Xirurgik kasalliklar

Perikard va yurak shikastlari 

Jarrohlik  amaliyotida  perikard  va  yurak  jarohatlari  (shikastlari)  ko’p 

uchraydi.  Ular  orasida  sovuq  (o’tkir)  qurol  zarbidan  vujudga  kelgan  kesilgan 

yoki  chopilgan  jarohatlar  ustunlik  qiladi.  Perikard  va  yurak  yaralanishlari 

aksariyat,  boshqa  a’zolar,  ko’proq  esa  o’pkaning  shikastlanishi  bilan  birga 

uchraydi (17-rasm). 

 

---

 

79 

 

17-rasm. Yurak jarohatini tikish (sxematik tasvir). 

 

Klinikasi  va  diagnostikasi.  Yurak  yaralanganda,  yumshoq  to’qimalari 

jarohati  ko’pincha  quyidagi  chegaralarda:  yuqoridan  –  III  qovurg’a,  pastdan  – 

qovurg’alar osti va to’sh osti sohasi, chapdan – o’rta qo’ltiq chizig’i, o’ngdan – 

parasternal  chiziqda  joylashgan  bo’ladi.  Bemorlar  ko’rquv,  xavotirlik  hissi, 

bezovtalik, ko’krakda siqilish sezgisi, bosh aylanishi, behollik, havo etishmasligi 

va nafas olishning qiyinlashuvi sezgisi, bo’yinga, chap elkaga, qo’ltiq sohasiga 

o’tadigan  og’riqdan  shikoyat  qiladi.  Rangi-ro’yi  oqaradi,  sovuq  ter  bosadi, 

hushdan  ketish  va  shunga  yaqin  xolat  yuzaga  keladi.  Ahvolning  og’irligi  faqat 

qon  yo’qotishgagina  emas,  balki  birinchi  galda  o’tkir  yurak  tamponadasiga 

(yurakning  perikard  bo’shlig’iga  quyilgan  qondan  bosilishi)  bog’lik  bo’ladi. 

O’tkir  yurak  tamponadasi  Bek  triadasi  bilan  namoyon  bo’ladi,  arterial  bosim 

keskin pasayib, ba’zan puls paradoksal bo’ladi. Markaziy venoz qon bosimi tez 

va birmuncha ortadi, rentgenoskopiyada yurak soyasi pulsatsiyasi aniqlanmaydi, 

auskultatsiyada  yurak  tonlarining  keskin  sustlashuvi  namoyon  bo’ladi. 

Rentgenogrammalarda  yurak  soyasi  kengaygan,  trapetsiya  yoki  shar  shakliga 

o’xshaydi. Gemoperikard borligi EKG tishchalari voltaji pasayishiga olib keladi. 

Davolash.  Perikard  punktsiyasi  va  undagi  qonni  aspiratsiya  qilish,  yurak 

tamponadasi rivojlanayotgan hollarda birinchi yordam ko’rsatishning ta’sirchan 

chorasi  bo’lib,  bemorni  ixtisoslashgan  davolash  muassasasiga  transportda 

etkazish  uchun  zarur  vaqtni  yo’qotmaslik  imkonini  beradi.  Yurak  yaralangan 

degan tashxis qo’yilganda yoki unga shubha bo’lganda, yo’qotilgan qon o’rnini 

---

 

80 

to’ldirish, gomeostaz buzilishlarini korrektsiya qilishni o’z ichiga olgan samarali 

reanimatsion  tadbirlar  o’tkazish  bilan  birga  shoshilinch  jarrohlik  amaliyoti 

bajariladi.  Bunda  qovurg’alararo  torakotomiya  kesmasi  qo’llanilib,  perikard 

ochiladi,  yurak  jarohatini  barmoq  bilan  bosib  turib  qon  oqishi  vaqtincha 

to’xtatiladi,  hamda  perikard  bo’shlig’i  qon  ivindilaridan  tozalanadi.  So’ngra, 

yurak  jarohatlari  so’rilib  ketmaydigan  iplar  bilan,  П-simon  choklar  qo’yilib 

tikiladi.  Perikardga  esa,  siyrak  choklar  qo’yilib,  uning  bo’shlig’iga  kattaroq 

diametrli (6-8 mm) drenaj naycha qo’yiladi. Mabodo amaliyot jarayonida yurak 

to’xtab  qolsa,  yurak  bo’shlig’iga  adrenalin  yuborilib,  to’g’ridan-to’g’ri  massaj 

qilinadi. Qorinchalar fibrillyatsiyasida defibrillyatsiya amalga oshiriladi.