyən edir ki, onların
441
zərərvermə riskinin dərəcəsi ümumi texniki reqlamentlərdə nəzərdə tutulandan yüksək olmuş olsun.
Yüklə 7,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|