Yazılmışdır: 1917 İlk nəşri: 1926 İlk səhnə quruluşu: 1922 ƏŞxas
Yüklə 0,59 Mb.
|
|
Haydı, bir qədər bizi Mümkünsə, yalnız burax... Anjel
Ah, bu gedib-gələndən Bir kərəcik qurtulsaq!.. Öz odasına keçir, Yıldırım daxil olur. Cəlal Buyursunlar, əfəndim, Nə var, nə yox?.. Yıldırım Cəlal, biz... Yarın axşam Parisdən Çıxıb getmək istəriz. Cəlal
Çox gözəl, İstambuldan Bir xəbər yoxmu? Söylə! Yıldırım Gövərçin yavrusilə,
(Cəlala bir fotoqraf rəsmi verir.) Ah, bu şəfqət lövhəsi,
Cəlal
Gövərçindən ayrıca Məktub yoxmudur mana? Yıldırım Pəki nə yazsın, sən ki,
Cəlal
Əvət, haqsız deyil o, Qüsur məndədir, məndə... Yıldırım Artıq keçənlər keçmiş,
Cəlal
Xayır, mən əhd etmişim: İtalyanı görmədən İstambula dönməyim. Yıldırım Zərər yox, düşün, daşın,
(Əlini Cəlala uzadıb vidalaşmaq istər.) Cəlal Aman, rica eylərəm, Bir qədər məni bəklə! (Dərhal iş odasına keçir.) Anjel (daxil olur) Yıldırım, ah, Yıldırım! Artıq görünməz oldun. Yoxsa məndə nifrətə Layiq bir şeymi buldun? Yıldırım Anjel, nə söyləyirsən,
Anjel
Ah, sənin böylə məğrur, İstiğnalı halların Məni bir vurğun kimi Az qalır ki, çıldırtsın. Yıldırım Lakin məndə özümü
Nədənsə, yalnız sənin Lütfün haqqımda pək çox... Anjel
Xayır, Yıldırım, xayır, Böylə qaçdıqca məndən, Bir çocuq kimi sənə Sarılmaq istərəm mən. Cəlal
(Əlində böyücək bir tablo ilə bir məktub daxil olur.) İştə, sənə keçən gün Söylədiyim lövhə, bax! İştə, çılğın fırçamın Ən son məhsulu... ancaq Buna verdiyim əmək Beş gün olmadı belə. Yıldırım Əmin ol ki, ömrü də
Cəlal
Əvət, mənim bu zəfim Əfv edilməz xətadır. Yıldırım Fəna yaratmaqdansa,
(Getmək istər.) Cəlal İştə, yazdığım məktub!.. Yıldırım (məktubu alır, mənalı bir baxışla) Çox gözəl!.. Anjel
(Yıldırıma) Bir az otur! Yıldırım Qüsura baxma, Anjel, Arxadaşlar bəkləyir. (Hər ikisinin əlini sıxıb çıxır.) Anjel Cəlal! Nə oldun, Cəlal! Nədir bu sisli hallar? Yenə sardı çöhrəni Fırtınalı xəyallar. Cəlal
Çünki yaxar beynimi Bir çox zəhərli duyğu. Neyləyim, taleyim bu, Ah, mənim xilqətim bu!.. Anjel
Öncə gülər uzundə Parlardı bəxtiyarlıq. Həp söylər, əylənirdin, Nə oldu, susdun artıq!.. Yoxsa Fransayı tərk Etməkmi istəyirsən? Məndən uzaqlaşıb da Getməkmi istəyirsən? Cəlal
Əvət, gülüm, Parisdən Çıxıb getmək istərəm. Yarın erkən Romaya Səfər etmək istərəm. Fəqət sənsizmi... heyhat!.. Mümkün deyil bu əsla! Mənə yalnız səninlə Xoş görünür bu dünya. Həp dirliyim, mənliyim, Yalnız bağlıdır sənə. Ömrün hər gözəlliyi Sənsiz çirkindir mənə. (Anjeli qolları arasına alıb öpmək istəyir. Bu sırada işıq azalır, Gövərçinin xəyalı - qucağında mini-mini lətif bir çocuq bulunduğu halda - məhzun, həsrətli baxışlarla görünür.) Gövərçin (çocuğunu uzadaraq) Cəlal, al Mənəkşəni!.. Cəlal (Anjeli buraxaraq) Eyvah!.. Anjel
Nə oldu, Cəlal? Cəlal
Gövərçin, ah, Gövərçin!.. (hıçqırıb düşər) Anjel (məhbut və mütəhəyyir) Aman, nə dəhşətli hal!.. PƏRDƏ
ÜÇÜNCÜ PƏRDƏ I SƏHNƏ
İstambulda süslü bir salon, Bosfora nazir bir balkon... Qarşıda sağda və solda birər qapı... Qarşıdakı qapı balkona açılır. Məzkur qapının sol tərəfində ipəkli pərdələrlə qapalı kiçik bir oda görünür... Eylül... Gündüz... Gövərçin (məhzun və titrək bir ahənglə aşağıdakı şərqiyi söylər) Eşindən ayrılan bir bülbül kimi Könül fəryadını dinlər, ağlaram. Xəzanə uğramış bir sünbül kimi Yar intizarında inlər, ağlaram. Gülümsər yasəmən, mənəkşə, lalə, Hər kəs qapılmış dadlı bir xəyalə, Lakin mən həsrət qalıb da vüsalə, Yar intizarında inlər, ağlaram. Mən ağlamazdım, məni ağlatdılar, Qayğı bilməz könlümü qanatdılar, Beş günlük ömrümə ağu qatdılar, Yar intizarında inlər, ağlaram. Yıldırım (gəlir, Gövərçini süzər, gülümsər bir halda) Aman, sevgili həmşirəm, ağlayırsan, öyləmi? Gövərçin Allah eşqinə get, yetər, dırmalama könlümü. Yıldırım Yazıq sənə, hala bütün çocuqluğun üstündə... Neçin üzərsən özünü? Təhəmmül et beş gün də, Ayrılıqdan sonra qovuşmanın başqa zövqü var; Cəlal nerdə olsa inan, çox sürməz, gələr çıxar. Bu sırada dayə qucağında Mənəkşə olduğu halda gəlib keçir: Yıldırım çocuğu alıb öpür, dayəsinə verdikdən sonra Gövərçinə. İştə sənin ən sevgili, ən dəyərli əyləncən. İştə bir nur topu kimi, mini-mini Mənəkşən! Onu öpüb oxşamaqla məhzun könlünü ovut, Pənbə bir gül kimi qoxla! Unut, hər dərdi unut! Gövərçin Xeyr, xeyr, imdi mənim heç bir şey yox gözümdə,
Babam belə atmış məni, fərq etməz məlalımı. Yıldırım (şux qəhqəhə ilə) Yalan, yalan... iştə məktub, bu gün burda!.. Gövərçin (məktubu alır) Ah, xain! Bu məktub da çoxmu mənə? Yıldırım Unutdum, əfv edərsən. Bu sırada qapı barmaq ucilə vurulur. Gəl!
Gövərçin (heyrət və sevinclə) Aydəmir!.. Yıldırım Babam nerdə? Aydəmir İştə!
(Çantayı buraxıb gedər.) Gövərçin (qapıya doğru irəlilər) Əvət.
Uluğ bəy (əlində əsa, qolunda yaz paltosu gəlir) Ah, yavrum! O, Gövərçinin alnını, Gövərçin də qardaşilə bərabər onun əlini öpür, məhzun baxışlarla sükuta varır. Nasılsan, mələyim, söylə, saxlasın səni tanrım. Gövərçin Sorma, babacığım, sorma! Uluğ bəy Neçin?
Gövərçin Ah, bədbəxt oldum. (Məzlumanə bir tövr ilə babasının qolları arasına
Uluğ bəy Heç sıxılma, hər gecənin sonu gündüzdür, quzum! (Yıldırıma) Oğlum! Əkrəm yoxmu? Yıldırım Xayır. Uluğ bəy Gəlməliydi o imdi, Köydən bərabər çıxmışız, bax gör, neçin gecikdi. (Yıldırım çıxır; Uluğ bəy Gövərçinə) Öncə məni dinləmədin, hər saçmaya inandın,
Sağ qapıdan içəri girərlər. Bir az sonra Yıldırımla Əkrəm soldan daxil olur. Əkrəm
Pəki, rəssamdan nə xəbər? Yıldırım Bir aydır ki, xəbər yox;
Əkrəm
Ah, çocuq... Yazıq o istedada ki, Cəlal bəydə saqlıdır. Yıldırım “Sənətkarlar həp mərizdir” deyənlər çox haqlıdır. Əkrəm
Əvət, yazıqlar olsun ki, Anjel, o nazlı afət, Cəlal kimi çoxlarını yurduna qoymuş həsrət. Yıldırım İstəsəydim, Anjel onu çoxdan atıb getmişdi. Əkrəm
Öylə yapsaydın, Gövərçin məsud olurdu imdi. Yıldırım Çox yanıldım, mən Cəlalı bunca azğın bilməzdim,
Əkrəm
Keçmiş artıq, bu azğınlıq bir sirr olub qalmalı, Düşünməli, daşınmalı, yalnız çarə bulmalı... Aydəmir
(gəlir) Gözləriniz aydın!.. Yıldırım Nə var?
Aydəmir İştə gəldi Cəlal bəy! Hər ikisi qapıya doğru irəlilər. Cəlal
(daxil olur) Mərhəba!.. Əkrəm və Yıldırım Mərhəba!.. (Öpüşürlər.) Cəlal
(Aydəmirə) Çıx da bir az yardım et! Aydəmir Pəki.
(Çıxar.) Cəlal
(səmimi bir qəhqəhəylə) Heç şübhə yox, “sapqın!” deyə həp darıldınız mana; Səfər etdim Rafaelin, Mikelancel yurduna, Nələr gördüm, ah bilsəniz, nələr, nələr, ah, nələr?! Nə heykəllər, madonnalar!.. Nə parlaq nümunələr!.. Sizdən ayrıldığım, iştə, iki aydan çox deyil... Yıldırım Gövərçin çox rahatsızdır, bəklətmə artıq... Cəlal
Anjel!.. Fəqət Anjel?! İstambulu görmək üçün Anjel də, Maraqlanıb gəlmiş... Yıldırım Nasıl? Əkrəm
İştə böyük təhlükə. Cəlal
Xayır, evdə hər kəs onu bir musafir zənn edər, Beş-altı gün qalar, sonra həmən dəf olub gedər. Əkrəm
İştə rəzalətin sonu! Heç bu olur şeymi ya? Yıldırım Neçin olmaz? Olur, fəqət, fəqət beş gün qalarsa. Cəlal
(məmnun bir halda Yıldırımın əlini sıxaraq) İnan, sözüm sözdür, inan, bir həftə sürməz belə. (İçəri girir.) Əkrəm
Yalan, həp yalan söyləyir, baxma o qurnaz dilə! Yıldırım Heç zərər yox, bir həftə bəkləriz, yalan çıxarsa,
Əkrəm
Ya! Səni də Cəlal kimi zəhərləyib yaxarsa?.. Çünki başqa, çox başqa ondakı işvə, naz, əda... Aydəmir əlində iki yol çantası olaraq gəlib keçir. Anjel də əlində şəmsiyə onu izlər. Əkrəm dərhal naməmnun bir tövr ilə çıxır. Yıldırım (son dərəcə sevinc ilə onun əlini öpür) Ah, Anjel! Eyi ki gəldin, imdadıma yetişdin. Angel
Sən ki məndən həp qaçardın, birdən nasıl dəyişdin? Yıldırım İlk atamız Adəm kimi öncə sapdım, aldandım;
Anjel
(istehzalı təbəssümlə) İştə gördünmü mən səndən daha vəfalı çıxdım. Yıldırım Əvət, əvət, sən vəfalı bir mələksən, fəqət mən Ürküb qaçdım bir yarasa kimi parlaq günəşdən. Tale mənə gülümsədi, üz çevirdim daima, Anjel, Anjel, əfv et məni, artıq qüsura baxma. (Çılğınca bir məftuniyyətlə Anjeli qolları arasına alır.) PƏRDƏ II SƏHNƏ Bir həftə sonra, yenə keçən səhnədəki mənzərə... Gecə... Məhtab... Cəlal salonun ortasında böyücük bir qoltuğa yaslanaraq, yarım sərxoş bir halda cığarayı dumanladır və önündəki konyak şüşəsindən bir-iki qədəh töküb içər. Bu sırada Yıldırımla Əkrəm daxil olur. İkinci, qoltuğundakı bir yığın kitabı masa üzərinə buraxır. Yıldırım Cəlal! Gözün aydın, Əkrəm bəy yenə
Cəlal
Nə?! (kitabların ikisini açaraq) Dur, baxalım bunlar nə? Əkrəm
Həp fəlsəfə. Gəzməkdən yoruldum, çəkilib köyə Bir qədər düşünüb dalmaq istərəm, Səhrailikdən zövq almaq istərəm. Cəlal
Heç bu olur şeymi, nə tez usandın? Şəhər köydən fənamı? Əkrəm
Sən nə sandın? Köy həyatı gurultusuz bir həyat; Orda bütün xilqət, bütün kainat Təsliyət şəhpərilə ruhu oxşar, Köydə insan daha qayğısız yaşar. Lakin sizin İstambulda nə varmış?! Hər işi, hər zövqü bütün aldanış... Hər yanda bir göstəriş, bir vəlvələ... Həp çöhrədə bir dəsisə, bir hiylə. Hər addımda bir xəyanət, bir fəsad, Hər nəfəsdə bir ah, sönük bir fəryad. İştə qarşında içdiyin zəhər də, Anlatdığım faciədən bir pərdə... Cəlal
(Konyakdan bir daha töküb içir, sərxoşca qəhqəhə ilə) Ah, bu zəhər deyil, axar bir atəş!.. Bir atəş ki, onunla qalxar ətəş. Onunla qalxar ürəkdən kədərlər, Onunla iztirab atəşi sönər. (bir qədəh daha içərək) Sönük ruhum onunla parlar, yanar,
Əkrəm
Sənə yalnız müqəddəs altaylardan, Şanlı əcdadından yadigar qalan, Ağ köpüklü kımızdır ki, içdikcə, Həm ruh, həm bədən bulur zövq, nəşə. Lakin yıpramış yunanın bu süni, Bu atəşli zəhri məhv edər səni. Cəlal
(bir daha içərək qəhqəhəylə) Sənin kimi zahid ruhlu qələndər, Bundakı zövqü çox zor idrak edər. Düşün, bir düşün, mən indi yerdəyəm? Olimp dağlarında seyr etməkdəyəm. Əski tanrılar, həp əski pərilər, Qarşımda səfbəsəf rəqs edib gülər. (bir daha töküb içmək istər) Əkrəm Artıq yetər... Yıldırım (şüşəni alaraq) Burax, burax! Cəlal
Yıldırım! (şüşəni geri almaq istər) Əkrəm Yahu, bir mənə bax! Yıldırım (digər odaya keçərək) Burax! Cəlal
(onu izləyərək) Yıldırım?! Onlar çıxdığı sırada Gövərçin məhzun və pərişan bir halda daxil olur. Əkrəm
Gövərçin!.. Gövərçin Ah, Əkrəm! Əkrəm
Nədir bu halət? Gövərçin Nifrət, bütün ömrə, həyata nifrət!
Əkrəm
Xayır, məyus olma! Kədərli günlər Qara bulud kimi tez gəlib keçər. Səadət yıldızı er-gec gülümsər, Bu günkü dəhşətdən qalmaz bir əsər. Unut, unut hər dərdi, iztirabı, Gəl seyr et, bu dilbər, lətif məhtabı. Yetər, artıq yetər təhəssür, məlal, Gəl, gözəl Bosforu tamaşayə dal. (balkondakı mənzərəyi göstərir) Gövərçin Bosfor gözəl olsa, burdan qaçmazdın, İstambulu atıb, köyə uçmazdın. Əkrəm
Mən köy həyatını təqdis eylərim; Çünki bütün səadətli günlərim, Bütün eşqim, bütün hissim, xəyalım, Fərəhli dəmlərim, hüznüm, məlalım, Gülər mənə köyün hər guşəsində, Mələk çocuq! Hətta sən də, ah sən də... (Gövərçinin əllərini dodaqlarına götürür, öpmək istər.) Gövərçin (sarsılmış bir halda geri çəkilir) Xayır, kimsədən pərəstiş istəməm, Yetər erkəklərdən gördüyüm sitəm. Əvət, o alçaldısa, mən alçalmam, Məhv olaram, sapqınlıqdan zövq almam. Əkrəm
Xayır, Gövərçin, yanılma, aldanma! Könül sevmiş səni yalnız, daima Müqəddəs, ilahi ideal kimi, Əl vurulmaz yüksək bir xəyal kimi. Yox məndə möhtəris, alçaq bir niyyət. Cəlal sənin, sən də onunsan, əvət. Gövərçin Xayır, heç bir təsəlli istəməm, ah!
Əkrəm
(əlindən tutaraq) Çocuqluq yetişir, mələk həmşirəm. Gəl, haydı, gəl... Gövərçin Xayır, inan ki, Əkrəm,
Cəlal geri dönər, şübhəli baxışlarla onları dinlər. Əkrəm Gövərçin, çox da aldanırsan... Əvət Dünyada yox fəlakətsiz səadət, Əvət, hər gecədən doğar bir günəş... Cəlal
(istehzalı və sərxoşca bir qəhqəhəylə) Əvət, hər kömürdən parlar bir atəş?! (Gövərçin əlini çəkərək, digər odaya keçir.) Əkrəm
Cəlal, Cəlal! Yetər əyləncə artıq, Düşün, artıq əlverir sayğısızlıq. Bu xain Anjeli həmən dəf eylə, Yoxsa məhv olur bütün bir ailə. (Kitablarını alıb sol qapıdan çıxmaq üzrə ikən bir daha dönərək.) Saqın. Gövərçini yalnız buraxma! Cəlal
İmdi çox sərxoşam, qüsura baxma! Əkrəmlə bərabər çıxar, bu sırada Yıldırımla Anjel sağ tərəfdən daxil olur. Anjel yazlıq əlbisə geymiş; köksü, qolları açıq və omuzunda ipəkli, süd mavi bir şal var. Anjel
Nerdəsən? Bir həftədir bir kərə də Gəldiyin yox Anjeli ziyarətə... Yıldırım Çünki uzaq bulunduqca Anjeldən,
Anjel
Bunca qısqanc olmanı arzu etməm. Yıldırım (əzabi-vicdan ilə ətrafa) Ah, Gövərçin!.. Ah, zavallı həmşirəm!.. Anjel (balkona baxaraq) Aman, ya rəb, nə şairanə məhtab!.. Yıldırım Əvət, gözəl... lakin kədər, iztirab,
Anjel
(heyrət və təbəssümlə) Ya?!
Yıldırım Sanki bilmiyor? Eşqi təmsil edən o pənbə bir nur, O bir nur ki, cəzb edər hər aşiqi; O bir nur ki, sənsən onun xaliqi. Anjel
Sən ki, daim eşqə gülərdin; neçin, Neçin böylə birdən-birə dəyişdin? Yıldırım Çünki hənuz heç bir gözəllik məni
Hər çiçəkdə duydum sənin ətrini, Hər çöhrədə görmək istədim səni, Hər nəğmədə könlüm səni dinlədi. Əmin ol, mələyim, əmin ol, imdi Məncə, ən keçilməz qayeyi-əməl Sənsən, fəqət sən!.. Ah, sevimli Anjel! Anjeli qolları arasına alıb, balkona keçir. Gövərçinlə Aydəmir bu sırada daxil olub, mənzərəni seyr edərlər. Aydəmir Ah, Cəlalın bu əxlaqsız metresi Doğru yoldan sapdıracaq hər kəsi. Hətta o almas ruhlu Yıldırım da, Bu əfiyə vuruldu ilk adımda. Gövərçin (acı təbəssümlə) Nə yapsa xoşdur, həm çıxmaz qüsurlu, Çünki Fransa ərməğanıdır bu. Anjel
Sən Parisdə etməsəydin çocuqluq, İnan, imdi daha məsud olurduq. Yıldırım Əfv et, qüsurluyam, əfv et, sevgilim!
Anjel
(laübali qəhqəhələrlə) Aman, ya rəbb, neçin fikirli, qurnaz! Aydəmir Cəlalın tanrı versin bəlasını. Gövərçin Aman, aman, bu evdən çıxar məni. (Hər ikisi digər odaya keçir.) Yıldırım (Anjel ilə bərabər salona keçərək) Xayır, xayır, Bosforu tərk etməli, Bu evdən çıxmalı, artıq getməli. Anjel
Sənin gah dağ kimi mətanətin çox, Gah xırçın bir çocuq qədər səbrin yox... Yıldırım Xayır, xırçın deyil, bir xəstəyəm mən,
(Digər odaya keçir.) Cəlal
(Sofa qapısındın daxil olur. Yıldırımın çıxdığını görüncə Anjeli yaxalar, diqqətlə gözlərinə baxaraq.) Anjel! Yenə bu əfsunkar baxışlar Sanki dəhşətli bir xəbər sayıqlar. Anjel
Ah, bu müəmmalı sözlər nə lazım?! Cəlal
Pəki səndən nə istəyir Yıldırım? Anjel
Onda pərəstişdən başqa bir şey yox, Zatən o, bir çocuq, məsum bir çocuq. Cəlal
(kinayəli bir təbəssümlə) Lakin sevimli bir çocuq, deyilmi? Anjel Heç onu inkar eyləmək qabilmi? (salonu tərk etmək istər) Cəlal
(onu yaxalar, hiddət və həyəcan ilə) Xayır, mən nə qədər olsam da sərsəm, Kimsəyə əyləncə olmaq istəməm. Düşün bir nerdəsən? Əlverir sükut, Artıq Fransayı unut, həp unut!.. Anjel
(məhzun) Mən bunu əvvəldən bilirdim, əvət, Gedər də hürriyyət, gələr əsarət. Cəlal
(mülayim) Xayır, mən demədim əsir ol sana, Fəqət bəzən tutduqların çox fəna... (kəskin) Başından çıxmalı boş düşüncələr;
Hiddətlə sağ qapıdan çıxır, Anjel onun çıxdığını görüncə laübali və istehzalı qəhqəhələrlə gülməyə başlar. Edmon
(sofa qapısından içəri soxularaq) İştə kanaryamı buldum şakarkən... Anjel Ah, siz kimsiniz? Edmon (zəhrxənd ilə) Mən mənəm, sən də sən... (Yapma saqqalını qoparır.) Anjel (heyrətlə) Sən buraya nasıl girdin? Edmon
(istehzalı təbəssümlə) Ah, gülüm! Buludlardan uçdum, bacadan düşdüm, Sən unutdun Edmonu, lakin Edmon Eldən-elə qoşar səninçin... Anjel
Edmon! Əfv et məni, əfv et! Məndə qüsur çox... Edmon
(acı təbəssümlə) Xayır, xayır, səndə heç bir qüsur yox, Mənim idrakımı kor etdi tanrı. İlk öncə əldən qaçırdım şikarı, Sonra düşdə uçan bir xəyal kimi, Gövərçin izləyən bir qartal kimi, Avropayı ölkə-ölkə dolaşdım, Ormanlardan keçdim, dağlardan aşdım. Tufanlar qoparkən sərsəm başımda Nəhayət, buldum Anjeli qarşımda. Anjel
(müztərib) Ah, bu gəlişdən məqsədin nə, söylə? Edmon (istehzalı təbəssümlə) Bir az əylənmək istədim səninlə. Anjel
(divarda asılı xəncəri göstərir) Məni məhv etmək istəyirsən əgər, Al da vur, iştə köksüm! İştə xəncər! Edmon
Xayır, o nərmin, o lətif sinəyi İsırmaqçın dodaq xəncərdən eyi... Lakin isırmaq quduzluqdur, xayır, Əmmək, öpüb əmmək daha dadlıdır. (Anjeli qolları arasına alıb da öpmək istər.) Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|