Xajmiy og‘irlik

Xajmiy og‘irlik - deganda tabiiy sharoitda xajm birlikdagi og‘irlikka aytiladi.Kup jismlarning xajmiy og‘irlig 1-3,5 g/sm3 gacha bо‘ladi. Og‘ir tog‘ jinslari 5,5 g/sm3 gacha, ularga zich magmatik jinslar va og‘ir rudalar ( magnitit, gematit, galenit, siberit va boshkalar kiradi) Kichik xajmiy. bog‘liq bо‘ladi.Xajmiy og‘irlikning solishtirma og‘irlikka nisbati zichlik koyeffitsiyenti deyiladi
Xajmiy og‘irlikni aniqlash usullari.
Xajmiy og‘irlik laboratoriyada va tabiiy sharoitda aniqlanadi. Laboratoriya sharoitida xajmiy og‘irlikni aniqlash yukori bо‘ladi.Xajmiy og‘irlikni aniqlashni bir necha usullari mavjud bо‘lib, o’lchash usuli, xajm o’lchagich yordamida aniqlash, gidrostatik o’lchash usulida aniqlash.O’lchash usulida namunalar tugri shaklga keltiriladi va bu usul engoddiy usul xisoblanadi. Namunaning ulchamlari shtangensirkul yordamida 0,1 mm aniqlikda xar bir kirrasi va diametri 4 martadan ulchanadi va о‘rtacha arumentik kiymat topiladi. Namunaning xajmi o’lchab topiladi. Tog‘ jinsining og‘irligini aniqlash uchun texnik tarozida 0,01 aniqlikda tortib olinadi. Xajmiy og‘irlikni aniqlashda uning og‘irligi xajmiga bо‘linib, 0,02 gr/ sm3 aniqlikda aniqlanadi
Hajmiy og‘irlikni hajm o’lchagich yordamida aniqlash.
Noto’gri shakldagi tog‘ jinsi namunasini xajmini aniq ulchash uchun xajm ulchagichdan foydalanamiz. Xajm o’lchagich chizikchali shisha idish bо‘lib, tog‘ jinsi suvga botirilganda suvning ortishiga asoslangan. Noto’gri shakldagi tog‘ jinsi texnik tarozida 0,01 gr og‘irlikda tortib olinadi. Tortilgandan sung ingichka ipak ip bilan maxkam boglanib, 70-800 S da eritilgan parafinga 1-2 sek davomida botirib olinadi. Xavo pufakchalari igna bilan chikarib yuboriladi. Parafinlangan namuna kaytadan tarozida tortiladi. Sungra parafinlangan namuna sekin-asta xajm ulchagichdagi suvga botiriladi .Bu usulda parafinlangan namuna Y mm aniq ulchanadi. Bunda parafinlangan namuna disterlangan suvga botiriladi. Disterlangansuvning solishtirma og‘irlig 1gr/sm3ga teng bо‘lganligi uchun sikib chikarilgan suv stakan menzurka bilan texnik tarozida tortiladi. Suvning og‘irligi parafinlangan namuna og‘irligin kursatadi .