Xələfli A. A

İnduktiv karataj üsulu
. Bu növ karataj generatorla süxurlara və 
filizlərə verilən ilkin elektromaqnit sahəsinin hesabına burulğanlı 
induksiya cərəyanı yaradır və bu cərəyan da öz növbəsində iinduktiv 
elektromaqnit sahəsi yaradır. Bu da induksiya karatajın əsasını təşkil 
edir. İkinci yaranan maqnit sahəsi quyuda hərəkət edən qəbul edici 
makaralarla qeyd olunur. Bu isə süxurun elektrik keçiriciliyindən 
asılıdır. İnduksiya karataj üsulu ilə tədqiqatın radiusu (dairəsi) 
generatorla makara arasındakı məsafə ilə müqayisə oluna bilər. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

308 
İnduktiv karatajın başqa üsullardan üstün cəhəti ondan ibarətdir 
ki, ölçmələr həm quruda, həm də yüksək müqavimətli məhlul 
doldurulmuş quyularda aparıla bilər. Çatışmayan cəhəti isə kiçik 
dəqiqliyə malik olmasıdır. Buna görə də, bu üsuldan mürəkkəb 
çökmə süxurları öyrənmək üçün istifadə edirlər. 
XXVII Fəsil 
NÜVƏ FİZİKASI ÜSULU İLƏ QUYULARIN TƏDQİQİ 
Nüvə geofiziki tədqiqat üsulu quyu kəsilişində süxurların 

şüaları buraxmasına, yaxud da neytron selinin qəbul olunmasına, 
quyunun divarlarını 

kvant və neytronlarla şüalandırdıqda ionlaşma 
şüalanmasını qeyd etməyə əsaslanıb. 
Radioaktiv karataj süxurlarda eyni zamanda həm təbii, həm də 
ikinci süni radioaktivliyi öyrənmək üçün aparılır. Bu proses süxur-
ların xarici mənbədən 

şüaları, yaxud neytronlarla şüalanması hesab-
ına olur, eyni zamanda süxurlar tərəfindən şüaların udulması, 
yavaşıdılması və süxurda səpilməsi hadisələrini öyrənmək üçün 
istifadə olunur. 
Radioaktiv karatajın əsas üsulu qamma karatajdır, bu süxurlarda 
təbii qamma şüalarını öyrənmək üçün istifadə olunur; qamma-qam-
ma karataj və neytron karataj mənbəyi süxurlar ilə qarşılıqlı təsir 
effektinə əsaslanıb. 
Qarşılıqlı təsirin nəticəsi səpilmə, eyni zamanda neytron və 
qamma şüalarının udulmasıdır. Cavab reaksiyasının bir qiymətli 
olmasından istifadə edərək bu üsulun bir neçə modifikasiyası 
yaradılmışdır: neytron qamma karataj, neytron-neytron- qamma kara-
taj, retngenradiometrik karataj və s. 
Radioaktiv karataj üsulu vasitəsi ilə kənarları möhkəmlənmiş və 
möhkəmlənməmiş, quru yaxud qazma məhlulu ilə doldurulmuş 
quyular təşkil edən süxurların mineral və kimyəvi tərkibini təyin et-
mək üçün istifadə olunur. Üsulun çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir 
ki, tədqiqatın radiusu kiçikdir və şüalanma mənbəyi yaxınlığında 
işləmək təhlükəlidir. 
Radioaktiv karataj elektrik karatajı kimi geniş istifadə olunmağa 
başlanmışdır.
downloaded from KitabYurdu.org

---

309