Xirurgik kasalliklar

YURAK  VA  PERIKARD  KASALLIKLARI 

 

Anatomik-fiziologik ma’lumotlar 

Yuqori  va  pastki  kovak  venalar  qonni  yig’ib  uni  yurakning  o’ng 

bo’lmachasiga  tashiydi.  Qon  o’ng  bo’lmachadan  o’ng  qorinchaga  uch  tavaqali 

klapan  bilan  ta’minlangan  bo’lmacha-qorincha  teshigi  orqali  tushadi.  O’ng 

qorinchadan qon o’pka arteriyasi bo’ylab o’ng va chap o’pkalarga etadi. Ulardan 

arterial qon to’rtta vena orqali chap bo’lmachaga tushadi, keyin esa bo’lmacha-

qorinchaaro ikki tavaqali mitral klapan joylashgan teshik orqali chap qorinchaga 

tushadi.  Keyin  qon  uchta  yarimoysimon  tavaqalardan  tashkil  topgan  klapan 

bilan  ta’minlangan  aortal  teshik  orqali  aortaga  yo’naltiriladi.  O’ng  va  chap 

bo’lmachalar  bo’lmachalararo  to’siq  bilan  bo’lingan,  u  o’z  davomida 

qorinchalararo to’siqqa o’tadigan.  

Yurakning qon ta’minoti aortadan va Valsalva sinusi sohasidan chiqadigan 

ikkita  toj  arteriyasi  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Yurak  venalari  toj  sinusiga 

---

 

77 

yoki  bevosita  o’ng  bo’lmacha  va  qorinchaga  quyiladi.  Yurak  mushagi 

strukturasi  va  faoliyati  bo’yicha  bir-biridan  farq  qiladigan  ikkita  element  – 

qisqaruvchi  miokard  tolalari  va  o’tkazuvchi  sistemadan  tashkil  topgan. 

Yurakning  o’tkazuvchi  sistemasi  o’ng  bo’lmacha  devorida  joylashgan  sinus 

tugunidan  (Keyt-Flak  tuguni)  iborat.  Sinus  tugunidan  keladigan  impulslar 

atrioventrikulyar  tugunga  tarqaladi,  chap  va  o’ng  oyoqchalarga  bo’linadigan 

bo’lmacha-qorincha tutamlariga o’tadi. 

Yurakning  ish  faoliyati  davri  (tsikli)  qorinchalar  sistolasi  va  diastolasi 

davriga  bo’linib,  ularning  oxirida  bo’lmachalar  sistolasi  sodir  bo’ladi.  Yurak 

qorinchalari  tomonidan  qon  tomirlarga  haydaladigan  qon  hajmi,  yuza 

maydoniga  bo’lingan  minutlik  qon  hajmi  –  yurak  indeksi  deb  ataladi.  Katta 

odamda  osoyishta holatda  yurak indeksi 3,5-4  l ga  (min·m

2

)  teng,  jismoniy  ish 

bajarilayotganda esa, uning ko’rsatkichi 5-10 martaga ortadi. Chap qorincha va 

aortada  normal  bosim  simob  ustuni  (Hg)  hisobida  120  mm  dan,  o’ng  qorincha 

va  o’pka  arteriyasida  –  25  mm  dan  oshmaydi.  Perikard  esa,  yurakni  qoplab 

turgan berk seroz qopchiq xisoblanadi.