Yalpi ichki mahsulot

1-misol. Mamlakat makroiqtisodiy ko’rsatkichlari haqida quyidagi ma’lumotlar berilgan

Mamlakat makroiqtisodiy ko’rsatkichlari

№	Ko’rsatkichlar	Mlrd so’m
	I. Ishlab chiqarish usuli

1.	Yalpi ishlab chiqarish, asosiy bahoda	4500
2.	Oraliq iste’moli	2600
3.	Yalpi qo’shilgan qiymat, asosiy bahoda (1-2)
4.	Mahsulotlarga soliqlar	300
5.	Mahsulotlarga subsidiyalar	200
6.	Yalpi ichki mahsulot, iste’molchi bahosida (3+4-5)
7.	Xorijdan olingan birlamchi daromadlar qoldig’i	20
8.	Yalpi milliy daromad (6+7)
9.	Asosiy kapital iste’moli	220
10.	Sof milliy daromad (milliy daromad) (8-9)
	II. Pirovard foydalanish usuli
	(sarflar usuli)
11.	Pirovard iste’molga sarflar	1500
12.	Yalpi jamg’armaga sarflar	500
13.	Tovar va xizmatlar eksporti	450
14.	Tovar va xizmatlar importi	410
15.	Statistik farq [6-(11+12+13-14)]
16.	Yalpi ichki mahsulot, iste’molchi bahosida (11+12+13-14+15)
17.	Sof milliy daromad (milliy daromad) (11+12+13-14+15-9+7)
	III. Taqsimlash usuli(daromadlar usuli)
18.	Mehnat haqi	1100
19.	Ishlab chiqarish va importga soliqlar	400
20.	Ishlab chiqarishga va importga subsidiya	250
21.	Yalpi foyda va yalpi aralash daromadlar [6-(18+19-20)]
22.	Yalpi ichki mahsulot, iste’molchi bahosida (18+19-20+21)
23.	Sof milliy daromad (milliy daromad) (18+19-20+21-9+7)

MHTda qo’llaniladigan baholar tizimi:

1. 
   Omil baho = Oraliq iste’moli + Mehnat haqi + Yalpi foyda;
   
2. 
   Asosiy baho=Omil bahosi + Ishlab chiqarishga sof soliqlar;
   

3. 
   Ishlab chiqaruvchi bahosi = Asosiy baho + Mahsulotga sof soliqlar;
   
4. 
   Iste’molchi bahosi = Ishlab chiqaruvchi bahosi + Savdo va transport ustamasi.
   

2-misol. Mashinasozlik zavodining faoliyati hisobot yilda quyidagi ma’lumotlar bilan tavsiflanadi (joriy baholarda, mlrd so’m):

Joriy yilda sotilgan tayyor mahsulot va yarim fabrikatlar	340
Sanoat xarakteridagi bajarilgan ishlar	62
Barter bo’yicha almashtirilgan tayyor buyumlar va yarim fabrikatlar	15
Korxonaning sexlari o’rtasida mahsulot yetkazish	110
Xodimlarga mehnat haqi sifatida natura shaklida berilgan mahsulotlar	2
Tugallanmagan ishlab chiqarish: – yil boshiga	27
-yil oxiriga	22
Tayyor mahsulotlar zaxirasi: – yil boshiga	52
- yil oxiriga	60

Yalpi ishlab chiqarish summasi aniqlansin.

1.	Shaxsiy iste’mol xarajatlari		2450
2.	Transfert to’lovlari		120
3.	Arenda (ijara) haqi		140
4.	Kapital iste’moli uchun ajratmalar (amortizatsiya)		270
5.	Sotsial sug’urta uchun badallar		200
6.	Foiz stavkasi		130
7.	Mulkdan kelgan daromadlar		310
8.	Dividendlar		160
9.	Yollangan xodimlarning ish haqlari		2210
10. Biznesga egri soliqlar		180
11. Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydalari		210
12. Yakka shaxslarga soliq		260
13. Korporatsiyalar foydasiga soliq		190
14. Korporatsiyalar foydasi		560
15. Tovar va xizmatlarning davlat xaridi		720
16. Sof xususiy ichki investitsiyalar		330
17. Shaxsiy jamg’armalar		160
18. Sof eksport		30

3-masala. YAIMning tarkibiga kiradigan unsurlar to’g’risida quyidagi shartli ma’lumotlar berilgan (mlrdso’m):

1.YAIMning hajmini aniqlang:

1. 
   tovar va xizmatlarni xarid qilish xarajatlarining yig’indisi bo’yicha;
   

2. 
   tovar va xizmatlar ishlab chiqarish jarayonida hosil etilgan daromadlar yig’indisi bo’yicha;
   

2. SIM hajmini aniqlang.

4-masala. Mintaqa bo’yicha yil davomida birlamchi daromadlarning taqsimlanishi to’g’risida quyidagi shartli ma’lumotlar berilgan (joriy baholarda, mlrd

so’m)
1.	Iqtisodiyotning yalpi foydasi va yalpi aralash daromadlar	736,4
	Shu jumladan asosiy kapital iste’moli	413,7
2.	Yollangan xodimlarning ish haqi	706,5
3.	Ishlab chiqarish va importga sof soliqlar	185,8
4.	“Qolgan dunyo”dagi mulkdan olingan daromadlar	18,2
5.	“Qolgan dunyo”ga mulkdan berilgan daromadlar	32,2

6. Mamlakat rezidentlarining xorijdan olgan joriy transfertlari saldosi:
a) xayriya	0,6
b) sovg’alar	0,2

Aniqlang:

1. 
   Yalpi ichki mahsulotni (YAIM);
   
2. 
   Yalpi milliy daromadni (YAMD);
   

3. 
   Iqtisodiyotning sof foydasini (ISF);
   
4. 
   Yalpi ixtiyoridagi daromadni (YAID);
   
5. 
   Sof ixtiyoridagi daromadni (SID).
   

5-masala. Mamlakat bo’yicha quyidagi yillik shartli ma’lumotlar mavjud (joriy baholarda, mlrd so’m):

1.	Asosiy baholarda ishlab chiqarish	28054
2.	Mahsulot va importga soliqlar	1964
3.	Mahsulot va importga subsidiya	594
4.	Oraliq iste’moli	13124
5.	Iqtisodiyotning yalpi foydasi va yalpi aralash daromadlar	7364
6.	Yollangan xodimlarning mehnat haqi	7078
7.	Ishlab chiqarish va importga soliqlar	2454
8.	Ishlab chiqarish va importga subsidiya	596
9.	Pirovard istemol sarflari	11021
	shu jumlardan:
	a) uy xo’jaliklariniki	7627
	b) davlat muassasalariniki	3056
	v) uy xo’jaligiga xizmat ko’rsatuvchi notijorat
	tashkilotlariniki	338
10. Yalpi jamg’arma		3828
	shu jumladan:
	a) asosiy kapitalning yalpi jamg’armasi	3294
	b) moddiy aylanma vositalar g’amlamasining o’zgarishi	534
11. Tovar va xizmatlarning sof eksporti		655
12. Statistik tafovut		?
	Bozor baholarida YAIMning hajmini aniqlang:

1. 
   ishlab chiqarish usulida
   
2. 
   taqsimlash usulida
   

3. 
   pirovard foydalanish usulida.
   

	6-masala. Quyidagi ma’lumotlar mavjud (joriy baholarda, mlrd so’m)
1.	Asosiy baholarda tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish	2806,4
2.	Oraliq iste’moli	1312,4
3.	Mahsulot va importga soliqlar	196,4
4.	Mahsulot va importga subsidiya	59,4
5.	“Qolgan dunyo”dagi ishlab chiqarishdan olingan va unga berilgan
	birlamchi daromadlarning saldosi	-1,3

6. 
   “Qolgan dunyo”dan olingan va unga berilgan
   

	joriy transfertlar saldosi		0,7
7.	Pirovard iste’mol sarflari		1102,0
	shu jumladan:
	a) uy xo’jaliklariniki		762,7
	b) davlat muassasalariniki		305,6
	d) uy xo’jaligiga xizmat ko’rsatuvchi notijorat
	tashkilotlariniki		33,7
8.	Asosiy kapitalning yalpi jamg’armasi		329,4
9.	Moddiy aylanma vositalar g’amlamasining o’zgarishi		128,9
10. “Qolgan dunyo”dan olingan va unga berilgan
	kapital transfertlar qoldig’i		-1,5
11. “Qolgan dunyo”dagi mulkdan olingan daromadlar		18,2
12. “Qolgan dunyo”ga mulkdan berilgan daromadlar		32,1
13. Tovar va xizmatlar importi		362,6
14. Tovar va xizmatlar eksporti		428,1

Aniqlang:

1. 
   ishlab chikarish usulida bozor bahosidagi YAIMni;
   

2. 
   yalpi milliy daromadni;
   
3. 
   yalpi jamg’armani;
   
4. 
   yalpi ixtiyoridagi daromadni;
   
5. 
   pirovard foydalanish usulida bozor bahosidagi YAIMni;
   
6. 
   statistik tafovutni.
   

YAIMni takror ishlab chiqarishning har bir bosqichidagi strukturasini grafikda tasvirlang.

7-masala. Quyidagi shartli ma’lumotlar asosida bozor bahosidagi YAIMni ishlab chiqarish va taqsimlash usullarida aniqlang hamda YAIMning indeks-deflyatorini hisoblang.

t/r	Ko’rsatkich	Mlrdso’m
1.	Joriy yildagi yalpi ishlab chiqarish (YAICH), asosiy baholarda	4500
2.	Oraliq iste’moli (OI)	2100
3.	Bilvosita o’lchanadigan moliyaviy vositachilik xizmatlari (BO`MVX)	8
4.	Mahsulot va importga solingan soliqlar (MS)	332
5.	Mahsulot va importga berilgan subsidiyalar (SM)	101
6.	Asosiy kapitalning iste’moli (AKI)	410
7.	Yollangan xodimlarning mehnat haqi (MH)	1220
8.	Ishlab chiqarishga boshqa sof soliqlar (SS)	175
9.	Yalpi foyda va yalpi aralash daromadlar (YAFD)	997
10.	Joriy yildagi YAIM, taqqoslama baholarda	2400