X III bob. Kurakli nasoslar nazariyasining asoslari 5-§. Markazdan qochma nasoslar

z, +—^Pi +—^wi (13.1)
2Lgg r 2g ^■K.2,
bu yerda hi_2 - ikki kesim orasidagi gidravlik yo'qotish; Hk kanaldagi harakat vaqtida markazdan qoshma kuch hisobiga bosimning ortishi.
Bosimning energetik ma’nosini nazarga olsak, Hk markazdan qoshma kuch hi­ sobiga hosil bo‘lgan energiyani bildiradi. Bu energiya kinetik energiyaning ko‘p ortib, potensial energiya (bosim energiyasi) ning kam ortishi yoki potensial energiya ko‘p ortib, kinetik energiya kam ortishi ko'rinishida namoyon bo‘ladi. Birinchi holda ish
g‘ildiragini aktiv, ikkinchi holda esa reaktiv deyiladi. Bunday nomfanish turbinalarda
ko‘proq qo‘llaniladi (aktiv va reaktiv turbinalar). Aktivlikning chegarasi p t = p 2
tenglikning bajarilishi, reaktivlikning chegarasi esa — ^с2 n ^{с 2} bajarilishi bilan
+- J- ing
2g 2g
baholanadi.
Markazdan qoshma kuch hosil qilgan energiya uning r2—rt masofada bajargan solishtirma (birlik og‘irlikdagi suyuqlik uchun) ishga teng bo‘ladi. Agar ish g‘il-
diragining burchak tezligi со bo‘lsa, u holda og‘irligi G massasi m bo‘lgan suyuqlik



zarrasiga ta’sir qiluvchi markazdan qoshma kush mco2r yoki ^Gm2r ga teng boiadi. U
—
g
holda r2 - r, masofada bajarilgan ish

. \G 2 Geo1 . 2 iv

Л = \ — (0 rdr = —— (r2 - rt )
Ы 2g


ga teng. Burshak tezligi coning radius r ga ko‘paytmasi aylanma tezlik и ga teng, shuning uchun

Bu holda

A =G
2 g
A ni Gga b o iib , solishtirma ish yoki Hk ni topamiz.


Hk = ^ L
2 g
Buni (13.1) tenglamaga qo‘yib, quyidagi tenglikni olamiz:

r ,+ a +^ . = z +£L +|iL = b ^ L +Al (13.2)

У 2g ^ 2g _ 2g
Ish gildiragi kanaliga kirish oldidagi bosim:

ffl= Zl+ £L +i f . f

У 2g
gildirakdan chiqish ortidagi bosim

# 2 = +— +r^- +*|_2

У 2 g
ga teng. U holda kirish va chiqishdagi bosimlaming farqi quyidagicha hisoblanadi:


H = H 2 - tf, = z2 +^- +^ - + A,_2 ~ (z2+— +-r~
7 2g v, У 2g
Bir xil indeksli hadlami tenglikning ikki tomoniga gruppalasak, u holda quyidagi tenglamani olamiz:
Zl +EL+lL = Z2 +P±+£ L +fh2H. (13.3)
У 2g у 2g

Endi (13.2) dan (13.3) ni ayirsak, ushbu munosabatga ega boiamiz:

^w2i ^c'-i^; _ ^w"^,1г ^c'-^;г ^u“^li ^-~ “^иi^,2 i j j ^/
2 g 2g 2g 2g 2g



Bu tenglikdan kirish va chiqishdagi bosimlaming farqini topsak, u quyidagiga teng bo‘ladi:
H = (13.4.)
2g 2g 2g
Ish g‘ildiragi kanaliga kirish va undan chiqishdagi tezlik parallelogrammlaridan foy- dalansak
w,2 = ufcj* - 2u,c, cos or,
w\ = ii\ + c \ - 2u2c2cos or2.
Bulami (13.4) ga qo‘yib, ba’zi soddalashtirishlardan keyin ushbuni olamiz:
_H=-m₂,_-1c , cos a , -w.c. cos a, _. . . - , _. >
--- 1-- u --- L (u.D j
2g
Shunday qilib, kirish va chiqishdagi bosimlaming farqi yoki, boshqacha aytganda, suyuqlikning ish g‘ildiragidan olgan bosimi (13.5) munosabat yordamida aniqlanadi va u markazdan qochma mashinalaming asosiy tenglamasi yoki Eyler tenglamasi deyiladi. Bu tenglama harakat miqdori momentlari teoremasidan foydalanib ham chiqarilishi mumkin.

2.8-§. Nasosning nazariy bosimi. Kuraklar egriligining bosimga ta'siri

Yuqorida keltirilgan Eyler tenglamasi barcha kurakli mashinalar uchun umumiy bo'lib, bir qancha soddalashtirishlar kiritilgandan keyin olingan. Haqiqatda esa, ish g'ildiragi kuraklari orasidagi harakat ancha murakkabdir. Shuning uchun (13.5) tenglama yordamida hisoblangan bosim nazariy bosim deyiladi. Bu tenglamani nasosga qo‘llaganda a / =90° deb qabul qilish kerak. Chunki, odatda, suyuqlik so‘rish trubasi va so‘rilish yo‘li orqali o‘tib, ish g‘ildiragi kanaiga radial yo‘nalishda kiradi. Bu kanalga zarbasiz kirishni ta’minlaydi. Shuning uchun Eyler tenglamasi nasoslarga quyidagi ko‘rinishida qo‘llaniladi: