Toshkent 2020 yil

Kislotali oqova suvlar 3 xil ko‗rinishda bo‗ladi: 
 
1) kuchsiz kislotali oqova suvlar (H
2
CO
3
, CH
3
COOH); 
2) kuchli kislotali oqova suvlar (HC1, HNO
3
); 
3) H
2
S 0
4
, H
2
SO
3
, kislotali suvlar (CaS0
4
 cho‗kmasi hosil bo‗lishi mumkin). 
Ohak, oqova suv tarkibidagi kislotalarni neytrallash uchun kaltsiy 
gidrooksid tuzi ko‗rinishida(ohakli suv) yoki quruq kukun ko‗rinishida 
beriladi. Ushbu qurilmaning sxemasi quyidagicha (XIII.1.1-rasm). 
Bu yerda, oqova suv 1-o‗rtalash apparatiga beriladi. Yuqoridan esa 2-va 3-
apparatlarda tayyorlangan ohakli suv eritmasi 4–dozatorlar orqali beriladi. Keyin 
ular 5–neytralizatorda aralashtiriladi, cho‗kma hosil bo‗lgandan keyin suv 6–
tindirgichga yuboriladi. Tindirgichning tagidan cho‗k ma ajratilib olinadi, 
tozalangan suv esa tindirgichning yuqori qismidan oqib chiqadi. Oqova suv 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
217 
tarkibida sulfat kislota uchraganda, tozalash jarayonida CaS0
4
2H
2
0
 
– gips hosil 
bo‗ladi.
Ishqoriy oqova suvlar turli kislotalar va kislotali xususiyatga ega bo‗lgan 
gazlar bilan ham neytrallanadi. Bunda kislotali gazlar sifatida CO
2
, S0
2
, NO
2
, N
2
0
3
va shu kabi gazlar qo‗llaniladi (XIII.1.2-rasm). 
 

Yuqorida keltirilgan qurilmada (XIII.1.3-rasm) neytralizatsiya jarayoni 

aralashtiigichli reaktorda amalga oshiriladi. Bunda tutun gazlari ventilator 
yordamida aralashtirgichning halqali bo‗shlig‘iga beriladi va aralashtirgich 
yordamida oqova suvda pufakcha va oqim ko‗rinishida taqsim lanadi. Suv va gaz 
o‗rtasidagi to‗qnashish yuzasining yuqoriligi sababli tezda neytralizatsiya jarayoni 
sodir bo‗ladi. Gaz tarkibida S0
2
gazining bo‗lishi ishqoriy suvlaming 
neytralizatsiya qilinishiga yordam beradi. Neytralizatsiya uchun kerak bo‗ladigan 
kislotali gazning miqdori quyidagi tenglama asosida aniqlanadi: