Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

Vergilər formasında məcburi ödəniĢlər üç qrupa bölünür:
dövlət, regional və yerli 
təyinatlı vergilər. Bu qruplardan əlavə büdcədən kənar fondları (pensiya fondu, sosial sığorta 
fondu, dövlət məşğulluq fondu, məcburi tibbi sığorta fondu) formalaşdıran xüsusi vergilər və 
ödənişlər də fəaliyyət göstərir. Dövlət vergiləri ölkədə hakim mövqeyə malik olur və dövlət 
büdcəsinin formalaşmasının ən həlledici resurslarına çevrilir. Bütövlükdə dövlət büdcəsi 
gəlirlərinin 4/3 hissəsini bu gəlirlər hesabına formalaşdırır. 
Əlavə dəyər vergisi. 
İqtisadi praktikada əlavə dəyər vergisini çox hallarda satışdan və 
dövriyyədən vergi ilə də əvəz edirlər. Əlavə dəyər vergisi ilk dəfə Fransada tətbiq edilmişdir. Bu 

---

hazırda əksər inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatında həyata keçirilir. Dolayı vergi növü kimi 
əlavə dəyər vergisi məhsul və xidmətlərin qiymətlərinə əlavələr formasında çıxış edir və 
bilavasitə sahibkarın gəlirlərinə toxunmur. Bu vergi əslində müəssisədən deyil, istehlakçıdan 
tutulur. Mahiyyət və məzmun etibarı ilə müəssisələr yalnız həmin vergiləri toplamaqla məşğul 
olur. Əmtəə və xidmətlərin istehsalçıdan istehlakçıya çatdırılmasına qədər o, istehsal və 
tədarükün uzun texniki mərhələsini keçir. Bu prosesin hər bir mərhələsində əlavə dəyər yaranır 
və bu isə yalnız vergi- qoyma obyektinə xidmət edir. Əlavə dəyər vergisi maddi qiymətlərin 
faktiki dövriyyəsi ilə sıx əlaqədar olur. Öz sələfləri ilə müqayisədə (dövriyyədən vergi və 
satışdan vergi) əlavə dəyər vergisi müəyyən üstünlüklərə malikdir. Dövriyyədən vergi ilə 
müqayisədə o daha səmərəli olub, bütün mərhələlərdə əmtəə dövriyyəsini və genişlənmiş vergi 
bazarını əhatə edir. Bu vergi növünün ödənmə dərəcəsi digər ilə müqayisədə daim yüksəkdir. 
Ayn-ayrı istehsalçılar üçün bu verginin alıcılıq dərəcəsi nisbətən aşağıdır. Bu isə onunla izah 
edilir ki, verginin qoyulması bütünlükdə əmtəə dövriyyəsini deyil, təkcə dəyərin artmasını əhatə 
edir. Bundan əlavə verginin ağırlığı əmtəə dövriyyəsinin bütün mərhələləri üzrə bölüşdürülür və 
bazar münasibətlərinin bütün iştirakçılan üçün şərait yaranır. Bu isə vergiqoymanm ən sadə 
forması olub bütünlükdə vergi ödəyiciləri üçün vahid vergiyiğma mexanizmi ilə 
müəyyənləşdirilir. Verginin bu növünün müəyyənləşdirilməsi dövlət üçün sərfəlidir. Ona görə ki, 
ondan kənarlaşmaq o qədər də asan olmur və bütünlükdə maliyyə pozuculu- ğunun səviyyəsini 
aşağı salır. Əlavə dəyər vergisi sahibkarın təsərrüfat fəaliyyətindən edilən gəlirlərini yüksəltməyə 
olan maraqlarını əhəmiyyətli dərəcədə arıtırır.