Xitoy Xalq Respublikasi iqtisodiyoti

Atom energiyasi
Atom energiyasi Xitoyda elektr energiyasining eng yirik manbai hisoblanadi (Xitoy atom elektr stansiyalarining umumiy quvvati 28,8 GVt, 2016-yil aprel) 3 % dan bir oz koʻproq beradi. Oxirgi nashr etilgan milliy rivojlanish strategiyasiga koʻra, Xitoyning 2030-yilgacha boʻlgan davrda energetikani rivojlantirish rejasi, atom energetikasi muhim hissa qoʻshadi. Bu vaqtga kelib Xitoy yadroviy energetikaning dunyodagi eng yirik isteʼmolchilaridan biri boʻlib, yadro reaktorlari sonini 110 taga yetkazishi kerak.
2009-yilda Xitoyda 226 GVt qayta tiklanadigan energiya manbalari mavjud edi. Shu jumladan 197 GVt elektr stansiyalari, 25,8 GVt shamol elektr stantsiyalari, 3,2 GVt biomassa va 0,4 GVt quvvatga ulangan fotoelektr stansiyalari.
Davlat energetika boshqarmasining statistik maʼlumotlariga koʻra, 2012-yil yakuniga koʻra, respublikada faoliyat koʻrsatayotgan GESlarning umumiy quvvati 250 GVt, umumiy elektr energiyasi ishlab chiqarish 800 ming GVt/soatni tashkil qilgan. Shu bilan birga, ishlayotgan shamol energetika bloklarining umumiy quvvati 60 GVt dan ortiq, elektr energiyasi ishlab chiqarish — qariyb 100 000 GVt/soat, umumiy yillik quvvati — 12,57 GVt/soat, atom energetika bloklari oʻz elektr energiyasini ishlab chiqarish — 98 ming GVt/soat, umumiy quvvati 7 GVt ni tashkil etadi. yiliga quyosh energiyasi.
2020-yilga kelib Xitoy hukumati 300 GVt quvvatga ega yangi GESlar, 150 GVt quvvatga ega shamol elektr stansiyalari, 30 GVt biomassa stansiyalari, 20 GVt quvvatga ega fotoelektr stansiyalarini qurishni rejalashtirmoqda. Elektr stansiyalarida ishlaydigan qayta tiklanadigan energiya manbalarining umumiy quvvati 500 GVt ga etadi va Xitoyning elektr energiyasining umumiy quvvati 2020-yilda 1600 GVt ga oshadi.^[38]
Shamol energiyasi

Xitoyda shamol elektr stantsiyasi
Xitoy shamol energetikasida 2015-yil iyun holatiga koʻra Xitoyda 105 GVt quvvatga ega shamol elektr stantsiyalari mavjud edi.
2009-yil oxirida 90 ga yaqin Xitoy kompaniyalari shamol turbinalari, 50 dan ortiq kompaniya pichoqlari va 100 ga yaqin kompaniyalar turli komponentlarni ishlab chiqardi. 2010-yilda Xitoy 40 GVt dan koʻproq quvvatga AQShni ortda qoldirdi va oʻrnatilgan shamol generatorlari energiya boʻyicha jahon yetakchisiga aylandi. Rejaga koʻra, 13-Besh yillik rejada (2016-2020) Xitoy yana 100 GVt shamol energiyasini joriy etishni rejalashtirmoqda^[41].

Chunwen eng yirik zamonaviy ofis va savdo markazlaridan biridir. Hubei Publishing Group (Wuhan) shu yerda joylashgan.

Shanxay porti dunyodagi eng yirik port va Xitoyning eksport darvozasi
Zamonaviy Xitoy iqtisodiyotining oʻziga xos xususiyati uning tashqi bozorlarga bogʻliqligidir. Xitoy eksport boʻyicha dunyoda birinchi oʻrinda turadi. Davlat valyuta tushumining 80 % eksport hissasiga toʻgʻri keladi. Taxminan 20 mln. Odam ish bilan taʼminlangan. Yalpi sanoat va qishloq xoʻjaligi mahsulotining 20 foizi tashqi bozorga eksport qilinadi. Eksport nomenklaturasining soni 50 mingtani tashkil etadi. Xitoy 182 mamlakat va mintaqalar bilan savdo-iqtisodiy aloqalarni oʻrnatgan, jumladan, 80 davlat bilan hukumatlararo savdo bitimlari va protokollari. Xitoyning asosiy savdo hamkorlari rivojlangan kapitalistik mamlakatlar, birinchi navbatda, tashqi savdo aylanmasining 55 % ni tashkil etadigan Yaponiya, AQSH va Gʻarbiy Yevropa davlatlari hisoblanadi.
Eng raqobatbardosh mahsulotlar hali ham kiyim- kechak, poyabzal va oʻyinchoqlar boʻlib, elektronika, velosiped, motor va avtomobilsozlik, transport va qurilish, mashinasozlik eksporti faol rivojlanmoqda. 2004-yildan beri Xitoy ofis va telekommunikatsiya uskunalari eksporti boʻyicha va 2005-yildan boshlab yuqori texnologiyali eksportning umumiy hajmi boʻyicha dunyoda ishonchli yetakchi boʻlib kelmoqda.
Xitoyning toʻqimachilik sanoati dunyoda birinchi oʻrinda turadi, shuning uchun Xitoyning eksporti koʻpchilik mamlakatlarda namoyon boʻladi. Toʻqimachilik korxonalari sintetik matolardan kiyim tikishga ixtisoslashgan. Ushbu sanoat korxonalari butun mamlakat boʻylab tarqalgan, lekin eng yiriklari Shanxay, Kanton va Xarbinda joylashgan.
Xitoyning Shimoliy Amerika, Yaponiya va Gʻarbiy Yevropaga eksporti yuqori sifat standartlariga ega. Ushbu mahsulotlar koʻplab xorijiy korporatsiyalarning mamlakatning qirgʻoqboʻyi viloyatlarida joylashgan filiallarida ishlab chiqariladi. Shimoliy va ichki hududlarda etakchi brendlarning soxta mahsulotlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashgan koʻplab hunarmandchilik korxonalari joylashgan. Ushbu mahsulotning sifati va narxi past.
1980-yillarning oʻrtalaridan boshlab oziq-ovqat xavfsizligi taʼminlandi. Bugungi kunda meva, baliq va dengiz mahsulotlari eksport qilinadi (asosiy oziq-ovqat bozorlari MDH mamlakatlari, ayniqsa, Rossiyaning Uzoq Sharqi, oziq-ovqat bilan Xitoy 44). % himoyalangan). Bundan tashqari, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari eksporti boʻyicha yetakchi oʻrin paxta hisoblanadi.
2012-yil Xitoyning jami import va eksporti 3 trillion 866,76 milliard AQSH dollarini tashkil qildi (2000-yilda Xitoyning tashqi savdosi atigi 530 milliard AQSH dollarini tashkil etgan. Xususan, eksport hajmi 2 trillion 48,93 milliard AQSH dollarini, 7,9 Import hajmi 1 trillion 817,83 milliard AQSH dollarini (oʻsish 4,3 foiz) tashkil etdi. %). Tashqi savdo balansining ijobiy saldosi 231,1 milliard AQSH dollarini tashkil etib, oʻtgan yilga nisbatan 48,1 foizga oʻsdi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Алепко А.В. Экономическая география Китая. Учебное пособие. -Хабаровск, ТОУ. 2009
2. Ахметов В.В., Фролова Е.Л. География стран Дальнего Востока: Китай, Япония, Корея. Учебно-методический комплекс. - Новосибирск, НГУ. 2011
3.Солиев А.С. Минтакдвий иктисодиёт. -Т: Университет. 2003.
4. Sadibekova B.D. Xitoy iqtisodiyoti. O'quv qo'llanma. -T.: TDSHI, 2019.
5. Yuldashev A. Xitoy mintaqalarining iqtisodiy rivojlanishi. -T.: TDSHI, 2019.
6. C. Cindy Fan, Mingjie Sun. Regional Inequality in China, 1978-2006. Scientific article.
7. www.stats.gov.cn - Xitoy Xalq Respublikasi Milliy statistika qo'mitasi rasmiy sayti
8. www.mofcom.cn - Xitoy Xalq Respublikasi Tijorat vazirligi rasmiy sayti.