Xalqaro menejment

2.2. Xorijda atrof-muhitga moslashish omillari
Xorijiy firma faoliyat yuritish jarayonida odatda milliy xususiyatga ega bo’lgan 
sharoitlarga moslashishi kerak bo’ladi. Bunda moslashish omillari ikki guruxga: 
sub’ektiv - xorijiy firmaning tashkiliy tuzilmasi va strategiyasiga bog’liq omillar va 
ob’ektiv - ularga firma ta’sir ko’rsata olmaydi va faqat moslashishga majbur 
bo’luvchi omillarga bo’linadi (2-rasm). 
Ushbu omillar quyidagilardan tashkil topgan. 
Huquqiy me’yorlar. Xorijiy kompaniyaning chet elda samarali faoliyat 
yuritishining so’zsiz sharti bo’lib, qabul qiluvchi mamlakat qonunlariga rioya qilish 
hisoblanadi. Ularga federal, mahalliy va mintaqaviy qonuniy dalolatnomalar kiradi. 
Bunda huquqiy me’yorlarning milliy xususiyatlari ko’zga tashlanadi. Masalan, 
Yaponiyada biznesmenlar shartnomalarda qonuniy dalolatnomalarga asoslanmaslik 
va muzokaralarga huquqshunoslarni jalb qilmaslikni ma’qul ko’radi. Bu esa ularning 
sherikka nisbatan ishonchini namoyon qiladi. 
Kompaniya xodimlarining milliy mansubligi. Sayyoramizdagi etnik guruhlar 
o’rtasidagi madaniy, iqtisodiy va siyosiy tafovutlar qabul qiluvchi mamlakatda 
menejment uslubiga, ishlab chiqarish va sotishning moslashishiga, mahalliy xodimlar 
bilan munosabatlarga va pirovardida mehnat unumdorligiga bevosita ta’sir etadi. 
Chet elda o’z millatidagi malakali ishchilar va xizmatchilarni, ya’ni bosh 
kompaniyaning shtab-kvartirasi joylashgan mamlakat fuqarolarini ishlatish firmani 
xorijdagi samarali faoliyati uchun ishonchliroq. Shu bilan birga qabul qiluvchi 
mamlakat mutaxassislarini yollash bir qator afzalliklarga ega. Ularning mahalliy 
mintaqaviy va federal hukumat muassasalari bilan munosabat o’rnatishlari engilroq, 

---

16 
o’z milliy bozorining xususiyatlarini, iste’molchilarning didlari va talablarini yaxshi 
biladilar va pirovardida xorijiy kompaniyaning qabul qiluvchi mamlakat sharoitlariga 
tezroq va osonroq moslashishiga yordam beradilar. 90-yillarda qabul qiluvchi 
mamlakat mutaxassislari sonining TMK boshqaruvining hatto yuqori darajalarida 
ko’payish yo’nalishi ana shu sabablar bilan tushuntiriladi. 
Mahalliy urf-odatlar. Qabul qiluvchi mamlakatlarning urf-odatlari ba’zan 
sanoati taraqqiy etgan davlatlarda qabul qilingan biznes yuritishning umumiy 
me’yorlari ishga doir etikadan jiddiy farq qiladi. Ayrim rivojlanayotgan davlatlarda 
rasmiy shaxslarni rag’batlantirmasdan tadbirkorlik bilan shug’ullanish qiyin. 
Ishlab chiqarish munosabatlari. Chet elda xorijiy tadbirkorlik bilan 
shug’ullanishni boshlashdan oldin qabul qiluvchi mamlakatda o’rnatilgan ishlab 
Huquqiy 
mе’yorlar 
Маhalliy 
аn’analar 
Ishlab chiqarish 
munosabatlari 
Iqtisodiyot
Техnоlogiya
Хоdimlarning 
milliy mansubligi 
Аktsiyadorlar 
Iste’molchilar
Raqobat 
Sub’yektiv 
оmillar