Xonalarilting

pashіtіirish va ekii maydonlarini kengaі’іtirish, ularni iktisodiy bakuvvat fermer xujaliklariga aylantirishni uz oldi- lariga vazifa kilib belgilab kuyishlari lozim.
Mazkur k.arorga asosan Respublika Moliya vazirligi va Marka- ziy banki boshkaruvi tomonidan 2004 yil 6 yanvarda Respublika Adliya vazirligida 1295-son bilan ruyxatdan utkazilgan «Fermer xujaliklarining davlat extiyojlari uchun xarid kilinadigan paxta va galla yetishtirish xarajatlarini tiya‹orat banklari tomonidan kreditlash tartibi grisida»gi nizomi ishlab chikilib, 2004 yil- ning 16 yanvaridan kuchga kiritildi.
Nizomga asosan fermer xujaliklariga kreditlar tijorat bank- lari tomonidan muddatlilik, lovga kobiliyatlilik xamda maksadli foydalanish shartlariga davlat extiyojlari uchun xarid kilinadigan galla aa paxta xom-ashyosi yetishtirish xarajatlarini moliyalashtirish maksadlarida imtiyozli foiz stavkalarida beriladi.
Fermer xujaliklariga paxta va don xosilini yetishtirish xa- rajatlari uchun imtiyozli kreditlar kuyidagi maksadlar uchun beri- ladi:

• 
  ish x.aki va unga tegishli ajratmalarni zЈlash uchun;
  

mineral ugit va usimliklarni kimyoviy va biologik ximoya kilish vositalarini xarid kilish uchun;

• 
  yonilgi-moylash maxsulotlarini xarid kilish uchun;
  

MTPlar, mykobil MTPlar, SFU (suvdan foydalanuvchilar uyushmasi)lar va boshka xizmatlarga lovlar uchun;

• 
  xujalik ixtiyoridagi texnikalarga extiyot kismlarini sotib
  

OLISH CH N;

• 
  moliyaviy lizingga berilgan texnika vositalarining lizing lovlari uchun;
  
• 
  elektroenergiya lovlari uchun;
  
• 
  plyonka ostiga ekiladigan paxtaga polietilen plyonkasini xa- rid kilish uchun;
  

kollektor-drenaj tarmoklarini tozalash xizmatlariga tulovlar uchun;

• 
  yagona ep soligini tulash uchun.
  

Paxta va don yetishtiriііі xarajatlarini moliyalashtirish uchun fermer xujaliklariga ajratiladigan imtiyozli kredit mab- laglarini rasmiylashtirishda tijorat banklariga kuyidagi xujjatlar takdim etiladi:

• 
  xizmat kursatayotgan bank bulimiga ari za;
  

• 
  tayyorlov tashkilotlari bilan tuzilgan kontraktatsiya shartno— malari nusxalari;
  
• 
  biznes reja;
  

• 
  sungi xisobot davri uchun Davlat solik xizmatining maxalliy organi tomonidan tasdiklangan buxgzzteriya balansi va kushimcha xisobotlar;
  
• 
  ta’minot turlari (mol-mulk garovi, bulgusi xosilni garovga kuyish, kreditni kaytmaslik xavfini sugurtalanganligi xakida sugurta polisi va konunda belgilaNgan boshka ta’minot) xujjatlari.
  

Paxta va don yetishtirish uchun fermer xujaliklarini kredit- lash bank marjasini xisobga olgan xolda imtiyozli foiz stavkasi bilan amalga oshiriladi. Bu kreditlar buyicha foiz stavkasi yil— lik 5 foiz mikdorida belgilanib, uning 2,5 foizi bank marjasini tashkil etadi.
Tijorat banki fermer xujaligining kredit olish tuFrisidagi arizasini, fermer xujaligi tomonidan barcha zarur xujjatlar ta›;dim etilgandan sung 5 kun muddat ichida kurib chikishi va u bi— lan kredit shartnomasini tuzishi lozim.
Bank kredit kumitasi tomonidan kredit berishni rad etish grisida karor kabul kilingan xollarda, u raddiyani yozma shaklda
asoslab berishi shart.
Fermer xujaliklari paxta va don xosilini yetishtirish xara- jatlarini koplash uchun tayyorlov korxonalari bilan davlatga paxta va galla toptirish buyicha tuzilgan kontraktatsiya shartnomalarida belgilangan mi’;dor (tonna) kiymati (summa)ning 50 foizidan osh- magan xolda, tayyorlov korxonalari tomonidan yetkazib berilgan uruglik chigit va uruglik don kiymati chegirilgan miі;dorda 18 oy- dan kup bulmagan muddatga imtiyozli kredit olishi mumkin.
Fermerchilik xarakatining xuk.ukiy ta’minotini mustaxkam- lashga karatilgan Yzbekiston Respublikasi Prezidentining far— monlari, xukumat karori xamda tegishli vazirliklar tomonidan ishlab chikilgan meyoriy xujjatlar fermer xujaligi tugrisidagi konunchilikka xam tegishli uzgartirishlar kiritishni, ba’zi masalalarni kayta kurib chikishni takozo etdi. Natijada Yzbekiston Respublikasi Oliy majlisi tomonidan 2004 yil 26 avgustda yangi taxrirdagi «Fermer xujaligi tugrisida»gi konuni kabul kilindi.
Yangi taxrirdagi k.onun buyicha: «F yermer lsaligi — ijaraga berilgan ep uchastkalaridan foydalangan xolda kishlok xujaligi tovari ishlab chikarish bilan shugullanuvchi mustakil xujalik yurituvchi subekt».
Fermer xujaligining boshligi, shu xujalikning muassisi — fermerdir. 18 yoshga tulgan, k.ishlok xujaligiga tegishli malaka yoki ish tajribasiga ega bulgan shaxs fermer bulishi mumkin.
Bundan kurinib turibdiki, fermer xujaligi tadbirkorlik faoliyatining bir kurinishi bulib, ular iktisodiy manfaatdorlik tamoyillari, tadbirkorlik va ishbilarmonlik asosida tovar maxsuloti ishlab chikarishni rivojlantirishi, uni sifatini yax- shilash va mexnat xamda mablagni kam sarflab, cheklanmagan miklorda naf kurish maksadida tashkil etilgan xujalik yuritish shakllaridan biri.
Fermer xuya‹aliklarini tashkil etishda eng katta e’tibor ularni tuzish, faoliyat kursatish va rivojlanivzining asosi bulgan xujalik yuritish tamoyillariga karatilgan bulishi kerak. Uning bu ptvmoyiyalari kuyidagilardan iborat:

• 
  tashkil etilishi va xujalik yuritishda barcha shakldagi korxonalar ichida manzil—makonga ega bulishi va korxonalar bilan mustakil aloka kilishi;
  
• 
  tanlov asosida ajratilgan ep maydonlaridan ellik yilgacha, lekin liz yildan kam bulmagan muddatga, Yzbekiston Respublikasining Ep kodeksi va boshka xujjatlarda belgilangan tartibda foydalanish;
  
• 
  ishlab chikarish vositalari (uy joylar, xujalik imoratlari, kishlok xujalik ekinzorlari va kuchatzorlari, dov—daraxtlar, maxsuldor chorva mollari, parrandalar, kishlok xujaligi texnikasi, inventar, asbob-uskunalar, transport vositalari va x.k.)ga egalik kilish;
  
• 
  ishlab chikarish yunalishi va tarkibini aniklash, shuning— dek, maxsulotni sotish, olinadigan daromaddan foydalanishda
  

TELIK M CTaKILLIK;

• 
  xujalik faoliyati uchun iktisodiy javobgarlik;
  
• 
  davlatning moliyaviy—iktisodiy gamxurligiga tayanish;
  
• 
  xu›kalik a’zolariga davlatning ijtimoiy-ta’minot, karilik va nogironlik nafakasidan foydalanish.
  

Konunda fermer xujaligining maksadi, vazifalari va faoliyat doirasi yangicha, bozor iktisodiga mos ravishda ta’riflab
ilgan va k.uyidagicha ifodalangan:

• 
  kishlok xujalik maxsulotlari yetkazish va xizmat kursatish asosida daromad (foyda) olish, axolini ozik-ovkat bilan ta’minlash xamda uz a’zolarining ijtimoiy va iktisodiy extiyojlarini kondirish fermer xujaligining maksadi xisoblanadi.
  

Vazi_F *R*•’

• 
  ajratilgan yerdan agrotexnika koidalari asosida okilona va samarali foydalangan xolda yukori darajada xosil olishni
  

ta’minlash;

• 
  kishlok xujalik maxsulotlarini yetishtirish, ularni kayta ishlash va realizatsiya kilish;
  
• 
  chorva mollarini zooveterinariya koidalari asosida tarbiya— lash va ularning maxsuldorligini oshirish.
  

Yuermer xujaliklarining faoliyati k.uyidagilarni uz ichiga oladi:

• 
  kishlok. xujalik maxsulotlari yetkazish;
  
• 
  kishlok. xujalik maxsulotlarini kayta ishlash, saklash xamda bozorlarda sotish, shu jumladan, uz savdo shaxobchalari orkali rea- lizatsiya kilish;
  
• 
  tijorat faoliyatini va marketing tadkikotlarini tashkil kIlIsh;
  
• 
  axoliga pullik xizmat kursatish;
  
• 
  tashki iktisodiy faoliyatni amalga oshirish;
  
• 
  faoliyatning konun xujjatlarida takiklanmagan boshka turlarini amalga oshirish.
  

Fermer xujaligi va uning a’zolarining rukuk va majburi- yapіlari ( 16, 17-moddalar) bozor iktisodiyoti talablaridan kelib chikkan xolda belgilab berilgan: ishlab chikarish faoliyatini tash- kil etishda ixtisoslashuv va ijaraga olish shartlariga amal kilish, barcha soxalarida mustakil ish yuritish, shartnomalar tuzish orkali iktisodiy munosabatlar urnatish, tovar maxsulotlariga, bajarilgan ish va xizmatlarga mustakil narx urnatish, uz xoxishi buyicha iste’molchiga sotish, fyuchers bitimlarini tuzish, cheklanmagan mikdorda daromad (foyda) olish, aksiyalar va boshka kimmatbaxo kogozlar sotib olish, kredit olish,
barcha imtiyozlardan foydalanish, ep maydonini ijaraga berish xukukini kredit olish uchun garovga kuyish, xodimlarni ishga yollash, ishlab chikarish vositalarini sotib olish, kooperativ, uyushma va birlashmalarga a’zo bulish va boshka konuniy xukuklardan foydalanish.