Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
göstərilmiş orqanların sorğusu əsasında Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasını və qanunlarını şərh etmək; - Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə nəzərdə tutulmuş başqa səlahiyyətləri həyata keçirmək. Dövlət idarəetmə sistemində qanunçuluğun təmin edilməsində ″″″″ümumi və xüsusi mühakimə məhkəmələri″″″″nin rolu böyükdür.Yuxarıda göstərilən Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sistemi Azərbaycan Respublikasının ″″″″Məhkəmələr və hakimlər haqqında″″″″ 10 iyun 1997-ci il tarixli Qanunu ilə müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin vəzifələri aşağıdakılardır: 339
- Azərbaycan Respubliksı Konstitusiyasında təsbit edilmiş (m.24-71) insan və vətəndaş hüquqlarını və azadlıqlarını hər cür qəsdlərdən və qanun pozuntularından müdafiə etmək; - mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün müəssisə, idarə və təşkilatların, siyasi partiyaların, ictimai birliklərin, digər hüquqi şəxslərin hüquqlarını və qanuni mənafelərini hər cür qəsdlərdən və qanun pozutularından müdafiə etmək. Dövlət idarəetmə sistemində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsində prokuror nəzarətinin də rolu böyükdür. Prokuror nəzarəti prokurorluq orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasının prokurorluq orqanlarının fəaliyyəti ″″″″Prokurorluq haqqında″″″″ Azərbaycan Respubikasının 7 dekabr 1999-cu il tarixli Qanunu ilə tənzimlənir. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu məhkəmə hakimiyyəti sisteminə daxil olmaqla ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorluqların Azərbaycan Respublikasının baş prokuroru tabeliyinə əsaslanan vahid mərkəzləşdirilmiş orqandır. Prokurorluq onqanları qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşığdakı istiqamətlərdə öz fəaliyyətlərini həyata keçirir: - cinayət işi başlayır və ibtidai istintaq aparır; - ibtidai istintaqa prosessual rəhbərlik edir və qanunlara riayət edilməsini təmin edir; - təhqiqat və əməliyyat-axtarış orqanlarının fəaliyyətində qanunların icra və tətbiq olunmasına nəzarət edir; - məhkəmədə iddia qaldırır (ərizə verir), mülki və iqtisadi mübahisələrə dair işlərə baxılmasında iddiaçı kimi iştirak edir; - məhkəmədə cinayət işinə baxılmasında tərəf kimi iştirak edir, dövlət ittihamını müdafiə edir; - məhkəmə qərarlarından protest verir; - məhkəmələr tərəfindən təyin edilmiş cəzaların məqsədinə nail olunmasında iştirak edir. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsi prosesində prokuror öz səlahiyyətlərini həyata keçirərkən qanunla müəyyən edilmiş qaydada və çərçivədə aşağıdakı aktlar çıxara bilər: - xəbərdarlıq; - təqdimat; - qərar; - yazılı göstəriş; - iddia ərizəsi (ərizə); - məhkəmə qərarlarından protest. Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsi məqsədi ilə ″ ″ ″ ″
hərəkətindən (hərəkətsizlyindən) və aktlarından şikayətin verilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Qanun bu müddəasına əsasən prokurorluq işçilərinin hərəkətlərindən (hərəkətsizliyindən) və aktlarından müvafiq olaraq yuxarı prokurora və ya məhkəməyə ş
340
tutulmuş hallar istisna edilməklə şikayətin verilməsi prokuror aktlarının icrasını dayandırır. D O-nun yoxlama və nəzarət funksiyaları
″ ″ ″ ″
ə məkdaşının ümumi vəzifələrinin və polisin fəaliyyətinin hər bir istiqamətindəki sahədə polis əməkdaşının vəzifələrinin yerinə yetirilməsinin təmin edilməsi üçün ″″″″Polis haqqında″″″″ Qanunun 17-ci maddəsinə müvafiq olaraq polis əməkdaşının ümumi hüquqları, 18-20 maddələrinə müvafiq olaraq isə polis əməkdaşının hüquqları müəyyən edilmişdir. Daxili işlər orqanları (polis) əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərabycan Respublikasına gəlmə, Azərbaycan Respublikasından getmə və Azərbaycan Respublikasında olmaları və tranzitlə keçmələri qaydalarına riayət etmələrinə nəzarət edirlər. D O-nun (polisin) bu nəzarət funksiyası ″″″″Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və pasportlar haqqında″″″″ Azərbaycan Respublikasının 14 iyun 1994-cü il tarixli Qanunu ilə müəyyən edilmiş qaydalara riayət edilməsinin təmin edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilir. Dövlət idarəetməsində Dövlət Yol Polisi geniş nəzarət-yoxlama funksiylarını həyata keçirirlər. DYP-nin nəzarət-yoxlama səlahiyyətləri ″″″″Polis haqqında″″″″ Qanunun 20-ci maddəsinə və ″″″″Dövlət Yol Polisi haqqında″″″″ Əsasnaməyə müvafiq olaraq müəyyən edilmişdir. Azərbaycan Respublikası FHN sisteminə daxil olan Dövlət Yanğın Təhlükəsizliyi xidməti də dövlət idarəetməsində geniş yoxlama-nəzarət funksiyalarını həyata keçirirlər. Azərbaycan Respublikası Dövlət Yanğın Təhlükəsizliyi xidmətinin yoxlama- nəzarət funksiyaları ″″″″Yanğın təhlükəsizliyi haqqında″″″″ Azərbaycan Respublikasının 10 iyun 1997-ci il tarixli Qanunu və Nazirlər Kabinetinin 151 saylı 6 iyul 1998-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmiş ″″″″Azərbaycan Respublikası D N-in Baş Yanğın Təhlükəsizliyi haqqında″″″″ Əsasnamə ilə müəyyən edilmişdir. Ş ikayət vermə (şikayət hüququnun realizəsi) Dövlət idarəetməsində qanunçuluğun və intizamın təmin edilməsi üsullarından biri də vətəndaşların dövlət orqanlarına təklif, ərizə və şikayətlərlə şəxsən müraciət etmələridir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 57-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlət orqanlarına şəxsən müraciət etmək, habelə fərdi və kollektiv yazılı müraciətlər göndərmək hüququ vardır. Hər bir müraciətə qanunla müraciət edilmiş qaydada və müddətlərdə yazılı cavab verilməlidir. 341
Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dövlət orqanlarının və onların vəzifəli şə
ayrı-ayrı vətəndaşların fəaliyyətini və işini tənqid etmək hüququ vardır. Konstitusiyanın bu müddəasına əsasən tənqidə görə təqib qadağandır. Lakin təhqir və böhtan tənqid sayıla bilməz. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının konstitusion hüququ olan ″″″″müraciət etmək hüquqlarının″″″″ həyata keçirilməsinin təmin edilməsi və ona şəraitin yaradılması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən ″″″″Vətəndaşların müraciətlərinə baxılması haqqında″″″″ Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmiş və bu Qanun 10 iyun 1997-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilmişdir. Vətəndaşların müraciətlərinin növləri aşağıdakılardır: - ″″″″təklif″″″″ - dövlət hakimiyyəti orqanı, idarə, təşkilat və müəssisəni fəaliyətinin yaxşılaşdırılmasını, təhsil, elm, texniki, hüquq, yaradıcılıq və başqa sahələrlə bağlı məsələlərin həllini nəzərdə tutan müraciətdir; - ″″″″ərizə″″″″ - vətəndaşlara məxsus hüquqların həyata keçirilməsi ilə bağlı tələbləri nəzədə tutan müraciətdir; - ″″″″şikayət″″″″ isə – dövlət orqanına, idarəsinə, təşkilatına və müəssisəsinə pozulmuş hüququn bərpası tələbi barədə müraciətdir. Qanuna əsasən, müraciətə bir ay müddətinədək, əlavə öyrənilməsi və yoxlanması tələb edilməyən müraciət isə ən geci 15 gün ərzində baxılmalıdır. Müraciətə baxmaq üçün xüsusi yoxlama keçirmək, əlavə materiallar tələb etmək, yaxud başqa tədbirlər görmək lazım gəldiyi hallarda müvafiq orqanın, idarənin, təşkilatın və müəssisənin rəhbəri və ya onun müavini müraciətə baxılma müddətini müstəsna hallarda ən çoxu bir ay müddətə kimi uzada bilər. Bu barədə müraciət edən vətəndaşa, müraciətin baxılması dövlət hakimiyyəti orqanı tərəfindən nəzarətdə saxlandıqda isə dövlət hakimiyyəti orqanına məlumat verilir. Hərbi qulluqçuların və onların ailə üzvlərinin müraciətinə daxil olduğu gündən etibarən ən geci 15 gün ərzində baxılır. ″ ″ ″ ″
pozulmasına görə dövlət hakimiyyəti orqanları, idarə, müəssisə və təşkilatların rəhbərlərinin məsuliyyəti və onların məsuliyyət növləri müəyyən edilmişdir. Ə
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələr ilə, başqa qayda nəzərdə tuutlmayıbsa isə bu Qanunla tənzimlənir. Vətəndaşların şikayətlərinə baxılmasının və həll edilməsinin aşağıdakı iki qaydası mövcuddur: - inzibati qaydada; - məhkəmə qaydasında. Vətəndaşların müraciətlərinə inzibati qaydada baxılması və həll edilməsi ″ ″ ″ ″
vətəndaşların müraciətlərinə inzibati qaydada baxılması və həll edilməsi prosesinin müəyyən çatışmazlıqları da mövcuddur. Vətəndaşların müraciətlərinə inzibati qaydada baxılmasının çatışmazlığı ondan ibarətdir ki, bir çox hallarda vətəndaşların müraciətlərinə marağı olan orqanlar tərəfindən baxılır. Digər tərəfdən isə belə 342
müraciətlərinə çox vaxt qiyabi formada, yəni, şikayətçinin iştirakı olmadan və hüquqi hazırlığı olmayan şəxs tərəfindən baxılır. Ona görə də vətəndaşların əsaslandırılmış ş
qayda tam həcmdə və günahkar vəzifəli şəxslərin, dövlət qulluqçularçnın məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün effektivli hesab edilə bilməz. Buna görə də məhkəmə qaydasında şikayətlərin həll edilməsi zəruriyyəti yaranır. Digər tərəfdən isə şikayətlərin məhkəmə qaydasında həll edilməsi prosesində tərəflər bərabərdirlər və bu prosesdə şikayətin –iddianın obyektiv baxılması üçüq imkan da genişdir. Lakin, şikayətin məhkəmə qaydasında həll edilməsindən əvvəl həmin ş
məqsədəuyundur. Belə qayda işin məhkəməyə çatdırılmaması şərti ilə buraxılmış səhvin tezliklə düzəldilməsinə imkan yaradır və inzibati qaydada işin baxılmasına məsuliyyətlə yanaşmağa köməklik edir. Vətəndaşların şikayətlərinə məhkəmə qaydasında baxılması prosesində vətəndaş məhkəmədə xahişçi qismində yox, iddiaçı kimi, yəni, bərabər tərəf kimi birbaşa müraciət edə bilər. Vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını pozan qərar və hərəkətlərdən (hərəkətsizlikdən) məhkəməyə şikayət etmələrinin əsası və qaydası ″″″″Vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını pozan qərar və hərəkətlərdən (hərəkətsizliklərdən) məhkəməyə ş
Qanunu ilə tənzimlənir. Bu Qanun 18 iyul 1999-cu il tarixindən qüvvəyə minmişdir, yəni dərc edildyi vaxtdan. Bu Qanuna əsasən, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını pozan qərar və hərəkətlərdən (hərəkətsizliklərdən) vətəndaşların məhkəməyə müraciət etmək hüququ və qaydası müəyyən edilmişdir. Vətəndaş onun hüquq və azadlıqlarını pozan qərarlar və hərəkətlər (hərəkətsizliklər) barəsində birbaşa məhkəməyə və ya tabeçilik qaydasında yuxarı dövlət orqanlarına və yerli özünüidarəetmə orqanlarına, müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara, ictimai birliklərə, vəzifəli şəxslərə şikayətlə Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|