Xeste-qasim
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
- Əlinin qollarından sallaşın belə möhkəm vurmasın. Əli qılıncı çəkib Məhrəbi vurur. Qılınc Məhrəbdən necə keçirsə heç nə hiss etmir. Məhrəb deyir: - Mənə neylədin? Əli deyir: - Heç bir yerin ağrımadı? - Bir az alnım ağrıdı. - Allah sənə lənət eləsin. Sənin alnın mö- hür tanımır. Sənin dilində “La İləha İlləllah” kəlməsi, ürəyində Əli məhəbbəti yoxdur. Həmin sözləri Xəstə Qasım Cənab Əlinin dilindən belə deyir. O bəndi bağladı, üstündə durdu. Aya şəkk edib, günah artırdı. 222 Şəhadət barmağıyla vurdu, sındırdı, Xeybərə gətirdi yadullahını. Müştehid dedi: - Başa düşmədim. Qasım izah edir ki, o vaxt bir div olur. O bir gün bir otaqda gücünü sınayırdı. Bu vaxt Cənab Əmir cavan oğlan şəklində qapıdan girib, dedi: - Ey pəhləvan, icazə ver mən sənin barmaqlarından bağlıyım, sən onu qır. Ağ div təpindi ki, a bala çıx eşiyə. Yanındakılar dedi, əşi uşaqdı o neyliyəsidir. Div razılaşır. Əmir bunun barmaqlarını xurmanın lifiynən bağ- layır və deyir ki, indi qır. Pəhləvan nə qədər eləyirsə qıra bilmir. Axırıncı Peyğəmbərimiz dünyaya gələndə gedib ona şikayət eliyir. Deyir məni bu günə salan siz- lərdəndi. Məni azad et. Məhəmməd Peyğəmbər (ə) yön çevirib deyir: - Ya Əli, dustağını azad elə. Bu zaman Cə- nab Əmir həmin donda qapıdan içəri girir. Onu görən Pəhləvan az qalır qaçıb getsin. Əmir deyir ki, qorxma. Sonra xurmanın dənəsi ilə lifi vurub açır. Söhbətin bu yerində Müştehid Qasıma deyir: - Oğul, burda bir söz də dedin: “Ayı mişak edib, günah artırdı”. Bəs o nədir? Qasım cavab verir: 223 - Bir Sail Yəhudiyə borcluydu. Onların da- nışığı olmuşdu. Sənin borcunu səhər gün anası- nın qoynundan çıxanda verəcəm. Gün anasının qoynundan yenicə çıxanda Yəhudi gəlib qapını kəsir ki, borcumu ver. Yəhudinin bir fikri olur ki, Sailin bir qızı var onu apara. Sail gördü ki, borcunu verə bilmir. Cənab Əliyə üz tutub xahiş edir ki; - Ya Cənab Əli məni dardan qurtar. Ya kö- məksizlərin köməyi!. Cənab Əmir qoca kişi surətində qapıdan içəri girir və soruşur: - Nə olub? Sail deyir: - Danışığımız var. Cənab Əmir: - Nə qədər borcunuz var? - 30 manat, - 50 manat verirəm. Yəhudi dedi: - Söz danışıqdan keçər. Əmir: - Yüz manat verirəm. - Söz danışıqdan keçər. - İki yüz manat verirəm. - Söz danışıqdan keçər. Cənab Əmir: - Necə yəni? 224 Yəhudi deyir: - Danışığımız var. Gün anasının qoynun- dan doğanda. Cənab Əmir çölə çıxdı və günə işarə edərək dedi: - Ey gün get ananın qoynundan yenidən doğ. Ona görə bu əhvalat o vaxtdan qalıb: Günü günortadan qaytaran, Saili boşdan qurtaran Ya Əli. Cənab Əmir Sailin qolundan tutub çölə çıxardır. Sail görür ki, gün hələ yenicə anasının qoynundan çıxır. Deməli “ayı mişak etdi”, bur- dan yaranıb. O vaxt bir qrup tayfa Cənab Əmirə biyət etmirdi. Deyərdilər ki, Cənab Əmir bizə bir mö- cüzə göstərsin, ona biyət edək. Ona görə Cənab Əmir ayı ikiyə bölür. Deyir on beş günü yarım- çıq olacaqsan, on beş gündən sonra birləşəcək- sən. Müştehid deyir: - Oğul ayrı nə bilirsən? Qasım deyir: - Qulaq as: Əli Düldülü minər, Məhəmməd Buraq, Ərənnər sərdarı ya şahi çıraq, 225 Abuzər Əlini eylədi qonaq, Qırx yerdə söylədilər mehmangahını. Cənab Əmirin bayramı idi. O, gəlib birinin evində əlinin dəsmalını, birində əsasını və s. qoyub gedir. Səhər bir yığıncaq yerinə gəlib çıxır. Görür ki, biri deyir bu gecə Cənab Əmir bizdə qonaq idi, o biri deyir bizdə idi. Belə-belə qırx nəfər düzəlir. Deyirlər hamısından yaxşısını Cənab Əmirin arvadı Fatimə bilər. Gedək görək Cənab Əmir bu gecə harda olub? Ona görə deyirlər ki; Onlar yığılıb etdilər zaleh, Fatimə onları çox gördü karı. And içdi mən olum Allaha sarı, Mövlam çölə qoymuyub qədəmgahını. Müştehid soruşdu: - Qasım, bəs harda olub? Deyə bilərsənmi? Qasım dedi: - İcazə versəniz deyərəm. Qəbul olsa Xəstə Qasım duası, Ərənlər sərdarı Qəmbər ağası, Axır nida gəlir tutma bu bəhsi, Əli ərşə endirdi seyfullahını. 226 Bu zaman mollalardan beşi də əlini qaldırıb deyir ki, icazə ver çıxaq. Qasım deyir: - Səhərdən sən məndən soruşursan, mən ca- vab verirəm. İndi isə mən soruşacam sən cavab verəcəksən. Müştehid deyir: - Buyur! Qasım: - Namaz qılırsanmı? - Bəli. - Onlardan sual versəm bilərsənmi? - Buyur. Qasım: Bir səhrada on yeddi qəzəynən, Onların bir sak üzrə xubi qərar var. Birisində doxsan iki əl gördüm, Cəsət bir, gərdən üç, altı səri var. - deyəndə Müştehid Qasımın üzünə tamaşa elədi. Mollalardan beşi də əlini qaldırıb getmək üçün icazə istədi. Müştehid dedi ki; - Oğul, yenə varmı? Qasım: Səksən min molladı, səksən min seyid, Səksən min xiyaban, səksən min meyid, 227 Cəmində yazılıb səksən min şəhid, Səksən min şəhidin beş məzarı var. Beş məzardan qalxır yeddi əlamət, Onlar bir-birinə vermir heç möhnət. Hər kimsə istəsə kəndinə dövlət, Bircə zərrə onun simi-zəri var. Xəstə Qasım sözün yetir tamamə, Gün doğan, gün batan gəlsin salamə. Nə alim işidi, nə də üləma, Təcnis mənasının çox hünəri var. Aşıq Yunis deyir ki: - Bu qıfılbəndlərin mənasını mənim ustadım Həsən Pərvanə açıb. Sədnik müəllim: - Həsən Pərvanənin açmasını mənə de. Aşıq Yunis: - Ustadım Həsən deyir: Beş vaxt namazdadı on yeddi rukət. Onlar mütəssirdi öz qərarı var. Bir namazda doxsan iki əl qalxır, 1 Gərdən üç əyilir, lütfü səri var. 2 1 Doxsan iki dəfə “Ya Məhəmməd” deyib əl qalxır. 228 Müştehid deyir: - Oğul, bir ayrısını da de cavab verim. Qasım deyir: - Sənə on beş şey deyəcəm. Onunu özüm açacam, beşinə isə sən cavab verəcəksən. Beş yaşımdan on beş yaşa yetişdim, Beşin atdım, beşin tutdum, beşi nə? Haqq tərəfdən doğru yola yetişdim, Bəlli oldum mən biyabar beşi nə? Həsən Pərvanə bu qıfılbəndi də açır: Beş yaşından on beş yaşa yetişən, Beşi səqir, beşi kəbir, beş ayaq. Beş yaşında uşaq hələ səqirdi nə desən aldada bilərsən. On yaşında kəbirdi az-çox başa düşür. On beş yaşında həyatı başa düşür, onu aldatmaq olmaz. Haqq tərəfdən doğru yola yetişən, Beş kimsənə onu ulaşa varə, Əli, Məhəmməd, Fatimə, Zəhra, Hüseyn. 2 Namaz bütöv səcdədi. Yarım səcdə edirsən, üçüncüdə alnını möhürə qoyursan, gərdən üç əyilir. 229 Ömür bənzər dağ başında dumana, Qəflətcə mən də yetdim ümmana, On beş şey vacib oldu islama, Beşi Sulidin, beşi Firudin, beşi nə? Həsən Pərvanə buna cavab verir: Ömür bənzər dağ başında dumana, Bu gün varsan, sabah qalıb gümana. Qəflətcə mən də yetdim ümmana. O kişinin hökmü olsa bir damcı su dünyanı yuyub aparar. On beş şey vacib oldu islama. Beşi Firudin, beşi Sulidin, beşi qunut. deyəndə Xəstə Qasım deyir ki, elə deyil. Deyir necədi? Deyir: - Qulaq as: Xəstə Qasım qaldı həyat içində, Din bir, xuriman şərait içində, On beş şey də gəldi səlat içində, Beşi oruc, beşi namaz, beşi nə? Bu bəndin açmasına da Həsən belə cavab verir: 230 Həsən qaldı Quran bəyaz içində, İnşallah atəşin yanmaz içində, On beş şey də gəldi səlat içində, Beşi oruc, beşi namaz, beşi zafiyət. Müştehid deyir: - Oğul, kitabda olanlardan sual ver, mən də cavab verim. - Dedi ki, qulaq as. Hökumət məqamında əyləşən alim, Əvvəl mənə Yamən Hudan xəbər ver. Ərşin sütununda, merac evində, Söz nə keçdi, Göfti-Gudan xəbər ver. Müştehid dedi: - Oğul, mənim göylərdə nə işim var? Quranda olandan sual ver. O kimiydi zərnişanı oxudu? Kimiydi Peyğəmbərə kəfən toxudu? Adəmdən qabağa siqa yoxuydu, Nədən oldu ənkə tudan xəbər ver. Müştehid: - Oğul, başa düşmədim. Qasım: - Qulaq as: 231 O kimiydi peyğəmbərə əsabə? O kimiydi apardılar qəssabə? Xəstə Qasım yetik deyil hesaba, Bisdi, həkdi, zimu-zudan xəbər ver. Müştehid ətrafına baxanda gördü mollalar- dan biri də qalmayıb. Qasıma üz tutub dedi: - Oğul, məndən nə istəyirsən? - Səndən heç nə istəmirəm. - Sənə bircə sualım da var. Ona da cavab ver, sonra nə istəyirsən et. Əlimi qoyacam Qura- nın arasına, sənin əlinin əldə olduğunu onunla sübut edib biləcəm ki, doğurdan da əlin əldədi. Müştehid əlini qoydu Quranın arasına və dedi: - Buyur. Xəstə Qasım bir “Təcnis” havasıyla deyir: Əvvəli Bismillah nameyi Allah, Göydən yerə endi əhsənül-xaliq. Doxsan min kəlməni bəyan eylədi, Onda nə buyurdu əhsənül xaliq? Müştehid əlini götürdü, gördü doğrudan da əvvəli Bismillahdı. Dedi: - Necə olubsa yəqin görmüsən. İkinci vərəqə əlimi qoyacam onu deyərsən. Əlini qoyanda Qasım deyir: 232 Cənab Əli hüsnün düşüb külli-aləmə, Doxsan min kəlməni gətirdi kəlamə. Müştehid əlini götürəndə gördü həmin sözlərdi. Dedi: - Oğul, atalar üçdən deyib. Üçüncünü də desən, doğrudan da sənə inamım olar. Quranda əlimi qoyduğum vərəqin bu üzünü də, o üzünü də deyəcəksən. Qasım dedi: - Baş üstə. Xəstə Qasım deyər fəhm edə bilməm, Baratdı, yasindi fəhm edə bilməm, Bu dünya işlərin fəhm edə bilməm, Özün qismət eylə əhsənül xaliq. Müştehid əlini götürəndə gördü ki, bir üzü barat, bir üzü yasin. Qasım dedi: - Mən səni hamıdan yaxşı tanıyıram. - Necə? Qasım: Könül həris deyil dünya malına, Zərbabına, qumaşına, alına. 233 Qara xan güvənsin öz mahalına, Xəstə Qasım kimi qəzəlxanı var. Bunu eşidən Müştehid əlini ağzına tutub dedi: - Oğul, sakit dur. Məni burda Müştehid ki- mi tanıyırlar. Mənim adımı hardan bilirsən? - Sənin Tikmədaşda içdiyin sudan mən də içmişəm. - Oğul, sənə kəbin kəsməyə icazə verirəm. Dinini tanıdım. Qasım dedi: - Onda öz dəsti-xəttinlə yaz, altdan möhü- rünü vur, qolunu çək ki, Xəstə Qasım Tikmə- daşda yox, Ramda anadan olub. Xəstə Qasım həmin kağızı götürüb qoyur cibinə. Vəzir Allahverdixan və xəlifə qoşunları ilə birlikdə Dağıstana gedirlər. Gəlib Dağıstanda Ləzgi Əhmədin yanına çıxırlar. Salam əleyküm. Əleyküm salam. Allahverdixan soruşdu: - Oğul, İranda olmamısan? - Xeyr! Halbuki, Xəstə Qasım cavan vaxtı çöldə qoyun-quzu otardığı yerdə yatır. Yuxuda Allah Təaladan ona belə bir səda gəlir ki, Qasım filan qəbirin üstündə çörək var, götür onu ye. O, oyanır həmin çörəyi götürüb yeyir və Haqdan 234 ona bu çörəklə vergi gəlir. Çörəyin yarısını yeyib, yarısın isə çantasına qoyur. O vaxt Dağıstanda ləzgilər öz yanlarında köməkçi götürərlərmiş. Bu köməkçiyə “xıdır” deyirdilər. Ləzginin yanındakı bu xıdır uşaq olur. Uşaq yorulur və acır. O yana, bu yana baxırlar, görürlər ki, hələ kəndə çox var. Amma, bir oğlan qoyun-quzu otarır. Özlərini çobana çatdırırlar. Ləzgi deyir, oğul bu uşaq acdı, bəlkə çantanda bir az çörəyin ola. Qasım çantasına qoyduğu para çörəyin parasını da kəsib (yəni 3\1-ni) həmin uşağa verir. Uşaq çörəyi yeyir, gedib Dağıstanda şairliyi ilə Yeddipara kəndə yiyələnir. Bu söhbəti edəndə, Ləzgi Əhməd yenə də deyir: - Mən heç yerdə olmamışam. Xəstə Qasım deyir ki; - Oğul, otur sənə bir kəlmə sözüm var. Götürür bir “Aşıq Hüseyni” havası ilə deyir. (Bu havaya “Dastani” havası da deyilir) Dəli könül nə divanə gəzirsən, Bivəfa dilbardan sənə yar olmaz. Aşıq Yunis deyir: - Sədnik müəllim, burda dilbar deyəndə gözəl adı çəkmir. Yəni dili acı olan adamdan 235 sənə kömək olmaz. Dili-bardan, yar burada kö- mək mənasındadır; Düz çıxmaz ilqarı, əhdi-peymanı, Hərcayıda namus, qeyrət, ar olmaz. - Çörəyin parasın sənə verib yedirmişəm, indi gəlib məni tanımadın? Üz vermə nadana, sirr vermə pisə, Axır qəlbin ya inciyə, ya küsə. Ot bitər kök üstə, əsli nəyisə, Yovşan bəsləməklə çəmənzar olmaz. Xəstə Qasım günü keçmiş qocadı, Gələn bəzirgandı, gedən xocadı, Sərv ağacı hər ağacdan ucadı, Əsli qıtdı, budağında bar olmaz. - Mənim əlimin para çörəyini sən yemisən. deyəndə Ləzgi Əhməd dedi: - Mən soruşacam, sən cavab verəcəksən; Səndən xəbər alım ay qoca aşıq, Neçə ulduz neçə aya bağlıdır? Tağlıq nədi, müsəlmanın şərtində? Neçə tağlıq mustafaya bağlıdır? 236 Xəstə Qasım gülümsündü və dedi: - Oğul, onu bizim yerdə 12-13 yaşında uşaqlar da bilir: Sənə cavab verim ay duran aşıq, On bir imam bir mövlaya bağlıdı. Tağlıqda tabelik müsəlmançılıqdır, Yetmiş üç tayfa Mustafaya bağlıdır. Aşıq Yunis deyir: - Sədnik müəllim, millət yetmiş ikidir, tayfa yetmiş üç. Ona görə ki, bir tayfa Cənab Əmirə biyət eləmirdi. Deyirdilər, Cənab Əmir bir möcüzə göstərsin biyət edək. Ona görə tayfa yetmiş üçdür. Cənab Əli möcüzə göstərmək üçün barmağıyla Ayı ikiyə bölür. Ləzgi Əhməd deyir: Aşıq gözüm qalıb bulaqda, Mənə alim demə haqqı-hesabda. İncil, Tövrət, Zəmbur, Quran kitabda, Neçə min yazılmış ayə bağlıdır? - deyəndə Qasım fikirləşdi ki, indi buna elə cavab verəcəm ki, heç özü də cavabını verə bil- məsin. Dedi: - Oğul, ustadlıq birinci dəfə kimə verilib? Ləzgi Qasımın üzünə baxdı və dedi: 237 - Siz mənə deyin kimə verilib? Xəstə Qasım dedi: - Ustadlıq adı birinci dəfə Cənab Əmirə verilib. Aşıq Yunis deyir: - Bu əhvalat belə olub. - O vaxt Cəbrayıl dəryanın üzündə qanadlanır, uçmağa hazır olur. Uçmaq istəyəndə Allahdan səda gəlir: - “Sən kimsən?”. Cəbrayıl deyir: - Mən mənəm, bəs sən kimsən? Qanad, quyruq yarılır, yenə qayıdıb dərya- ya düşür. İkinci dəfə elə olanda Cənab Əmir ona rast gəlir və deyir, oğul niyə bu hala düşmüsən? Cəbrayıl olanları ona söyləyir. Cənab Əmir de- yir: - Oğul mən sənə dediklərimi sən də Allaha de, onda uçub gedəcəksən. Allahdan sənə səda gələcək. - Sən kimsən? Onda de sən xaliqsən, mən məxluqam, sən yaratmısan, mən yaranmışam. Mən sənə can borcluyam, sən mənə ruzi borclusan. Haqdan səda gələndə Cəbrayıl həmin söz- ləri deyir və uçub gedir. Haqdan yenə səda gəlir: - “Ustadına rəhmət”. 238 Ustad söhbəti o vaxtdan qalıb. Ləzgi Əhməd deyir qulaq as: Əhmədəm dadıma yetişsin xaliq, Qibleyi-aləmdən qoy versin sağlıq. Dərya kənarında kimi uddu balıq? Namaz qılır nə qibləyə bağlıdır? Xəstə Qasım: - Oğul, deyərəm sənə. Xəstə Qasım qaldı Quran-bəyaz içində, İnşallah atəşin yanmaz içində, Balığın qarnında namaz içində, Namaz qılır, müsəlmanlığa bağlıdır. Vəzir Allahverdixan Ləzgi Əhmədə üzünü tutub deyir: - Oğul, sən dedin Qasım cavab verdi. İndi də Qasım deyəcək sən cavab verəcəksən. Qasım fikirləşdi ki, bunun dastandan, haqdan məlumatı var. Buna elə sual vermək la- zımdır ki, cavab verə bilməsin. Götürüb deyir: Qiyamət sirrindən xabi ruyəm mən, Bir əcayib görmüşəm barı altıdır. Yetmiş min gül açıb yeddi rəngdə, Hər qönçənin gül yarpağı altıdır. 239 Vəzir Allahverdixan dedi: - Cavab ver. Ləzgi Əhməd dedi: - Mən hamısına birdən cavab verəcəm. Qasım başa düşdü ki, bu dolaşdı. Götürüb o birisini də dedi: O barı sehr edir altmışı üçdən, Yetmişi dəng edib qulaqdan, üzdən. Səksəni dolanır çırağı beşdən, Doxsan min qaranın ağı altıdı. Dedi: - Oğul, cavab ver! - Hə! Vəzir Allahverdixan Qasıma dedi: - Sən sözünü qurtar görək nə cavab verə- cək? Xəstə Qasım dedi: Qasım, mətləb dilə haqqı yaradan, Hifz eylər səni oddan, bəladan. Ağqırxlar məclisində gələn badələr, Badə paylayanın sayı altıdı. - De görüm onların adı nədir? - Mənə üç gün icazə verərsənmi sənə bunların cavabını gətirəm. 240 Vəzir Allahverdixan dedi: - Çöldəki Xəlifə qoşunlarını görürsənmi? İndi özün öz dəsti xəttinlə yaz ki, mənim Qasım adlı adamla işim ola bilməz. Ləzgi Əhməd deyir: - Mən Yeddipara kəndin baci-xəracın Qasıma bağışlayıram. Vəzir Allahverdixan Qasıma deyir: - Qasım, deyə bilərsənmi bu dünya kimə xoşdu, kimə yox? Qasım fikirləşdi. Allahverdixan düşündü ki, yəqin cavab verə bilmir. Qasım dedi: - İcazə verin deyim. Ay ariflər bir təcrübə eylədim, Çarx dolanıb, hər bir yanı dönərmiş. - Məni buralara gətirən, bu bəlalara salan Ya Cənab Əli, sənin verdiyin çörəkdir. Burda da məni imtahana çəkib, dardan qurtardın. Tərəqqidən tənəzzülə düşəndə, Növbaharın zimistana dönərmiş. İkisi gözü tutar, ikisi qulağı, Biri də qoymazmış dil danışmağı. Qasım bu sözləri deyər özündən, İnciyərmi nanəcibin sözündən, 241 Cida düşsən vətənindən, elindən, Dərdin artar, bir ümmana dönərmiş. Qasım bu sözləri deyəndə vəzir Allahver- dixan deyir: - Qasım məni burda yuxarılara qaldıran sənsən, indi də mən sənə əl verib yuxarılara qaldırmalıyam. Bu vaxt gördülər ki, yoldan bir əli sazlı kişi keçir. Dedilər: - A kişi, burdan gəl. Burda şadlıqdı bir yaxşı duvaqqappa-müxəmməs havası çal, oxu. Aşıq sazı götürüb bir duvaqqappa-müxəmməs havası çalıb, oxudu: Dağıstanın gözəlləri behiştdə qılman kimidir, Laləxanım, Baləxanım ləli bədəxşan kimidir. Qayaxanım, Mayaxanım hökmlü fərman kimidir, Bayazxanım, Tükəzxanım qoynu rizvan kimidir. Qəmərxanım, Əsmərxanım zimistanı yad eləyir. Tellixanım, Güllüxanım məclisi şahbaz eləyir. Mehrəmxanım, Ceyranxanım danışdıqca naz eləyir, Barıxanım, Hanıxanım dərdlərə dərman kimidi. Bəstixanım, Dostuxanım qəmzələri qandı bunlar, Hürüxanım, Pərixanım, insana mehmandı bunlar. Hərgizxanım, Nərgizxanım qoynu rizvandı bunlar, Ədətxanım, Sədətxanım, Bayazxanım xam kimidir. |