XəZƏR 2014, №2 bu sayda güMÜŞ DÖVRÜN ŞAİRLƏRİ

Definition. Tərif, təyin. Romanın meditativ məğzi bir neçə mücərrəd sözün üzərində durur. Heç nə bilmədən hər şeyi bildiklərini düşünənlərə qoşulmağı arzulamadan, nəinki bu sözləri həddən artıq dəqiq seçməliyəm, həm də mənasını aydınlaşdırıb dəyişdirməliyəm… Mənə elə gəlir, roman sürüşüb əlindən çıxan mənanı davamlı izləməkdən başqa bir şey deyil.

Destin. Tale. Elə məqam gəlib çatır ki, həyatımızın obrazı həyatın özündən ayrılır, sərbəstlik qazanır və get-gedə bizim özümüzdən vacib olur. “Zarafat” əsərindən: “…insan talelərinin ali palatası tərəfindən təsdiq edilmiş öz “mən”imin obrazını dəyişməyə heç bir imkanım yox idi: başa düşürdüm ki, bu obraz (mənə nə qədər az oxşasa da) məndən daha realdı; başa düşürdüm ki, o heç də mənim kölgəm deyil, mən öz obrazımın kölgəsiyəm; başa düşürdüm ki, onu mənə oxşamamaqda günahlandırmaq qətiyyən mümkün deyil, amma bizim oxşamamağımızda mən günahkaram”.

“Gülüş və yaddaş kitabı”ından: “Tale Mirenin xətrinə (onun xoşbəxtliyi, təhlükəsizliyi, sağlamlığı və yaxşı ovqatı xətrinə) barmağını da tərpətmək niyyətində deyil, amma Miren öz taleyi xətrinə (onun əzəməti, aydınlığı, gözəlliyi, üslubu və ali mənası xətrinə) hər şeyi eləməyə hazırdı. O, hiss eləyirdi ki, öz taleyinə görə məsuliyyət daşıyır. Amma tale ona görə məsuliyyət daşıdığını hiss eləmirdi”.

Mirenin əksinə olaraq qırx yaşlı gedonist1 (həyatın zövq və səfadan ibarət olduğunu iddia eləyən qədim yunan əxlaq nəzəriyyəsi) “öz talesizliyinin idilliyası”na söykənir (“Burda olmayan həyat”). Əslində, gedonist öz həyatını taleyə çevrilməkdən qoruyur. Tale bizim qanımızı içir, ağır yük kimi boynumuzdan asılır, ayağımıza dolaşır. (Qeyd eləyim ki, personajlarımın arasında qırxyaşlılar mənə hamısından yaxındı.)