Xirurgik kasalliklar

 

Ko’ks oralig’i o’smalari va kistalari 

Ko’ks  oralig’i  o’smalarining  talaygina  gistologik  turlari  mavjud.  Kelib 

chiqishiga ko’ra ular: 

-  nevrogen  (ganglionevromalar,  neyroblastomalar,  simpatikoblastomalar, 

oreoxomotsitomalar, nevrinomalar va nevrogen sarkomalar);  

-  mezenximadan  kelib  chiqqan  (fibromalar,  fibrosarkomalar,  lipomalar, 

liposarkomalar,  limfangiomalar,  gemangiomalar,  angiosarkomalar  va 

b.);  

- limfatik tugunlar retikulyar to’qimasidan paydo bo’lgan (limfosarkomalar, 

retikulosarkomalar, limfogranulematoz); 

-  embriogenez  buzilishi  oqibatida  paydo  bo’ladigan  ayrisimon  yoki 

qalqonsimon  bezlardan  kelib  chiqadigan  (dermoid  kistalar  va 

teratomalar,  seminomalar,  xarinoepitelioma,  ko’krak  qafasi  ichidagi 

buqoq) o’smalari bo’ladi.  

Ko’ks 

oralig’i 

kistalari 

haqiqiy 

tselamik 

kistalar 

va 

perikard 

divertikullariga,  bronxogen  va  enterogen  parazitar  kistalarga  bo’linadi.  Bular 

embriogenez jarayonining buzilishlari oqibatida kelib chiqadi. 

Ko’ks  oralig’i  o’smalari  va  kistalarini  soxta  o’smalar,  anevrizmalardan 

(aorta, o’pka arteriyasi, toq vena anevrizmasi), diafragma churrasi, qizilo’ngach 

o’smalaridan tafovut qilish kerak bo’ladi. 

Klinik manzarasi. Ko’ks oralig’ining o’smalari va kistalari ilk bosqichlarda 

belgisiz kechadi va ko’pincha profilaktika maqsadida o’tkazilgan rentgenologik 

tekshiruvlarda  aniqlanadi.  Keyinchalik  o’sib  ketganda  va  atrofdagi  a’zolarni 

ezib  qo’yganida,  ko’krak  qafasida  og’riq,  nafas  olishning  qiyinlashuvi  kabi 

belgilar  paydo  bo’ladi.  Ko’ks  oralig’ining  o’smalari  rivojlanishi  jarayonida 

kasallikka  simpatik  nerv  aloqador  bo’lganida  Gorner  simptomi  aniqlanadi, 

qaytuvchi nerv qo’shilganda esa tovushning bo’g’ilishi kabi belgilar kuzatiladi. 

Yurakning  ezilishi  oqibatida,  ko’krak  qafasining  o’ng  yarmida  og’riq  paydo 

bo’ladi,  yurak  ritmining  buzilishlari  kuzatiladi.  Nevrogen  o’smalar  orqa 

---

 

73 

miyaning  ezilishi  belgilari  –  sezuvchanlik  buzilishining  turli  xil  turlari,  parez, 

falajlar,  kichik  chanoqda  joylashgan  a’zolar  faoliyatining  buzilishlari  bilan 

namoyon bo’lishi mumkin.  

Yuqori  kovak  venasining  qattiq  ezilishi  –  “yuqori  kovak  vena” 

simptomokompleksining  (belgilar  majmuasi)  rivojlanishiga  olib  keladi.  Bunda 

yuz,  bo’yin,  qo’llar,  gavdaning  yuqori  yarmida  shish  va  tsianoz  paydo  bo’ladi. 

Shu  bilan  birga  o’smaga  aloqador  simptomlar  paydo  bo’lishi  ham  ehtimol. 

Ko’ks oralig’i o’smalarining ko’pchiligi xavfsiz o’smalardan hisoblanib, odatda 

o’smalar  o’lchamining  kattalashishi  oqibatida  a’zolarning  ezilishi  yuzaga 

kelganda,  xirurgik  yo’l  bilan  olib  tashlanadi.  Ko’ks  oralig’i  o’smalarining 

ko’pchiligi, vaqt o’tishi bilan xavfli o’smalar turiga aylanishi mumkin. Demak, 

ko’ks oralig’i o’smalari diagnostika qilinganda, bemorning ahvoli imkon bersa, 

profilaktik  nuqtai  nazardan  uni  jarrohlik  amaliyoti  usullarini  qo’llab  olib 

tashlash, ayni maqsadga muvofiq bo’ladi. 

Ko’ks  oralig’i  o’smalari  va  kistalarining  ayrim  turlari  diagnostikasi, 

kasallikning  klinik  manzarasi  va  davolash.  Nevrogen  o’smalar  –  ko’ks 

oralig’ining ko’proq uchraydigan xavfsiz o’smalaridan hisoblanadi. Ular odatda, 

orqa ko’ks oralig’i sohasida joylashadi (15-rasm).  

 

 

 

15-rasm. Ko’ks oralig’i o’smalari (KTdan kesma). 

 

---

 

74 

Nevrogen  o’smalar  simpatik  nerv  gangliylari  va  o’zaklari,  adashgan  va 

qovurg’alararo  nervlar,  orqa  miya  pardalaridan  kelib  chiqadi.  Gistologik 

tuzilishi 

jihatidan 

bular 

neyrofibroma, 

neyromioma, 

ganglionevroma, 

paraganglioma,  feoxromotsitomalardir.  Orqa  miya  ildizlaridan  chiqadigan 

o’smalar  qisman  orqa  miya  kanali  ichiga,  qisman  esa  ko’ks  oralig’iga  “qum 

soat”  kabi  shaklda  bo’lib  o’sadi.  Shu  munosabat  bilan  bemorlar  orqadagi 

og’riqqa  shikoyat  qiladilar,  ularda  orqa  miyaning  bosilish  belgilari,  parezlar  va 

falajliklar rivojlanadi. 

Rentgenologik  alomatlar:  tuxumsimon  yoki  yumaloq  shakldagi  intensiv 

gomogen  soyaning  aniq  chegaralari  bor,  ko’ks  oralig’ining  orqa  yuqori 

bo’limlarida  joylashadi,  sun’iy  pnevmotoraks  qo’yilgandan  keyin  yaxshiroq 

aniqlanadi. Davolash – xirurgik yo’l bilan o’sma olib tashlanadi.