Xirurgik kasalliklar

Radiotelemetriya  va  pH-metriya.  Birinchi  usulda  me’daga  pH  muhiti 

o’zgarishini  qayd  qiladigan  mitti  kapsula  –  radiouzatgich  o’rnatiladi,  u 

ma’lumotni qabul qilib qayd etadigan moslamaga uzatadi va lentaga egri chiziq 

ko’rinishida yoziladi. 

Bernar zondi (1968) bilan pHni intragastral aniqlash usuli ham bor. Bu usul 

bemorlar uchun og’irroq bo’lsada, biroq pH ni tanada ham, antral bo’limda ham 

birdaniga aniqlashga imkon beradi. 

Aspiratsion  usul  bilan  me’da  shirasida  pH  ni  aniqlash  o’rtasidagi  muhim 

farq shundaki, birinchi holda HCl tekshiriladi, ikkinchisining yordamida esa pH 

ning  haqiqiy  qiymatlari  bevosita  me’da  devorida  uning  turli  bo’limlarida  bir 

vaqtning  o’zida  aniqlanadi.  Bu  usullar  bir-biriga  raqobatchi  emas,  balki  biri 

ikkinchisini  to’ldiradi.  Yoshi  ulgaygan  va  keksa  odamlarda,  shuningdek  og’ir 

yotgan va zaiflashgan bemorlarda bu usullardan bittasini qo’llash mumkin. 

Me’da va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalligi patologiyasidagi rejali 

va  shoshilinch  xirurgiyada  tekshirishning  rentgenologik  usullariga  –  obzor 

rentgenografiya  (ozod  gaz  borligini  aniqlashda,  yara  teshilganiga  shubha 

bo’lganda  yoki  yara  perforatsiyasida),  pnevmogastrografiyaga  (shubhali 

hollarda me’daga 2-3 l gaz insuflyatsiya qilinib takror rentgenografiyada) katta 

ahamiyat beriladi. 

Me’da  va  o’n  ikki  barmoqli  ichakni  kontrast  rentgenologik  tekshirish 

nahorda  o’tkaziladi.  Bunda  bariy  sulfat  qabul  qilishdan  oldin  me’dada 

---

 

323 

evakuatsiya yoki gipersekretsiya buzilishlari sodir bo’lganidan dalolat beradigan 

talay  mikdordagi  suyuqlikni  aniqlash  mumkin,  uni  zond  bilan  chiqarish  kerak. 

Ozroq mikdordagi bariy aralashmasi qabul qilingandan so’ng shilliq parda relefi 

aniqlanadi,  so’ngra  “tig’iz”  to’ldirishda  shakli,  joylashishi,  katta-kichikligi, 

konturlari,  so’riluvchanligi,  bo’shalishning  borishi  va  boshlanish  muddatlari, 

patologik  o’zgarishlar  (to’lish  nuqsonlari,  «tokcha»  simptomi),  gaz  pufagi 

holati, 

uning 

deformatsiyasi, 

og’riq 

nuqtalari 

aniqlanadi. 

Dinamik, 

flyuorografik, 

kinematografik 

tekshiruv 

elektron-optik 

o’zgartirgichdan 

foydalanib  olib  borilganda  me’da  motorikasini,  uning  turli  bo’limlarini  va 

evakuatsiya muddatlarini qayd qilish mumkin. 

Qator hollarda ikki va uch marta kontrastlashdan foydalaniladi. Ikki marta 

kontrastlash ikkita variantda qo’llanilishi mumkin:  

1) me’daga kontrast aralashma va gaz kiritish;  

2)  me’daga  gaz  kiritish  va  pnevmoperitoneum  holati  bilan  tomografiya 

o’tkazish. 

Uch  marta  qontrastlash  -  bu  me’daga  gaz  kiritish,  pnevmoperitoneum  va 

kontrast aralashma ichirishdan iborat. 

Duodenografiya  o’n  ikki  barmoqli  ichak  holatini  batafsil  o’rganish  uchun 

(asosan  pankreatobiliar  sohasi  holatini  va  jarayonini  o’rganish  uchun) 

o’tkaziladi. 

Gastroduodenofibroskopiya – me’da va o’n ikki barmoqli ichak tomonidan 

patologiyani aniqlashning eng ko’p ma’lumot beradigan usuli bo’lib, fibrotolali 

optika  yordamida  o’tkaziladi.  Ertalab  nahorda  bajariladi,  biroq  shoshilinch 

hollarda  zarurat  bo’lganda  sutkaning  har  kanday  vaqtida  me’da  bo’shalishidan 

so’ng o’tkazilishi ham mumkin. 

Tekshirishning bu zamonaviy turlari yordamida shilliq pardada bo’lgan har 

qanday  arzimagan  o’zgarishlar:  eroziya,  yirtilish,  yara,  boshlang’ich 

bosqichidagi  o’smalar  aniqlanadi,  biopsiya  qilish  imkoniyati  borligi  xavfli 

o’smalar  va  me’da  yarasini  differentsial  diagnostika  qilishda  bu  usulning 

nihoyatda  qimmatli  ekanligini  ko’rsatadi.  Bu  usul  operatsiya  qilingan  me’da 

---

 

324 

shilliq pardasi, choklar, ingichka ichak holati to’g’risida etarlicha aniq tasavvur 

beradi.  Bu  usul  me’dada  kam  shikastlaydigan  alternativ  operatsiyalar  qilishga, 

operatsiyadan  keyingi  erta  davrda  davo  tadbirlari  (qon  ketishini  to’xtatish, 

to’siq, sohasiga zondlar kiritish va boshqalar) o’tkazishga imkon beradi. 

Laparoskopiya  shubhali  hollarda  yara  perforatsiyasini  qorin  bo’shlig’ining 

boshqa  a’zolari  patologiyasidan  differentsiatsiya  qiladi,  xavfli  jarayonning 

tarqalganligini aniqlab beradi, biopsiya olishga imkon beradi.