Xalqaro moliya munosabatlari, bozoridagi investorlar va ularning mamlakat taraqqiyotidagi roli
Yüklə 34,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
33
korporatsiyalar, xalqaro bank va investitsion faoliyatni namoyon etadi. Xalqaro moliya tizimining asosiy ishtirokchilari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: banklar, transmilliy korporatsiyalar, investorlar va xalqaro rasmiy qarzdorlar. Xalqaro iqtisodiy operatsiyalar alohida davlatlarning moliya tizimiga jiddiy ta’sir ko‘rsatuvchi kuch hisoblanadi. Xalqaro moliya o‘zida obyektiv asosga ega bo‘lgan moliyaviy munosabatlarni ifodalaydi. Ushbu faoliyatning moddiy asosi bo‘lib mamlakatlar o‘rtasida amalga oshiriladigan xalqaro moliyaviy oqimlar, jumladan, pul oqimlari - import qilingan mahsulot va xizmatlarning to‘lovlari hamda mahsulot va xizmatlar eksportidan kelgan valuta tushumlari, ushbu yo‘nalishlar xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliyasini ifodalashi mumkin, lekin ular turli mamlakatlarga tegishli bo‘ladi. Buning natijasida mamlakatlar o‘rtasidagi pul oqimlari harakatini namoyon etadi. Shuningdek, kredit mablag‘lari oqimi ham ikki tomonlama bo‘lib hisoblanadi, bir tomondan qarzning berilishi bo‘lsa, boshqa tomondan esa uning qaytarilishi va foizlarning to‘lanishi bilan namoyon bo‘ladi. Mazkur oqimlar asosida moliyaviy resurslarning mamlakatlar o‘rtasidagi harakati yuzaga keladi. Resurslarning mamlakat o‘rtasida taqsimlanishi bir tomondan valuta kurslari asosida, ikkinchi tomondan esa bojxona tariflari asosida boshqariladi. Moliyaviy resurslar xalqaro moliya tashkilotlari va institutlari faoliyati jarayonida shakllanadi va foydalaniladi. Mazkur institutlar va tashkilotlar davlatlararo tuzilmaga ega bo‘lib, muayyan vazifalarni bajaradi. Ularning moliyaviy ta’minoti umumlashgan (masalan Birlashgan Millatlar Tashkiloti budjeti) yoki maqsadli (aniq dasturlar va tadbirlar uchun mo‘ljallangan) fondlar orqali amalga oshiriladi. Iqtisodiy resurslarning muayyan qismini xalqaro darajada markazlashuvi jahon xo‘jaligi ehtiyojlarini ta’minlaydi, ushbu resurslarni shakllantirishning iqtisodiy shart-sharoitlari bo‘lib, iqtisodiy integratsiyaning kuchayishi, turli sohalardagi xalqaro loyiha va dasturlarni amalga oshirishda mamlakatlarning ishtiroki, kredit va savdo munosabatlarini rivojlanishi hisoblanadi. Shunday qilib, xalqaro moliya - bu xalqaro moliya bozori va xalqaro institutlar tomonidan shakllanishi, taqsimlanishi va ishlatilishini o‘z ichiga olgan moliyaviy resurslar harakati asosida hosil bo‘lgan munosabatlar tuzilmasi bo‘yicha murakkab tizimdir. Mamlakat davlat moliyasining xususiyatlari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: - bitta mamlakat hududidan chiqmaydi; - xorijiy subyektlarni jalb qilmaydi; - milliy qonunchilik asosida amalga oshiriladi; - mamlakat ichida amalga oshiradigan hisob-kitoblarni o‘zida ifodalaydi. Xalqaro moliya esa turli xildagi jihatlarni o‘rganadi. Bular iqtisodiy kategoriya sifatida moliyaviy resurslarning fondlari bo‘lib, xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish asosida tashkil etilgan hamda xalqaro ahamiyatga ega bo‘lgan umumiy ehtiyojlarni qondirish va jahon darajasida ijtimoiy takror ishlab chiqarishning rentabelligini va uzluksizligini ta’minlash uchun foydalaniladi. Shu bilan birgalikda institutsional, iqtisodiy jihatdan ham o‘rganadi. Banklar, valuta va fond birjalari, xalqaro moliya institutlari mintaqaviy moliya-kredit tashkilotlari, xalqaro hamda mintaqaviy iqtisodiy tashkilotlar va birlashmalar majmui bo‘lib, ular orqali jahon moliyaviy oqimlarining harakati amalga oshiriladi. Qayd etish joizki, jahon bozorida kapital, xizmatlar va tovarlar harakati - milliy mahsulotlarning qayta taqsimlanishi jarayonida yuzaga keluvchi pul ko‘rinishidagi munosabat. Davlatlararo va transmilliy moliya-kredit munosabatlarini o‘z ichiga oladi va |