Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
verir. Tutmos ailədə kiçik oğul idi və onun taxt-taca yiyələnmək ehtimalı çox az idi. Ancaq bununla belə, o, həqiqətən firon olur. Minnətdarlıq əlaməti olaraq, Tutmos sfinksi qum qalağından təmizlətdirir və sfinksin qabaq ayaqları arasında daş kitabə yerləşdirərək, bu əhvalatı təfsilatı ilə oraya həkk etdirir. Bayaq söylədiyim qulların sayı və bu işə sərf edilmiş vaxt da orada göstərilmişdir.
Çempanski. İcazənizlə, daha bir sual. Mən əvvəllər də sfinksin şəklini görmüşəm. Hər dəfə də məni maraqlandırıb ki, sfinks kişidir, yoxsa qadın, pardon, yəni erkəkdir, yoxsa dişi? Heç kəs də bunu bilməyib. Mən əminəm ki, qədim Misir üzrə tanınmış bir mütəxəssis kimi, cənab Şvedenkley, bu Sizə bəllidir.
Şvedenkley (çaşqın halda). Dişidir ya erkək? Mən sfinks barədə yazılmış məlum elmi əsərlərin hamısını oxumuşam, ancaq heç yerdə bu barədə bir söz deyilmir. Maraqlı sualdır. Qədim Misir allahlarının kişi cinsindən olanlarının hamısı şəkildə saqqallıdır. Sfinksin isə saqqalı yoxdur... Onun çiyinlərinə tökülən saça bənzər xətlərə əsasən, ehtimal etmək olardı ki, bunlar erkək şirin yalıdır. Lakin, digər tərəfdən dəqiq məlum olmuşdur ki, bu təsvir qədim Misirdə həm qadınların, həm də kişilərin istifadə etdiyi baş geyimidir... Xeyr, cənab Çempanski, təəssüf ki, mən bu sualın cavabını bilmirəm.
Çempanski. Bir halda ki, Siz bilmirsiniz, deməli, heç kəs bilmir. Ancaq bunu öyrənmək olar. Və bu işi biz – Bakı «Qədim Misir» cəmiyyətinin üzvləri görəcəyik. Bildiyimə görə, cəmiyyətin hamiləri bizim üzvlərdən bir neçəsinin ehramlar və sfinkslərlə tanşılıq məqsədilə Misirə səfərinin xərcini ödəməyə razılıq vermişlər. Deməli belə, əgər biz smetanı bir balaca artırmağa onları razı sala bilsək, onda muzdla fəhlə tutub, lazımi yerdə sfinksin altından lağım atdıra bilərik. Belə etsək, bizim sayəmizdə, nəhayət, bütün mədəni dünya da üç min illik sirdən agah olar, hamı bilər ki, əslində sfinks erkəkmiş, yoxsa dişi. Bu, dünya miqyaslı bir kəşf olar, bizim adımız tarixə düşər.
qədər də sadə deyil. Belə bir tədqiqat olduqca böyük xərc tələb edir.
Nina Vladimirovna. Neft Fondunun təsisçiləri mənim vəsatətimə görə, qədim Misirə elmi ekspedisiyanı maliyyələşdirməyə razılıq vermişlər, fəqət sfinksin altından lağım atmağa pul verəcəklərinə şübhə edirəm. 434
Çempanski. Çox təəssüf. Biz dünya əhəmiyyətli bir kəşfin astanasındayıq.
Seymurla Ayişənin toyu. İştirakçıların hamısı tanış şəxslərdir. Məclisin qızğın çağıdır.
Seymur (Ayişəyə). Əzizim, mən sənə and içirəm ki, biz bu gördüyün adamlar kimi maraqsız, mənasız həyat sürmə-yəcəyik. İki ildən sonra seçkilərdir. Mən dövlət Dumasına Bakı quberniyasından öz namizədliyimi verəcəyəm. Seçiləndən sonra biz Sankt-Peterburqda yaşayacağıq. O çağacan isə mütləq Venesiyaya gedəcəyik. Oranın ilahi gözəlliyini sən heç təsəvvürünə belə gətirə bilməzsən. Ayişə. Mənə heç bir şey gərək deyil. Ancaq sən necə istəsən, elə də edərik. Mən onsuz da xoşbəxtəm! Təki sən həmişə yanımda olasan. Kaş biləydin, mən necə bəxtiyaram!
Peter gəlir, bəylə gəlinə yaxınlaşıb onları təbrik edir.
Peter (Seymura). Bütün truppa Bakıya gəlib.
Seymur. Marion haradadır? Peter. O, Briston mehmanxanasında yaşayacaq.
Seymur. Şükürlər olsun. Qorxutmuşdun məni, yoxsa üzünün ifadəsindən elə bildim nəsə bir hadisə baş verib.
Peter. Açığını desəm, bu iki hadisənin üst-üstə düşməsi heç ürəyimcə deyil. Eyni gündə: bir tərəfdən, sənin toyundur, o biri tərəfdən də Marion gəlib... Sən axı bilirsən, mən mövhumatçıyam...
Seymur. Gör bu sözləri deyən kimdir? Qatı materialist! Rədd olsun mistika! Bu, uğurlu nişanədir. Yaxşısı budur ki, badəni qaldır, içək xoş gələcəyimizin şərəfinə (qədəhləri bir-birinə vururlar).
Seymur Mehmandarovun evi. Ayişə güzgü qarşısında yeni libasını geyinir. Qulluqçu qız gəlir.
Qulluqçu. Cənab Qasımbəyov gəlib. Seymur bəyi görmək istəyir.
Ayişə. Sən ki, bilirsən, o gedib. Qulluqçu. Dedik. Ancaq o Sizinlə danışmaq istəyir.
435
Ayişə. Dəvət elə. Özü də o nə qədər ki, burada olacaq, sən çıxıb getmə.
Qasımbəyov gəlir.
Qasımbəyov. Mən Sizin ərinizlə görüşmək istəyirdim, ancaq bir halda ki, o yoxdur, qərara aldım ki, Sizinlə salamlaşım və onun üçün gətirdiyim məktubu Sizə verim.
Ayişə. Çox gözəl (rotmistrə əyləşməyi təklif etmir). Qasımbəyov. Bəs cənab Mehmandarov haradadır?
Ayişə. Dünən axşam ova gedib. Bu gün günorta qayıdacaq. Buyurub, gələrsiniz. Qasımbəyov (gülür). Siz də inanırsınız ki, o indi ovdadır, quş vurur?
Ayişə. Başa düşmürəm, burada gülməli nə var? Dedim ki, buyurub sabah gələrsiniz. Qasımbəyov. Axı Sizin ərinizin aludə olduğu məşğuliy-yəti ov adlandırmaq, doğrudan da, gülməlidir.
Ayişə. Həddinizi aşırsınız, mən Sizi eşitmək istəmirəm. Qasımbəyov. Mən gedirəm. Lakin getməmişdən əvvəl bütün şəhərin lağ hədəfinə çevrilmiş bir məsələni nəzərinizə çatdırmaq istərdim: əriniz varyete müğənnisi ilə sizə xəyanət edir.
Ayişə. Mən Sizin əvəzinizə xəcalət çəkirəm. Belə də alçaqlıq olarmı – özgənin evinə gəlib ev sahibi evdə olmaya-olmaya xanımına iyrənc uydurmalar danışırsınız.
Qasımbəyov. Bəli, bu həm alçaqlıqdır., həm gülüncdür. Mən çox təəssüf edirəm ki, əriniz evdə yoxdur. Yoxsa ona izah edərdim ki, məşhur, əsil-nəcabətli bir ailədən olan məğrur gözəl qızla evlənib, sonra onu bütün şəhərin gülüş hədəfinə çevirmək yaramaz.
Ayişə. Çox istərdim ki, Seymurun barəsində dedyiniz bu böhtana görə onun Sizin başınıza nə oyun açacağını öz gözlərimlə görəydim...
Qasımbəyov. İndi bu saat onun məşuqəsi ilə öz meh-manxana nömrəsində çıxardığı oyunlarla müqayisədə mənim başıma nə oyun aça biləcəyinin əhəmiyyəti varmı?
Ayişə. Çıxın gedin deyirəm Sizə! Mən Seymura hər şeyi danışacağam. Qasımbəyov. Əlbəttə, danışmalısınız. Bu Sizin borcu-nuzdur. Sadəcə, hər şeyin öz vaxtı var. Əgər siz ərinizin ovçu, mənimsə rəzil bir böhtançı olduğuma əmin olmaq istə-yirsinizsə, cəmi iki-üç gün də dözün. Və onda növbəti «ov» günü həmin «ovçu» oğlanın quşla birlikdə konsertdən sonra onun qaldığı mehmanxanaya getdiklərini öz gözlərinizlə görə bilərsiz.
Ayişə. Özünüzü gözləyin! O evə gələn kimi mən hər şeyi danışacağam. 436
Qasımbəyov. Danışın. Bu o demək olacaq ki, Siz həqi-qəti bilmək istəmirsiz. Və heç vaxt da bilməyəcəksiz. Sonrası da, bu Sizin öz işinizdir (masanın üstünə zərf qoyur). Bu məktubu Seymur Mehmandarova verərsiz. Vacib bir işlə bağlı onu görmək istəyirəm. Salamat qalın. (Qapıya sarı yönəlir).
Ayişə (Qasımbəyovun ardınca). O qadının adı nədir? Qasımbəyov. Marion Dübari. Bilsəydiz necə gözəldir. Elə bil məhəbbət ilahəsinin özüdür. Ərinizi də çox sevir. (Çıxıb gedir).
Ayişə. Elə bil dünya başıma hərləndi! Heç vaxt ağlıma da gəlməzdi ki, rotmistr Qasımbəyov belə bir alçaqlığa qadirdir. Elə bilir ki, ona inanacağam.
Qulluqçu. Qanınızı qaraltmayın, xanım. Aydın məsələdir: siz ona rədd cavabı vermişdiniz, indi o da əvəzini çıxdı.
Ayişə. Necə yəni əvəzini çıxdı? O nə deməkdir? Sözün var söz danış. Qulluqçu. Mən heç nə bilmirəm, ancaq rəhmətlik anam deyərdi ki, kişilərə etibar yoxdur, çünki onların hamısı məkrli iblislərdir.
Ayişə. Rəhmətlik anan başqa nə deyirdi?.. De görüm... Tez elə. Qulluqçu. Heç... Xanım, Seymur bəyin dörd tüfəngi var, iş otağında divardan asılır, bu gün səhər oranın tozunu alanda dördü də yerində idi.
Ayişə (Otaqda var-gəl edir). Bu nə bəladır düşdük! Heç bilmirəm neyləyim. Qulluqçu. Necə yəni neyləyim? Bundan asan nə var ki? Gələn dəfə Seymur yığışıb ova gedəndə biz də gedərik teatra, baxıb görərik Qasımbəyov doğru deyir, yoxsa paxıllıqdan ona şər atır.
Ayişə. Necə? Mən öz ərimi güdüm?!.. İlahi! Yəni bu həngamə doğrudanmı mənim başıma gəlir?
Qasımbəyovun kabineti. Divardan imperatorun hərbi mərasim geyimində portreti asılmışdır. Polis nəfəri daxil olur.
Polis. Mehmandarovun oğlu yanınıza gəlib.
Qasımbəyov. Görkəmi necədir? Polis (sualdan bir az duruxur). Yaxşı görünür. Sağlamdır.
Qasımbəyov. Ay səfeh! Sən həkimsən, yoxsa polis... Mən səndən onun sağlamlığını soruşmuram, soruşuram ki, həyəcanlı görünmür ki, pis niyyəti olana oxşamır ki? Bir də görürsən, qarşındakı adam çox sakit danışır, ancaq gözləri qan çanağına dönüb, xata törədənə oxşayır. Anladın?!
437
Polis. Elədir ki var, cənab. O, çox sakitdir, özü də gülümsəyir.
Qasımbəyov. Qoy gəlsin. (Seymuru qapının ağzında qarşılayır). Əyləşin, rahatlanın. Mən Sizi evdə tapmadım, qərara aldım ki, öz yanıma dəvət eləyim. Ümidvaram ki, narahat etdiyimçün inciməmisiniz?
Seymur. Qətiyyən. Qasımbəyov. Xırda məsələdir, ancaq o qədər də irəkaçan deyil. Mən əmr etmişəm ki, sizin iki fəhlənizi – sosialist inqilabçılarını, Sabunçu özəyinin başçılarını həbs etsinlər.
Seymur. Niyə? Elə eser olduqlarına görə? Qasımbəyov. Onların bu partiyanın üzvləri olduqları bizə çoxdan məlumdur. Ancaq indi onları silah saxladıqlarına görə həbs etmişik.
Seymur. Mənim nə köməyim dəyə bilər? Qasımbəyov. Onlara?
Seymur (istehza ilə gülümsünür). Tutaq ki, istintaqa. Qasımbəyov. Təşəkkür edirəm, buna heç bir zərurət yoxdur. Belə xoşagəlməz işlərlə məşğul olmaq nəyinizə gərəkdir? Hərçənd ki, biz müəyyənləşdirmişik ki, silah-sursat almaq üçün pulu onlara Siz vermisiniz. Bununla belə, Sizə qarşı heç bir iddiamız yoxdur.
Seymur. Siz hadisəni öz baxımınızdan yozursunuz. Mən pulu silah almaqdan ötrü yox, təşkilatın ehtiyacları üçün vermişəm. Pulların nəyə xərcləndiyini isə indi sizdən eşidirəm.
Qasımbəyov. Razıyam. Mən də müstəntiqə məhz belə başa saldım. Dedim ki, cənab Mehmandarov öz pullarından ürəyi istədiyi kimi istifadə edə bilər. Onun xəbəri olmadan bu pulların nəyə xərcləndiyini müəyyənləşdirmək isə onun yox, ilk növbədə bizim işimizdir. Amma müstəntiqi bir təsadüf də narahat edir. Bildiyimizə görə, Siz Sankt-Peterburqda olarkən dostunuz cənab Omre ilə birlikdə marksist-inqilabçı yönlü toplantıların daimi iştirakçıları olmusunuz.
Seymur. Gənab rotmistr! Yoxsa məni izləyirsiniz? Qasımbəyov. Allah eləməsin. Sırf təsadüf nəticəsində öyrənmişəm.
Seymur. Mən bunu qətiyyən gizlətmək fikrində deyiləm. Toplantılara getmişəm, çünki dünyada hamı tərəfindən qəbul edilmiş baxışlardan fərqli olan başqa bir nöqteyi-nəzərin mövcudluğunu bilmək hər bir insan üçün faydalıdır.
Qasımbəyov. Görün bir ey, sizin fikrinizlə mənim fikrim tam üst-üstə düşür. Mən müstəntiqə elə-belə də dedim. Ola bilsin ki, bu kiçicik anlaşılmazlıq o səbəbdən bizim diqqətimizdən yayınıb ki, şəhərdə varlı təbəqədən çıxan müxtəlif yönlü, mütərəqqi fikirli adamlar çoxalıb.
Seymur. Buna sevinmək lazımdır. Qasımbəyov. Məni isə bu narahat edir. Müxalifətin mövqeyi və davranışı mənimçün aydındır. Onun təmsilçiləri aranı qatır, avam camaatı yolundan sapdırırlar ki, xalqın köməyi ilə sənin və mənim əlimdən hakimiyyəti, var-dövlətimizi alsınlar. Aydın məsələdir ki, nəticədən asılı 438
olmayaraq, qara camaata yalnız xırda-para tör-töküntü, «süfrə artıqları» qalacaq. Lakin mən öz barışmaz düşmənlərimi müdafiə edən hakimiyyət və var-dövlət sahiblərini başa düşə bilmirəm. Diqqət yetirin, birdən-birə hamı siyasətlə məşğul olmağa başlayıb, heç kimin də ondan qandığı, başı çıxdığı bir şey yoxdur. Odla oynamaq dəbdə olan məşğuliyyətə çevrilib... Sizə elə gəlmirmi ki, belə bir çətin zamanda bizimlə sizin kimi adamlar barrikadanın eyni tərəfində olmalıdır?
Seymur. Əksinə. Mənim fikrimcə, mütərəqqi adamlar xalqla bizim aramızdakı səddi, ya da sizin təbirinizcə desək, barrikadaları mümkün qədər tez bir zamanda uçurmağa çalışmalıdırlar. Ədalətsizliyin kökünü yalnız biz kəsə bilərik və biz bunu etməliyik.
Qasımbəyov. Mən Sizinlə razı deyiləm, çünki bu əqidədəyəm ki, dövlətə xidmətdə və məhəbbətdə insan həmişə birinə sadiq olmalıdır. Ancaq hər halda, Sizin fikrinizi eşitmək mənimçün xoş olardı.
Seymur. Sağlıqla qalın, cənab rotmistr. (Gedir). Qasımbəyov (Seymur gedəndən sonra). Deməli, Siz həm kapitalist, həm də eyni zamanda inqilabçı olmaq istəyirsiz, evdə saf məhəbbət arzusundasınız, kənarda isə əyyaşlıqla məşğulsuz? Nə deyirəm, baxarıq, görək siz bu sevdanın öhdəsindən necə gələcəksiz, möhtərəm cənab Mehmandarov. (Kabinetə girən polis nəfərini görmür. Çiynindən dağ götürülmüş kimi). Ancaq əsas məsələ odur ki, o heç nə deməyib!
Polis. Kim deməyib, cənab? Qasımbəyov. Kim? Tale! Qismət! Məğrur və barışmaz xanım... Nə istəyirsən? Polis. Sizin tapşırığınıza əməl edib, bu dəfə diqqətli oldum. Cənab Mehmandarov çıxıb gedəndə mənə dedi ki: «Sənin işin yaman ağırdır, qardaş». Sonra da ah çəkdi, gülümsündü.
Qasımbəyov. Afərin, müşahidə qabiliyyətin yaxşıdır.
Şahlar bəyin kabineti. Seymur gəlir.
Şahlar bəy. Mən Peteri seçməkdə səhv etməmişəm. Bizim işlər müdirinin çoxdan ümidini üzdüyü «kor» quyuları Peter bərpa etdi. Təkcə son ayda bu quyular əlli-altmış min pud neft verib. Özü də bu qədər işə cüzi miqdarda əlavə xərc çəkib. Son dərəcə az – qəpik-quruş.
Seymur. Belə şad xəbərləri eşitmək nə qədər xoşdur. Qulam dedi ki, sən bu gün evdən çölə çıxmamısan. Xəstə-zad deyilsən ki?
Şahlar bəy. İndi başa düşürsən, sənin Peterburqdan tez qayıtmağını niyə səbirsizliklə gözləyirdim?! Burada olsan bilərəm ki, işlərimizlə məşğul olmağa adam var. Mən də kefim istəyəndə evdə oturram. Fikirləşərəm özümçün, dincələrəm.
Seymur. İstirahət yaxşı şeydir, ancaq günün günorta çağı səni işsiz görməyə adət etməmişəm. Şahlar bəy. Yavaş-yavaş alışarsan. Bundan sonra işlərimizlə, əsasən, sən məşğul olacaqsan.
Seymur. Əlbəttə, olacağam. Şübhə etməyə bilərsən. 439
Şahlar bəy. Bir-iki gün dincəlmək istəyirdim, ancaq sabah evdən çıxmalı olacağam. Cəmi müsəlmanların bayramıdır. Sən də mənimlə gedəcəksən. Namazdan sonra şeyxülislamla birlikdə, meydana toplaşmış adamların arasına çıxmalıyıq.
Seymur. Mənə elə bircə bu çatmırdı! Şahlar bəy. Neyləyək, lazımdır. Tutduğumuz mövqe belə tələb edir. Sən yaxşı bilirsən ki, mən heç vaxt dindar adam olmamışam. Ancaq məscid tikintisi üçün ianə verirəm, bayramlarda şeyxülislamla görüşürəm – çünki... bu, zəruridir. Sən başa düşməlisən ki, din – hansı din olursa- olsun, qayda-qanunun əsasıdır. Dinsiz xalq bütpərəstliyə qapılar, bu isə başıpozuqluq və mənasız vandalizm deməkdir.
Seymur. Yaxşı, sən deyən olsun, mübahisə etməyə-cəyəm... Ancaq yenə də hiss edirəm ki, sözlü adama oxşayırsan. Bəlkə qanını qaraldan nəsə var?
Şahlar bəy. Yox əşşi, narahat olma. Sadəcə, elə şeylər var ki, əvvəllər bu barədə düşünməmişəm. Ətrafda elə hadisələr baş verir ki, onların qarşısını almasaq, təhlükə yarana bilər. Bunu hamı bilir, ancaq özlərini elə aparırlar ki, guya heç nə görmürlər.
Seymur. Kimə qarşıdır dediyin təhlükə? Şahlar bəy. Dövlətə, sənə, mənə, bütövlükdə cəmiy-yətə qarşı. Görmürsən? Altdan-altdan tüstülənir. Bir gün aləm od tutub yanacaq. Bütün mədənlərdə, zavodlarda gizli tətil komitələri təşkil olunub. Addımbaşı təbliğatçı-təşviqatçılar fəhlələri qızışdırırlar ki, özlərinin qazanmadığını tələb etsinlər, heç vaxt onlara məxsus olmayan əmlakdan pay istəsinlər. Ən təəccüblüsü isə odur ki, Tağıyev, Mantaşov, Dadaşov kimi adamlar, bizim dostlarımız, tanışlarımız belə komitələrin rəhbərlərinə pul verirlər. Sən ağıllı adamsan, məni başa sal görüm, doğrudanmı onlar başa düşmürlər ki, üstündə oturduqları budağı baltalayırlar?
Seymur. İmperiya heç zaman olmadığı qədər güclüdür və bizi heç bir təhlükə gözləmir. Belə proseslər hər yerdə gedir. Bu baxımdan Bakı Peterburqla müqayisədə yuxulu bir səltənətdir. Baş verənlər normal prosesdir. İnsanların gözləri açılıb, yaxşı yaşamaq istəyirlər. Biz də bunu başa düşməliyik.
Şahlar bəy. Fəhlələr heç zaman indiki kimi yaxşı yaşa-mayıblar. Dünyanın hər yerindən, başqa ölkələrdən adamlar axınla Bakıya gəlirlər ki, burada iş tapsınlar. Əlbəttə, xalq bizdən pis yaşayır, ancaq bizim təqsirimiz deyil ki, insanların yalnız az bir hissəsi yaxşı yaşamalı, yerdə qalanları isə bir qarın çörək üçün qan-tər içində işləməlidir. Həmişə və hər yerdə belə olub, belə də olacaq.
Seymur. Ədalətsizlik elə bundadır. Allah insanı özünə bənzər yaradıb. Bütün insanların yaxşı yaşamaq hüququ vardır.
Şahlar bəy. Məgər mən bunun əleyhinəyəm? İşləsinlər, qazansınlar, istədikləri kimi də yaşasınlar.
Seymur. Bununçün yalnız biz onlara kömək edə bilərik və etməliyik. Şahlar bəy. Necə? Əlbəttə, biz bütün pullarımızı götürüb onlara paylaya bilərik; ancaq bundan bir şey çıxmaz. Əvvəla, hamıya pul çatmayacaq. İkincisi, onlar bir göz qırpımında pulları xərcləyəcəklər, pulunu paylayanlar isə özləri dilənçi kökünə düşəcəklər. Belə getsə, bütün xalq dilənçi kökünə düşər.
440
Seymur. Niyə ki, bunun başqa yolları da var.
Şahlar bəy. Biz də elə həmin yollardan istifadə edirik. Heç kəs bizi məcbur eləmir, ancaq ürəyimiz yandığına görə, onların yaşaması üçün daş baraklar tikdiririk, iş başında həlak olanların ailələrinə təqaüdlər, əlillərə müavinətlər ödəyirik. Oğlum, inan mənə, fəhlələr razıdırlar və bundan artıq heç nə istəmirlər. Ancaq kimlərsə səhər-axşam fəhlələrin başını doldurur ki, biz onları aldadırıq, hər şeyi onların ziyanına edirik. Bu yaxınlarda mən on səkkiz min rubl xərcləyib yetimlər və əlillər üçün üçmərtəbəli bina tikdirdim, beş yüz rublluq mebel aldırdım. Altmış nəfərin gündə üç dəfəlik yemək haqqını ödəyirəm, üstəlik də, xidmətçilərə məvacib verirəm. Düz iş görürəm?
Seymur. Əlbəttə. Şahlar bəy. Ancaq bu köpəkoğlu Raf Lənkəranski özü-nün rəzil «Kaspi» qəzetində yazır ki, guya mənim xeyrim olmasaydı, bu binəvalar üçün əlimi də tərpətməzdim. Deməli, o şübhələnir ki, mən bu tikintidən hansı yollasa qazanc götürmüşəm, vergi ödəməmişəm. Ancaq sən bilirsən ki, bu belə deyil. Biz indi Bakı-Batumi neft kəmərini tikdiririk, hamısı da öz hesabımıza. Risk edən də özümüzük. Bu tikinti nə vaxt öz xərcini çıxaracaq, məlum deyil. Həmin yoluq qəzetçi isə bu iş üçün bircə bankın belə ssuda ayırmadığını billə-bilə, elan edir ki, bunu bir qrup plutokratın varlanma-sından ötrü edirik. Nə abırı var, nə həyası.
Seymur. Çox qəribədir. Nəsə bir anlaşılmazlıq var. Mən maraqlanaram, görüm məsələ nə yerdədir. Raf Lənkəranski də, onun qəzeti də öz mütərəqqi baxışlarına görə fərqlənir və çox populyardır.
Şahlar bəy. Əcəb tərəqqipərvərdir! Özün görürsən də, burada olmadığın beş il müddətdə biz şəhəri, demək olar ki, yenidən tikmişik. Neçə-neçə gözəl binalar inşa edilib, su kəməri çəkilib, bağlar salınıb. Hər yerdə təmizlik, səliqə-səhman. Özü də dövlətin köməyi olmadan, hər şey neft səna-yeçilərinin pulu ilə edilib. İndi sən get oxu gör həmin qəzet nə yazır. Hamımızı çirkaba batırır. Qədimlərdə bir şah olub: Midas. O, əlini nəyə toxundururmuşsa, qızıla dönürmüş, bu isə, əksinə, hamını və hər şeyi çirkaba batırır, yaxşı nə varsa, üstündən qara qələm çəkir.
Seymur. Yaxşı, bəs siz hamınız yığışıb birlikdə onun öhdəsindən gələ bilmirsiniz? Şahlar bəy. Hamımız? Hamımız niyə? Elə təkcə mən özüm istəsəm, o Lənkəranskini Bakıdan ilim-ilim, izsiz-tozsuz itirtdirərəm. Ancaq şəhərin adına ləkə gətirmək istəmirəm.
Seymur. Bax, onu düz eləyirsən. Şahlar bəy. Bəli, sonra bütün dünyaya car çəkəcəklər ki, ay haray, Bakıda qəzetləri bağlayırlar. Sonrası da, axı o, tək deyil. Bəs bayaqdan sənə demirəm ki, nəsə dalağım sancır? Lənkəranski kimi bütün bu cırtdanların dalında isə bizə məlum olmayan hansısa təhlükəli qüvvələr durur. Görəsən, kimdir bu suyubulandıran?
Seymur. Nahaq yerə narahat olursan. Bu, normal prosesdir, inan mənə. Şükr Allaha ki, imperiyada qayda-qanunu yaxşılaşdırmağa cəhd göstərən ictimai qüvvələr meydana gəlib. Mən burada heç bir təhlükə görmürəm. Özüm şahidəm, böyük knyaz Mixail Aleksandroviç, pencəyinin yaxasına bayraqcıq taxmışdı, buna sözün nədir? Hamı dəyişiklik istəyir.
Şahlar bəy. Mənim belə şeylərdən başım çıxmır, ancaq ürəyimdə bir nigarançılıq var. Əslinə qalsa, indi çox şeyi başa düşməkdə çətinlik çəkirəm. Deyəsən, mənim zəmanəm keçib. İndi dövran sənindir, işlərimizi də sən idarə etməlisən, 441
Seymur. Səninlə birlikdə. Hələ qarşıda bizi böyük-böyük işlər gözləyir. Onların öhdəsindən biz səninlə birlikdə gəlməliyik. Hər şey öz əlimizdədir.
Şahlar bəy. Bayaq səhər köhnə dostum, keçmiş şərikim Sarkis Qukasov gəlmişdi; vidalaşmağa. Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|