X III bob. Kurakli nasoslar nazariyasining asoslari 5-§. Markazdan qochma nasoslar

m =
X koeffisientining qiymati 0,04 - 0,08 atrofida olinadi. Tirqishning kengligi quyidagi chegaraga boMadi.
5 = 0,2 -s-0,3 mm.
Hajmiy FIK t|K= 0,95 -*■0,96 ga teng boMib, so‘rilayotgan suyuqlikning taxminan 4 - 5 % yo‘qotiladi.
Gidravlik yo ‘qotish esa so‘rish va haydash trubalarida barcha qarshiliklami yengi-
shga, nasos kuraklarining chekliligi, gMldirak va korpusidagi kanallarda hamda diskda ishqalanish va boshqalarga sarf boMgan energiyani bildiradi. U nasosga kirish oldidan o‘rnatilgan vakuummetr ko‘rsatgan bosim pman va chiqishda o'matilgan manometr ko‘rsatgan bosim orqali quyidagi formula yordamida aniqlangan
nazariy bosimning farqi orqali aniqlanadi
AH = Hn - H'
Gidravlik yo'qotish gidravlik FIK i
_ Hn- AH _ H' n ~ H. " H„
2.1. Rasm. Is h g ild ira g i ku r a k la r i orasidagi _{yordamida baholanadi.}
ha r a ka tning notekisligiga d o ir chizma
Gidravlik yo‘qotishning kattaligiga



g‘ildirak kanallaridagi tezlikning notekisligi katta ta’sir qiladi. Ish g‘ildiragi kanallaridagi tezlikning notekisligini ko‘z oldimizga keltirish uchun kanal tamom yopiq bo‘lganda (2.7-rasm, a) va qisman yopiq bo‘lgandagi (2,7-rasm, b) harakatni ko‘z oldimizga keltiramiz. Birinchi holda kanalda suyuqlik g ‘ildirak aylanishiga teskari yo‘nalishda sirkulyasion harakat qiladi. Ikkinchi holda kanalning botiq devorida harakat oqimcha shaklida bo‘lib, qavariq devorida uyurmali harakat paydo bo‘ladi. Natijada qavariq devor tomondan bosim kamayib, kavitasiya hodisasini vujudga keltiradi. Kavitasiya natijasida gidravlik yo‘qotish ko'payib ketadi. Nasoslarda energiyaning umumiy yo‘qotilishi foydali ish koeffisienti yordamida hisoblanish mumkin.
Umumiy FIK mexanik, hajmiy va gidravlik foydali ish koeffisientlarining ko‘paytmasiga teng:
П= W tfg
Hozirgi zamon nasoslaridan to‘g‘ri foydalanilsa, FIK 0,9 ga etadi.
Energiyaning umumiy miqdorini hisoblash uchun nasosning suyuqlikka bergan foydali energiyasi bilan FIK ini bilish kerak. Shu holda
^ E = r}Ef =rjH\
Har xil nasoslar uchun foydali ish koeffisientlari grafik va jadval ko'rinishida beriladi.

2.11-§. Markazdan qochma nasoslaming xarakteristikalari

Nasoslami ishlatishda ulardan berilgan sharoitda eng yaxshi foydalanish maq- sadga muvofiqdir. Buning uchun turli sharoitda nasosning qanday ishlashi to‘g‘risida ma’lumot boMishi kerak. Bunday ma’lumot nasoslaming harakteristikalari ko‘rinishida beriladi.
Bosim, quwat va foydali ish koeffisientining sarfga bog‘liqlik grafiklari nasosning xarakteristikalari deb ataladi:
H = f № . ^ = / ( 0 ! П= / ( 0 .
Odatda, xarakteristika nasosni sinash (tajriba) yordamida tuziladi. Buning uchun nasosning aylanish sonini o'zgartirmasdan, haydash trubasiga o'matilgan berkitkishni surish yo‘li bilan bosimni o‘zgartirsak, uning ishlash tartibi ham o‘zgaradi. Natijada quw a t va foydali ish koeffisienti ham o‘zgaradi. Xarakteristikani tuzish uchun sinashni berkitgish to‘liq yopilgan holatdan boshlab, oshib boramiz va bosim, quwat va FIKning
sarf bo‘yicha o‘zgarishini 2.8-rasmda ko‘rsatilgandek grafiklar tuzamiz.



Grafiklardan ko‘rinadiki, berkitgich yopiq holatida (Q = 0) nasos ma’lum bosim hosil qiladi va u berkitgichning ochilishi bilan kamayib boradi (boshla- nishda bosim bir oz ortib borib, maksimumga etishi va so‘ngra kamayib ketishi mumkin). Quw a t esa ortib boradi
2.8-rasm. Markazdan qochma nasoskirining va chiziqli ortishga yaqin bo‘ladi. Sarfning
taxminiy ish xarakteristikasi katta qiymatlarida bu ortish bir oz susayishi mumkin. FIK grafigi noldan boshlanadi va sarfning ma’lum bir miqdorlarida maksimumga ega bo‘ladi.
Nasosning shu aylanish sonida eng yaxshi ishlashi FIK grafigining maksimum
miqdoriga to‘g ‘ri keladi.
2.8- rasmda keltirilgan grafirlaming xarakteri to‘g ‘risida nazariy usul bilan ham xulosa chiqarish mumkin, lekin bu nazariy hisoblaming natijasi amaliy ahamiyatga ega emas.
Nasoslardan foydalanishda turli aylanish sonlari uchun umumlashtirib tuzilgan va universal xarakteristikadeb ataluvchi Q - H xarakteristikadan foydalanish qulaydir.
_{4!X six} Bunday xarakteristikani xosil
_{11 /7^ fJX} qilish uchun turli aylanish sonlari
_{4 HP*} ( я,,«2, n,.... л,) da Q - H xarakteristikani
_{/ 7 к} tuzamiz (2,9-rasm). So‘ngra bu
_{/> 7} xarakteristikani biror FIK ga tegishli
_4. nuqtalarini ajratamiz (2,8- rasmda
_П ^/ _!■% ko‘rinadiki, bitta FIK ning qiymati