Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik-professional qadriyatlari

1-chizma. Yaxshi kasb egasi bo‘lishning o‘ziga xos tomonlari
Ijtimoiy ish tizimlashuvining nazariy-metodologik asoslarini ijtimoiy jihatdan tadqiq etish, jamiyat a’zolariga amaliy yordam ko‘rsatishni zamonaviylashtirishni ta’minlaydi. Shu bilan birga, aholining ijtimoiy yordam olish, aholiga ijtimoiy yordam ko‘rsatish madaniyatini shakllantirishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish lozim.
Madaniy-tarixiy yondashuv asosida ta’kidlash lozimki, har bir kasb jamiyatda ifodalangan muammoning yechimini amaliy jihatdan hal etish natijasida yuzaga kelgan. Ijtimoiy ish insonga jismoniy, ma’naviy va psixologik ko‘maklashishda bilim va tajriba orttirib, uni amaliyotda qo‘llash natijasida institutsionallashdi va bugungi kunda tarmoqlashuv jarayoni ham kechmoqda. Bu jarayonda bajariladigan har bir harakat o‘z mazmuniga ega bo‘lib, ijtimoiy muammoni bartaraf etishga yo‘naltirilgandir. Jumladan, tug‘ma nogironligi, orttirilgan nogironligi, kasbiy nogi-ronligi, boquvchisini yo‘qotganligi sababli ijtimoiy xizmat olishga ehtiyojmandlarga yordam berish nafaqat tuzilishi balki maqsadi va xizmat ko‘rsatish tarzi bilan ham ajralib turadi. Ijtimoiy munosabatlar tizimida turli xil nizoli vaziyatlar, inqirozlar, hissiy muammolar, spirtli ichimliklarga ruju qo‘yish, giyohvandlik, majruhlik, ishsizlik, nogironlik, nochorlik, tobelik, darbadarlik va hokazolarda amaliy yordam berish uchun ijtimoiy xizmat ko‘rsatish mutaxassislari faoliyat yuritadi. Oxir-oqibatda ijtimoiy xizmat ijtimoiy xohish-irodaga aylanib fenomenlashadi.
Ijtimoiy ishning xalqaro huquqiy-me’yoriy hujjatlarda “Ijtimoiy ish kasbi ijti-moiy o‘zgarishlarga insoniy munosabatlar muammolarini hal qilishga, shuningdek, odamlarning farovonligini oshirish uchun imkoniyatlarning taqsimlanishiga va ozod bo‘lishiga ko‘maklashadi. Insoniy xulq-atvor va ijtimoiy tizimlar haqidagi naza-riyalardan foydalanib, ijtimoiy ish odamlarning atrofidagilar bilan o‘zaro aloqador-likka kirishgan joylarda yuzaga keladi. Inson huquqlari va ijtimoiy adolat tamoyillari ijtimoiy ishning asosi bo‘ladi. Ijtimoiy ish xodimlari insonparvarlikka, halollikka xizmat qilish yo‘li bilan inson qadr-qimmatini hurmat qilishga, ijtimoiy adolatni ta’minlashga ko‘maklashishi kerak”¹⁰⁸ligi belgilangan.
Kasbga qiziqish, undan manfaat topish ijtimoiy ishchining o‘ziga, qolaversa ota-onasi, jamiyatga kerakligini anglash muhim vazifalardan hisoblanadi. Bular esa ijtimoiy ish mutaxassis bo‘lmoqchi bo‘lganlar oldiga ko‘plab vazifalarni qo‘yadi:
♦ kasbni to‘g‘ri tanlay olish;
♦ bu kasbni yaxshi egallash va o‘z kasbining ustasi bo‘lib yetishish;
♦ kasbiga doir ko‘plab bilimlarni egallash;
♦ kasbiga ijodiy yondasha olish;
♦ mehnatsevar, o‘z ishini tashkil qila oluvchi, kasbiga xos axloqni egallash;
♦ o‘zining shogirdlarini yaratishga intilish;
♦ jamiyatga va ota-onasiga yaxshi nomlar bilan maqtov olib kelish;
♦ kelajakda nafaqaga chiqishga ehtiyojlar paydo bo‘lganda o‘zining ishini davom ettiruvchi shogirdlarni yaratish va o‘z maktabini qoldirish;
♦ kasbini o‘ziga xizmat qiluvchi va kelajagini ta’minlovchi hunar sifatida shakllantirish. Bu kabi vazifalar ijtimoiy ish kasbini egallab borayotgan va yangi bir ko‘rinishga ega bo‘lgan kadrlarni tayyorlashda eng muhim jarayonlar¹⁰⁹.
Har bir kasb jamiyatda muhim ahamiyat kasb etib, bunda kasb tamoyillarini tadqiq etish muhim sanaladi. Buni 2-chizma ‒ kasb tushunchasining asosiy tamoyillari orqali quyidagicha tasvirlash mumkin.