Xirurgik kasalliklar

Patologik  anatomiyasi.  Zararlanish  darajasi  zaharning  miqdori  va 

kontsentratsiyasiga  bog’liq.  Refleks  tarzida  tezda  qayt  qilish  tufayli  yutilgan 

suyuqlik  miqdori  odatda  unchalik  ko’p  bo’lmaydi,  biroq  og’iz,  qizilo’ngach  va 

me’daning  qattiq  kuyib  qolishi  sodir  bo’lishi  uchun  bir  necha  tomchi  kuchli 

kislota yoki ishqor kifoya qiladi. 

---

 

261 

Shilliq  parda  giperemiyasi  va  shishdan  keyin  tezda  qizilo’ngach  devori 

nekrozi  sodir  bo’ladi.  Nekrozlangan  qismlar  mayda-mayda  zarralar  va  yirik 

bo’laklar  holida  kuygan  to’qimadan  ko’chib  tusha  boshlaydi.  Ayrim  hollarda 

yara hosil bo’lishi yuza, boshqa hollarda chuqur bo’ladi. Shilliq pardaning yuza 

zararlanishlari  birmuncha  tez  epiteliylanadi.  Chuqur  zararlanishlari  esa 

granulyatsiya  va  biriktiruvchi  to’qima  hosil  qilib  bitadi,  yaralanish  8-10 

kungacha saqlanib qoladi. 

Yaralar  juda  sekin bitadi.  Rivojlanayotgan  biriktiruvchi to’qima  asta-sekin 

(2-6  oy  ichida)  chandiq  (yamoq)  hosil  qiladi  va  bujmayadi.  Agar  shikastlanish 

shilliq  parda  bilangina  chegaralanib  qolgan  bo’lsa,  qizilo’ngach  bo’shlig’i 

toraymagan  holda  yuza  chandiq  hosil  bo’ladi.  Shilliq  parda  osti  qavati  va 

mushak  qavati  zararlanganda  sklerozlangan,  juda  zich  (Van  Gekker  bo’yicha 

qadoqsimon  bujmayish),  chuqur  chandiqli  to’qima  hosil  bo’ladi.  Chandiqning 

ichki  yuzasi  notekis,  rangsiz,  ba’zan  yara  chaqasi  bor.  Chandiqli  to’qimaning 

bujmayishi bir necha haftaga cho’ziladi. 

Qizilo’ngachning  chandiqli  o’zgarishlari,  odatda,  fiziologik  toraymalar 

sathida: aksariyat o’rta (bronx-aortal) torayish sohasida, so’nrpa qizilo’ngachga 

kirish qismida yoki diafragmal teshik sohasida hosil bo’ladi. 

Shunday  qilib,  kuyishda  patologik  o’zgarishlarning  shartli  ravishda  4 

bosqichini farq qilish mumkin: 1) shilliq parda giperemiyasi va shishi; 2) nekroz 

va yara hosil bo’lishi; 3) granulyatsiya; 4) chandiqlanish.