O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

7.22-rasm-
dagi
kesimlar
Mustahkamlik
farqi
Kesimning
yuzi,sm2
Nisbiy
ogMrlik
a
4.23
95,0
4,06
b
13,2
72,0
3,08
d
11,0
112,5
4,81
e
12,6
23,4
1,00
f
1,6
100,0
4,27
j
23,5
34,8
1,49
i
14,7
29,4
1,26
к
5,3
62,8
2,65
Ko‘p hollarda kesim shaklidan tashqari uni qanday joylashtirish, ya’ni 
kuch ta’sir etayotgan tekislikka nisbatan boMgan holati ham muhim ahami- 
yatga ega boMadi. 7.1-jadvaldan ko'rinadiki, qo‘shtavming simmetriya o ‘qi 
neytral chiziq bilan ustma-ust tushganda (e) eng maqbul holat vujudga kela­
di. Ikkita yonma-yon yoki ustma-ust qo‘yilgan qo‘shtavrdan tashkil topgan 
kesim maqbul emas. Ikkita teng yonli burchak yoki to ‘g ‘ri to ‘rtburchak shaklli 
kesim yanada yomonroq. Doiraviy kesim juda tejamsiz, bunday kesimli bal­
ka qo‘shtavr kesimli balkadan deyarlik 4 baravar ogMr. Neytral chiziqqa nis­
batan yotiq holatda boMgan kesimlar eng nomaqbul variant sanaladi. Bunga 
xalq ustalari e ’tibor berganlar: yog‘och to'sinni tikkasiga (b) q o ‘yganlar.
Ba’zi hollarda balka kesimlaridagi urinma kuchlanishlar katta qiymat- 
larga ega boMadi. M asalan, bunday holatni katta ko'ndalang kuch ta ’siridagi 
kalta balkalarda kuzatish mumkin. Bunday hollarda urinma kuchlanish balka-

---

da xavfli holat uyg‘otadi. Shuning uchun balkalarni urinm a kuchlanish 
b o ‘yicha 
m ustahkam ligini tekshirish zarur boMadi. Shunga doir m isol 
ko'ram iz.
7.14-misol. Uzunligi 1=7Osm bo'lgan kalta balkaga t a ’sir etuvchi tekis
yoyiq kuchning intensivligi q= 120 kN/rn. St3.
([cr] = 160M Pa;[r] = 10
OMPa'j
qo 'shtavrning nom eri tanlansin.
Normal kuchlanishlar bo ‘yicha mustahkamlik sharti 
= ~ ax ^ [cr]
dan foydalanib kesim tanlaym iz. M aksimal 
eguvchi m om ent balkaning 
o ‘rtasida hosil boMadi.
. .
q l2
1 2 0 -0 ,7 ' 
,
= - — = -------------
k H ■ m
= 7,35 
к Н ■ m.
8 
8
M ustahkamlik shartidan
W = ^ f - = — /,3~ , 
m3 = 4 6 -1 0 _6m3 = 4 6 sm 3 
[cr ] 
1 6 0 -103
Sortament jadvalidan 12-raqamli q o ‘shtavmi tanlaymiz.
Bunga tegishli J F = 5 8 ,4 s m \ 
J = 3 5 6 s m 4, S =
3 3 ,7 sm 3, 
d =
0 ,4 8 sm 3- 
Tanlangan kesim ning m ustahkam ligini urinm a kuchlanishlar b o ‘yicha 
tekshiramiz. M ustahkamlik sharti quyidagi ko‘rinishga ega:
бпих^т