Ishqoriy metallarning olinish usullari

ISHQORIY METALLARNING OLINISH USULLARI
MUNDARIJA
KIRISH
ASOSIY QISM
1. Ishqoriy metallarning fizik kimyoviy xossalari
2. Ishqoriy metallarning sanoatda olinishi
3. Ishqoriy metallaning sanoatda va xalq xo`jaligida ishlatilishi
4. Ishqoriy metallarning biologic ahamiyati
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YHATI


Kirish
Kurs ishining dolzarbligi. Ishqorlar — bu ishqoriy, ishqoriy yer metallar va boshqa elementlarning(masalan, talliy) gidroksidlaridir. Ishqorlar suvda yaxshi eruvchanlikga ega bo’ladi. Ishqorlar dissatsiyalanganda anion sifatida OH− va kation sifatida metall hosil qiladi.
Ishqorlar davriy tizimning IA va IIA (kaltsiydan boshlab) guruhlarining metall gidroksidlari, masalan, NaOH (Kostik natriy), KOH (Kostik kaliy), Ba(OH)2 (Kostik bariy). Ishqorlarning kostik deb nomlanish tarixiy nomi bilan bog’liqdir.
Ishqoriy metallarning juda katta kimyoviy faolligi tufayli ularni uzoq vaqt davomida ajralib olinmadi va shuning uchun ular oddiy moddalar deb hisoblandi. Kostik sodalar murakkab tarkibi haqidagi birinchi taxminlardan birini Lavoize aytdi. Barcha oddiy moddalar oksidlanishi mumkin bo’lgan nazariyasiga asoslanib, Lavoize ishqoriy metallarni allaqachon oksidlangan murakkab moddalar deb qaror qildi. Biroq, bu faqat Devi tomonidan XIX asrning boshlarida elektrokimyoviy usilni qo’llashdan keyin tasdiqlangan.
Ishqoriy metallar — bu kimyoviy elementlar davriy jadvalining 1-guruhi elementlari ( eski tasnifga ko’ra — 1-guruhning asosiy guruhi elementlari): litiy Li, natriy Na, kaliy K, rubidiy Rb, seziy Cs, fransiy Fr, ununennium UUE.
Davriy jadvalda ular inert gazlardan keyingi elementlardir, shuning uchun ishqoriy metall atomlarining strukturasining o’ziga xos xususiyati shundaki, ular tashqi energiya qavatida bitta elektronni o’z ichiga oladi: ularning elektron konfiguratsiyasi ns1. Shubhasiz, ishqoriy metallar valent elektronlarini osongina berishi mumkin, chunki atom elektronni berib va inert gaz konfiguratsiyasiga o’tib olish ular uchun energiya jihatidan osondir. Shuning uchun, barcha ishqoriy metallar qaytaruvchi xususiyatlarga ega.
Ishqoriy metallar ko’plab birikmalarda bitta zaryadli kationlar shaklida mavjud. Shu bilan birga, ishqoriy metallar anionlar bilan ifodalangan birikmalar mavjud. Ushbu kichik guruhdagi barcha metallar kumush-oq rangga ega (seziydan tashqari — u sariq kumush rangda), ular juda yumshoq va skalpel bilan kesilishi mumkin. Litiy , natriy va kaliy suvdan engilroq va uning yuzasida suzib yurib, u bilan reaksiyaga kirishadi.
Kurs ishining maqsadi.
Kurs ishjining vazifasi.

1. 
   Ishqoriy metallarning fizik kimyoviy xossalari
   
2. 
   Ishqoriy metallarning sanoatda olinishi
   
3. 
   Ishqoriy metallaning sanoatda va xalq xo`jaligida ishlatilishi
   
4. 
   Ishqoriy metallarning biologic ahamiyati haqida tushuncha berishdan iborat.
   

Kurs ishining obekti. Ishqoriy metallar biokimyoviy va agrokimyoviy jarayonlarda muhim rol o’ynaydi. Tabiatda bu metallar erkin shaklda topilmaydi, ular turli xil birikmalarning bir qismidir. Eng muhimi, natriyning xlorli NaCl birikmasidir, bu tosh tuzi konlarini hosil qiladi (Donbass, Solikamsk, Sol-Iletsk va boshqalar). Odatda konlarning yuqori qatlamlarida kaliy tuzlari mavjud. Biroq ular dengiz suvida, natriy tuzlariga qaraganda ancha kam miqdorda bo’ladi.
Kurs ishining predmeti.


Adabiyotlar

1. 
   Chang, R., & Goldsby, K. A. (2016). Kimyo (12-nashr). Nyu-York: Mc-Graw tepaligi.
   
2. 
   Halka, M., & Nordstrom, B. (2010). Ishqoriy va ishqoriy yer metallari. Nyu-York: Infobase nashriyoti.
   
3. 
   Miessler, G. L., Fischer, P. J., & Tarr, D. A. (2014). Anorganik kimyo (5-nashr). Nyu-York: Pearson.
   
4. 
   Mishra, B., & Majumdar, G. (2017). Ishqoriy metallarni ishlab chiqarish (Li, Na, K). Materialshunoslik va materiallar muhandisligi bo'yicha ma'lumotnoma moduli. Elsevier.
   
5. 
   Petrucci, R. H., Herring, F. G., Bissonnette, C., & Madura, J. D. (2017). Umumiy kimyo: tamoyillar va zamonaviy qo'llanmalar (11-nashr). Nyu-York: Pearson.
   
6. 
   Shriver, D., Weller, M., Overton, T., Rurk, J. va Armstrong, F. (2014). Anorganik kimyo (6-nashr). Nyu-York: W. H. Freeman.