Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
- ″″″″cinayətin və digər hüquqpozmanın törədilməsinə şərait yaradan halların aradan qaldırılması üçün qanunla müəyyənləşdirilmsiş qaydada dövlət və qeyri-dövlət orqanlarına, müəssisələrə, idarələrə, təşkilatlara, siyasi partiyalara, ictimai birliklərə, həmkarlar ittifaqlarına və təşkilatlarına və vəzifəli şəxslərə baxılması məcburi olan təqdimatlar vermək″″″″, - qanunla müəyyənləşdirilmiş hallarda yaşayış binalarına və ya digər tikililərə, torpaq sahələrinə, müssəsisə, idarə, təşkilatların ərazilərinə və tikililərinə daxil olmaq″″″″, qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada və hallarda fiziki qüvvə işlətmək, habelə xüsusi vasitələr və odlu silah saxlamaq, gəzdirmək və onları tətbiq etmək″″″″ və s. hüququ vardır. nzibati mülahizənin beşinci növü – idarəetmə subyektinin müstəsna səlahiyyətlər hüququna malik olması ilə ifadə olunur. darəetmə orqanı (vəzifəli şəxs) ″″″″müstəsna hal kimi″″″″, ″″″″müstəsna hallarda″″″″ öz mülahizəsi ilə iş üzrə qərar qəbul edir. Məsələn, ″ ″ ″ ″
Qanunun 17-ci maddəsinə əsasən, fövqəladə vəziyyət dövründə konkret şəraitdən asılı olaraq tətbiq edilən tədbirlərin dairəsi müəyyən edilmişdir. Belə tədbirlərdən ″″″″tətillərin qadağan edilməsi″″″″, ″″″″nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinin məhdudlaşdırılması və onların yoxlanması″″″″, ″″″″yığıncaqların, mitinqlərin, küçə yürüşlərinin və nümayişlərin, habelə digər kütləvi tədbirlərin keçirilməsinin qadağan edilməsi″″″″ və s. kimi tədbirləri göstərmək olar. Belə hallarda səlahiyyətli orqan ona verilmiş səlahiyyətlər çərçivəsində yalnız öz mülahizələri ilə bu və ya digər idarəçilik qərarlarını qəbul edir. Hüquq subyektinə inzibati mülahizə hüququnun verilməsi ona daha optimal idarəçilik qərarının qəbul edilməsinə imkan verir. Lakin, mülahizənin müstəqilliyinin də öz sərhəddi vardır və idarəetmə subyektinin də həmin sərhədlərin çərçivəsindən kənara çıxmaq hüququ yoxdur. Mülahizə həmişə hüquqi cəhətdən əsaslandırılmış olmalıdır və o, qanun çərçivəsində həyata keçirilməli və qanunçuluğun tələblərinə müvafiq olmalıdır. Birinci sualı yekunlaşdıraraq bir daha qeyd etmək istərdim ki:
ə
- qanunçuluğun ən mühüm cəhəti onun ümumiliyidir - ikincisi, qanunçuluq hüquqla, hüquq normaları ilə sıx bağlıdır. 3. Dövlət idarəetmə sahəsində qanunçuluğun məzmununu və mahiyyətini – dövlət iadrəetmə sahəsində yaranan ictmai münasibətlərin iştirakçıları tərəfindən hüquq normalarına ciddi və dönmədən riayət edilməsi və onların tələblərinin icra edilməsi təşkil edir. 332
4. Dövlət intizamı – dövlətin vəzifə və funksiyalarının təcrübi cəhətən həyata keçirilməsində dövlət təşkilatları, işçiləri və qulluqçuları, ictimai təşlkilatlar və vətəndaşlar tərəfindən dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş qayda və konkret göstərişlərə riayət edilməsindən, onların dəqiq və dönmədən icra edilməsindən ibarətdir. 5. nzibati mülahizə – işin həll edilməsi üçün səmərəli (optimal) qərarın qəbul edilməsi məqsədi ilə (hüquqi cəhətdən həll edilməsində) idarəetmə orqanın (vəzifəli şə
Sual 2.
Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsinin üsulları və onların xarakteristikas Qanunçuluğun təmin edilməsi – qanunun ən cüzi pozulmasının qarşısının alınmasından, onların xəbərdar edilməsindən, onların pozulmasına şərait yaradan səbəblərin aradan qaldırılması üçün tədbirlərin görülməsindən, vətəndaşların və təşkilatların pozulmuş hüquqlarının və qanuni maraqlarının bərpa edilməsindən, təqsirli şəxslərin məsuliyyətə cəlb edilməsindən, məsuliyyətin labüdlüyünün yaradılmasından, idarəetmə aparatı işçilərinin qanunun hər tələbinə və məqsədinə ciddi riayət edilməsi ruhunda tərbiyə edilməsindən ibarətdir. Qanunçuluq rejimi – hüquqi dövlətin vacib amillərindən biridir. Onsuz cəmiyyətdə adi davranış qaydasının təmin edilməsi mümkün deyil. Hüquqi dövlətdə istənilən vəzifəli şəxsin öz vəzifə borclarını pozmalarına görə qanun əsasında dəqiq hüquqi məsuliyyət tədbirinin müəyyən edilməməsi mümkün deyil. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun təmin edilməsi üzrə fəaliyyət iki əsas istiqamətdə həyata keçirilir: 1. darəetmə aparatının işinin dəqiq təşkil edilməsi, dövlət intizamının lazımi səviyyədə saxlanılması məqsədi ilə idarəetmə aparatının hər bir təbəqəsi və onun hər bir işçisi tərəfindən qanunçuluğa ciddi riayət edilməsinin təmin edilməsi; 2. darəetmə aparatının gündəlik fəaliyyətində vətəndaşların hüquq və qanuni maraqlarının mühafizə edilməsi və qorunmasının təmin edilməsi. Bütün dövlət orqanlarının, dövlət qulluqçularının, qeyri-hökumət təşkilatların və vətəndaşların fəaliyyətində qanunçuluğun real həyata keçirilməsinin təmin edilməsi məqsədi ilə dövlət hüquqi cəhətdən onun təminatını möhkəmləndirir və heç kim tərəfindən qanunçuluq pozulmasın deyə gündəlik olaraq onun təmin edilməsinə icazə verilmiş hüquq (səlahiyyət) və metodlarla müşahidə etmək üçün müəyyən dövlət orqanlarının üzərinə bu vəzifəni qoyur. Qanunçuluğun təmin edilməsi təminatına aşağıdakı təminatlar aiddirlər: - iqtisadi; - siyasi; - hüquqi; - təşkilati-hüquqi. qtisadi təminat – mülkiyyət formalarının çoxluğundan irəli gəlir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 13-cü maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. Mülkiyyət dövlət mülkiyyəti, xüsusi mülkiyyət və bələdiyyə mülkiyyəti növündə ola bilər. 333
Konstitusiyanın 29-cu maddəsində isə mülkiyyət hüququ müəyyən edilmişdir. Bu maddənin 2-ci bəndinə əsasən mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir. Ona görə də bu sahədə qanunçuluğun təmin edilməsində dövlət tərəfindən iqtisadi təminat müəyyən edilmişdir. Siyasi təminat – Azərbaycan Respublikasında aparılan hüquqi və demokratik dövlət quruculuğunun vəziyyətindən irəli gəlir. Konstitusiyanın 1-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyi Azərbaycan xalqıdır. Konstitusiyanın bu müddəasından irəli gələrək Azəbaycan Respublikasında qanunçuluğun təmin edilməsində siyasi təminatın rolu ondan ibarətdir ki, Azərbaycan xalqının hər bir vətəndaşının Konstitusiya ilə müəyyən edilmiş hüquq və azadlıqları qanunçuluğun tələblərnə müvafiq olaraq həyata keçirilməlidir. Hüquqi təminat məzmunu – yalnız pozulmuş hüquq normalarının bərpa edilməsi üçün effektivli mexanizmin yaradılmasından yox, həm də hüquq normalarının tətbiq edilməsi üçün effektivli mexanizm vasitəsi ilə hüquq normalarının pozulması halları və imkanları maksimal dərəcədə xəbərdar edilməsindən ibarətdir. Eyni vaxtda bütün bu obyektiv amillərin mövcudluğu qanunçuluğun təmin edilməsi vəzifələrini tam həll etmir. Buna görə də qanunçuluğun təmin edilməsi üçün ə
vəzifələri dövlətin müəyyən orqanlarının və vəzifəli şəxslərinin gündəlik fəaliyyətlərində qanunçuluğun mühafizəsi məqsədi ilə həyata keçirilən funksiyalardır. Bu tədbirlər, təşkilati-hüquqi təminat tədbirləri sırasına aiddirlər. Bir qayda olaraq, qanunçuluğun təmin edilməsi ilə xüsusi dövlət orqanları məşğul olurlar, çünki həmin orqanlar qanunçuluğun təmin edilməsi sahəsində hüquqi təsir göstərmə vasitələrinin (qeyri-qanuni aktların ləğv edilməsi, protest verilməsi və s.) tətbiq etmək səlahiyyətinə malikdirlər. Bəzi hallarda idarəetmə orqanlarının fəaliyyəti vətəndaşlara qarşı bəzi hüquqi məhdudiyyət və ya inzibati məcburetmə tədbirlərinin tətbiq edilməsinə gətirib çıxarır. Beləliklə, dövlət idarəetməsində qanunçuluğun təmin edilməsi fəaliyyəti dövlət- hüquqi xarakter daşıyır, onu həyata keçirən orqanlar isə hüquqi dövlət hakimiyyət səlahiyyətlərinə malikdirlər. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun təmin edilməsi fəaliyyəti müxtəlif hüquqi və təşkilati fəaliyyət forma və metodlar ilə həyata keçirilir. Bütün bu vasitə növlərini ümumiləşdirərək qanunçuluğun təmin edilməsi üsulları kimi adlandırılır. Qanunçuluğun təmin edilməsi üsulları əsasən aşağıdakılardan ibarətdir: - yoxlama; - nəzarət; - şikayət vermə. Yoxlama üsulu
334
Yoxlama – bütün dövlət orqanları tərəfindən onların qarşısında qoyulmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsi zamanı gündəlik olaraq həyata keçirilir. Belə yoxlamalar – dövlət-hakimiyyət səlahiyyətlərindən istifadə edilməklə dövlətin adından həyata keçirildikləri üçün onlar dövlət yoxlamaları adlanırlar. Yoxlama dövlət idarəetməsinin ə
birini təşkil edir. cra hakimiyyəti orqanları – həyat fəaliyyətinin sahə və bölmələrinin idarə edilməsini həyata keçirərkən onlara verilmiş yoxlama səlahiyyətlərindən geniş istifadə edirlər. Yoxlama səlahiyyətlərini həyata keçirməklə icra hakimiyyəti orqanları onlara tabe edilmiş idarəetmə təbəqələrinin fəaliyyətlərinə rəhbərlik edir, onlar tərəfindən tabeçiliklərində olan idarəetmə təbəqələrinin qarşısına qoyulmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsini yoxlayır, yuxarı təbəqəli orqanların qərarlarının yerinə yetirilməsini yoxlayırlar. Dövlət yoxlaması öz məzmununa və məqsədinə görə aşağıdakı iki növə bölünür: - ümumi yoxlama; - xüsusi yoxlama. Ümumi yoxlama – tabeçilikdə olan subyektlərin (obyektlərin) bütün fəaliyyət istiqamətlərini əhatə edir. Xüsusi yoxlama – isə tabeçilikdə olan subyektin (obyektin) fəaliyyət istiqamətlərinin konkret bir məsələsi (sualı) üzrə həyata keçirilir. Məsələn, idarəçilik qərarının icrasının yoxlanılması. Yoxlamanın həyata keçirilməsi istiqamətinə görə yoxlama aşağıdakı iki növə bölünür: - daxili yoxlama (idarədaxili); - xarici yoxlama (idarədənkənar). Daxili yoxlama (idarədaxili) – nazirlik, idarə, təşkilatın öz gücü hesabına həyata keçirilən yoxlamadır. Azərbaycan Respublikası Daxili şlər Nazirliyi haqqında Ə
müəssisələrin və təşkilatları fəaliyyətini yoxlamaq və təftişini həyata keçirmək kimi Azərbaycan Respublikası Daxili şlər Nazirliyinin hüququ müəyyən edilmişdir. Xarici yoxlama (idarədənkənar) – yoxlanılan idarənin sisteminə daxil olmayan orqan tərəfindən həyata keçirilən yoxlamadır. Məsələn, ″″″″Polis haqqında″″″″ Azərbaycan Respublikasının Qanununun 12-ci maddəsinə əsasən: ″″″″…Polis orqanlarında qanunların icrasına nəzarəti (idarədənkənar yoxlamanı) qanunla müəyyən edilmiş səlahiyyətləri daxilində məhkəmələr və prokurorluq orqanları həyata keçirirlər. Dövlət idarəetməsində həyata keçirilən yoxlama növlərindən biri də ″″″″sahələrarası yoxlama″″″″dır. Sahələrarası yoxlama müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, yəni qanunvericiliklə səlahiyyət verilmiş orqanlar tərəfindən həyata keçirilir. ″″″″Sahələrarası yoxlama″″″″ - idarəetmənin bir sıra sahələrinə aid olan kompleks vəzifələrin vahid formada həll edilməsinin təmin edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilir. Sahələrarası nazirliklər, dövlət komitələri və digər idarələr və orqanlar təşkilati cəhətdən onlara tabe olmayan sahəvi idarəetmə orqanların fəaliyyətini aidiyyatı olan Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|