Yusifov E. F., Hacıyev V. C
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
56
Cədvəl 11 Azərbaycanın Qırmızı Kitabına düşmüş bitki növləri 1. Dioskorid nektaroskordumu 60. Naxçıvan gəvəni 2. Üçfutlu nektoroskordumu 61. Paradoksal gəvəni 3. Qışdaçiçəkləyən şternbergiyası 62. Prilipko gəvəni 4. Fişer şternbergiyası 63. Xəzər lələyi, şeytan ağacı 5. Sarı şternbergiya 64. Adi şabalıd 6. Oraqmeyvə karopodium 65. Araz palıdı 7. Çılpaq dorema 66. Şabalıdyarpaq palıd 8. Qafqaz ilankölgəsi 67. Laqodex acıçiçəyi 9. Yumurtavarı ilankölgəsi 68. Qurdqulağı süsəni 10. İran ilankölgəsi 69. Paradoksal süsən 11. Şovits ilankölgəsi 70. Prilipko süsəni 12. Azşüalı dağçətiri 71. Torlu süsən 13. Oşe lələklivəsi 72. Qanadmeyvə yalanqoz 14. Daralagöz stenoteniyası 73. Budaqlı danaya 15. Hirkan şümşadı 74. İriçiçək laləvər 16. Pastuxov daşsarmaşığı 75. Ledebur zanbağı 17. Bott zəravəndi 76. Ağaran danaqıran 18. Radde ayıdöşəyisi 77. Qəşəng ilansoğanı 19. Parlaq kladoxeta 78. Hirkan xıncılosu 20. Qafqaz xədicəgülü 79. Hirkan bigəvəri 21. Turnefor qundeliyası 80. Atropatan zümrüdçiçəyi 22. Taxtacan südləməsi 81. Biberşteyn dağlaləsi 23. Komarov birəotu 82. Qarabağ dağlaləsi 24. Koçi birəotu 83. Eyxler dağlaləsi 25. Qrossheym təkəsaqqalı 84. Florenski dağlaləsi 26. Gözəl təkəsaqqal 85. Yuliya dağlaləsi 27. Xırda təkəsaqqal 86. Şmidt dağlaləsi 28. Darləçək qlobalariya 87. Qusar gülxətmi 29. Dəmirağac 88. Lənkəran gülxətmi 57 11 №-li cədvəlin davamı 30. Nazikyarpaq anoqramma 89. Sağsağan gülxətmi 31. Gözəl dazı 90. Sərttüklü marsiliya 32. Xəzər zəfəranı 91. Hirkan ənciri 33. Şoranyer qarğasoğanı 92. Şanagülə 34. İtikənarlı süsən 93. Ağ suzanbağı 35. Kamilla süsəni 94. Qar suzanbağı 36. Qrossheym süsəni 95. Uzunyarpaq tozbaş səhləb 37. Gürcü süsəni 96. Qəşəng qayışləçək 38. Qəşəng süsən 97. Qafqaz qaş səhləbi 39. Gözəl telegiya 98. Fır-fır səhləb 40. Ürəkvariyarpaq qızılağıc 99. Natamam limodorum 41. Radde tozağacısı 100. Satirvari steveniyella 42. Quru bozqovqaç 101. Mlokoseviç pionu (buynuzbaşı) 43. Barmaqvarı qovaq 102. Eldar şamı 44. Kolxida şümşadı 103. Kox şamı 45. Hirkan şümşadı 104. Şərq çinarı 46. Şüalı zəngçiçəyi 105. Şamaxı tıs-tısı 47. Məxməri gərməşov 106. Nazikçiçək tıs-tıs 48. Şamdanvari öldürgən 107. Fələstin qumotu 49. Yevgeni öldürgəni 108. Şişkin vələmir 50. Tamamşyan şorangə 109. Tükcüklü şiyav 51. Ayı fındığı 110. Təkdənli buğda 52. Ağıriyli ardıc 111. Yarpaqsız cuzqun 53. Qafqaz xurması 112. Bakı cuzqunu 54. Qafqaz xanıməli 113. Qırxbuğum cuzqun 55. Sarı xanıməli 114. Qarağatvari rəvənd 56. Qrossheym südləyəni 115. Zərif meşənovruzgülü 57. Güləbrişin-ipək akasiyası 116. Yuliya novruzçiçəyi 58. Bakı gəvəni 117. Adi nar 59. Quba gəvəni 118. Kuznetsov əsməsi 58 11 №-li cədvəlin davamı 119. İriyarpaq kövrək mürdəşir 132. Qafqaz xanımotu 120. Qaya dovşanalması 133. Kolxida stafulası 121. Aptek dəfnə gilənarı 134. Giləli qaraçöhrə 122. Adi meşə gilası 135. Zaqafqaziya canavargiləsi 123. Buasye armudu 136. Maqakyan cincilimcəsi 124. Eldar armudu 137. Hirkan sufındığı 125 Hirkan armudu 138. Azat, Vələsyarpaq azat (nil) 126. Qırmızı tubulqa 139. Sarımsaqyarpaq pişikotu 127. Azərbaycan ağgülü (itburnu) 140. Meşə üzümü 128. Karyagin ağgülü 141. Alp vudsiyası 129. Nizami ağgülü 130. Sosnovski ağgülü 131. Kuznetsov söyüdü Respublikanın “Qırmızı Kitab”ının bu nəşri üçün fauna və floranın 2 kateqoriyası nəzərdə tutulmuşdur: yoxa çıxmaq təhlükəsi olan və nadir növlər. Birinci kateqoriyaya bir sıra mənfi amillərin təsiri nəticəsində (tələf olması və yaşadığı yerlərin dağıdılması) sayı və arealı əhəmiyyətli dərəcədə azalan və böhran səviyyəsinə çatan növlər daxildir. Sayı azalmağa doğru meyl edən və kiçik sahələrdə rast gələn növlər isə nadir növlərə aid edilmişdir. Məlumdur ki, Azərbaycanın Qırmızı Kitabı flora və faunanın nadir və nəsli kəsilməkdə olan növləri haqqında məlumat verməklə yanaşı, bütün canlı aləmin müasir vəziyyətinin və bioloji müxtəlifliyinin genetik ehtiyatlarının müəyyənləşdirilməsində, onların öyrənilməsi, mühafizəsi və davamlı istifadəsi üçün təxirəsalınmaz tədbirlərin həyata keçirilməsi və idarə olunmasında yeni imkanlar yaradır. Azərbaycanın Qırmızı Kitabının I nəşrindən 15 il, yazılmasından isə 20 ilə qədər vaxt keçmişdir. Bu illər ərzində «Qırmızı Kitab»a düşmüş bir çox nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan növlərin sayı müxtəlif obyektiv və subyektiv səbəblərdən azalmış, bir sıra növlərin nəsli kəsilmək təhlükəsi yaranmış, onlara olan tələblər və kriteriyalar dəyişmişdir. AMEA Zoologiya və Botanika İnstitutlarının əməkdaşları (Musayev M.Ə., Yolçuyev Y.Y., Hacıyev V.C., Musayev S.H.) Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabının yeni nəşrinin tərtibatının 59 daha nəfis, ətraflı və dəqiq məlumatlar əsasında həyata keçiriləcək II nəşrinin layihəsini hazırlamışlar. Layihənin ilkin şərtləri aşağıdakılardın ibarətdir: • Azərbaycan Respublikasının «Qırmızı Kitabı»nın azərbaycan, rus və ingilis dillərində yazılması; • Kiabın üz qabığının tərtibatı zamanı I nəşrdəki yazı və simvollara azərbaycan bayrağının da daxil edilməsi; • Üz qabığının içəri üzündə qoşa vərəqdə azərbaycan fauna və florası üçün xarakterik olan əsas heyvan və bitki növlərini əks etdirən rəngli tablonun verilməsi; • Arxa üz qabığının içəri üzündə qoşa vərəqdə Azərbaycanın xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini əks etdirən rəngli xəritənin verilməsi; • Kitabda bitkilərin və heyvanların Azərbaycan ərazisindəki arealını və onların sərhədlərini əks etdirən rəngli xəritələr və şərti işarələrin, arealın coğrafi koordinatlarının verilməsi; • Kitabın təkamül prinsipləri əsasında qurularaq ibtidai bitkilərlə başlayıb, məməli heyvanlarla aşağıdakı ardıcıllıqla tərtibatı; • Kitaba eyni zamanda genofond üçün əhəmiyyətli olan yabanı meyvə, bitki sortlarının, nadir ev quşları və heyvan cinsləri haqqında oçerklərin də daxil edilməsi. Bitki aləmi I Hissə - yosunlar II Hissə - göbələklər III Hissə - şibyələr IV Hissə - ali sporlu bitkilər V Hissə - çılpaqtoxumlular VI Hissə - birləpəlilər VII Hissə - ikiləpəlilər VIII Hissə - yabanı meyvə bitki sortları |