19
2. Tədqidat obyektinə daha az təsir edən və zəruri in-
formasiyalar toplamağa imkan verən müşahidə qaydasının
seçilməsi (necə müşahidə etmək)
3. Müşahidə edilən obyektin qeydə alınması qayda-
larının seçilməsi (qeydiyyatı necə aparmaq)
4. Toplanan məlumatın təhlili və ümumiləşdirilməsi
(hansı nəticə alınıb)
Pedaqoji tədqiqatlarda müşahidə metodunun müx-
təlif növlərindən istifadə olunur. Müşahidənin növləri
aşağıdakılardır:
1. Açıq müşahidə
2. Gizli müşahidə
3. Geniş müşahidə (tam, yaxud bütöv müşahidə) –
belə müşahidə prosesi obyekti tam və bütöv əhatə edir,
hadisə başlanandan qurtarana qədər izlənilir, pedaqoji
tədqiqatda müşahidəçi müvafiq qanunauyğunluğu aşkar-
lamaq üçün daha çox məktəbi, sinfi, şagirdi əhatə et-
məlidir.
4. Məhdud müşahidə (seçici müşahidə) – seçmə
xarakteri daşıyır. Bu halda prosesin
bu və ya digər cəhətlə-
ri öyrənilir. Məsələn, şagirdlərin təlim prosesində idrak
fəaliyyətinin müşahidəsi.
5. Uzun müddətli müşahidə - Uzun müddət- bir təd-
ris ili və daha uzun müddət davam edir.
6. Qısa müddətli müşahidə – dövri xarakter daşıyır
və nisbətən az vaxt tələb edir. Məsələn, tənəffüs zamanı
şagirdi və ya şagirdləri müşahidə etmək.
20
Tədqiqat zamanı pedaqoji müşahidə metodu üç for-
mada təşkil olunur.
1. Proses və hadisələrin gedişinə müdaxilə etmədən,
kənardan izləmək. Bu müşahidə forması o zaman mü-
kəmməl olur ki, tədqiqatçının iştirakı nə müəllim, nə də
şagird tərəfindən hiss olunur.
2. Tədqiqatçı bilavasitə fəaliyyətdə iştirak etməklə
müşahidə aparır. Məsələn, sinifdə dərs deyir və tədqiqatın
məqsədəuyğun proseslərini həyata keçirir.
3. Tədqiqatçı sınananlara “qoşulur” və “sınanan” ro-
lunu oynayır.
Müşahidə elmi-tədqiqat metodu olsa da, onun bəzi
elementlərindən təlim prosesində, xüsusən təbiət elmlə-
rinin tədrisində istifadə olunur. Məsələn, təbiət hadisələri
üzərində müşahidə, laboratoriya şəraitində təcrübənin
müşahidəsi və s. Bu halda müşahidə təlim metodu, digər
metodlarla vəhdətdə istifadə edildikdə isə təlim tərzi rolu-
nu oynayır.
Dostları ilə paylaş: