Yengil atletika bilan shug'ullantirish va uni o'rgatish asoslari

Uloqtirish – maxsus snaryadlarni o`zoqlikka itqitish va uloqtirish mashqlaridir. Bularning natijalari metr va santimetr bilan aniqlanadi. Uloqtirish asab-musqo`l kuchlanishi qisqa vaqtda maksimal bulishi bilan harakterlidir. Bunda qo`l, elka kamari va tana musqo`llarigina emas, balki oyoq musqo`llari ham faol qatnashadi.Yengil atletika snaryadlarini o`zoqqa uloqtirish uchun, kuch, tezlik, chaqqonlik, yuqori darajada rivoj topgan bulishi va o`z kuchini yig`a bilmoq zarur. Uloqtirish bilan shug`ullanish bu muhim fazilatlarni taraqqiy ettiribgina qolmasdan, butun tana musqo`llarining garmonik rivojlanishiga ham yordam beradi.
Yengil atletik uloqtirishlar ijro usulida qarab uch turga bo`linadi: 1) bosh ortidan boshlab uloqtirish (nayza va granata): 2) aylanib uloqtirish (disk, bosqon): 3) itqitish (yadro).
Uloqtirish usullarining farqi syanaryadlarning shakli va og`irligiga bogliqdir. Yengil, ushlash ung`ay bulgan snaryadlarni to`g`ridan yugurib kelib, bosh ortidan boshlab o`zoqqa uloqtirish mumkin , og`irroq snaryadlarni aylanib uloqtirish ungayroq: maxsus tutqichi bulmagan , og`ir snaryad yadroni esa itqitish ungayroq.
Kupkurash- yugurish, sakrash va uloqtirishning har xil turlari o`z ichiga oladi. Kup kurash tarkibidagi turlar miqdoriga qarab nomlanadi: uchkurash, to`rtkurash, beshkurash, oltikurash, sakkizkurash, un kurash Kupkurash asosiy turlari: erkaklar uchun – unkurash va ayollar uchun- beshkurash va o`spirinlar uchun – oltikurash va sakkizkurash. Musobaqani yengillatish uchun, yengil atletikaning bunday og`ir turlaridan musobaqalar ikki kunda o`tkaziladi.
Kupkurash shug`ullanuvchilar oldiga juda yuqori talablar qo`yadi .Ular texnik jihatdan yuqori mahoratli bulishlaridan tashqari , sprinterlardek tezkor, uloqtiruvchilardek kuchli, sakrochilardek sakrovchan va chaqqon , govosharlardek dadil, o`rtacha masofaga yug`uruvchilardek chidamli bulishlari kerak. Kupkurash dasturini to`la bajarish esa, umuman a`lo darajada chidamli bulishni yuqori darajada rivojlangan irodaviy fazilatlarni talab qiladi
Kupkurash bilan shug`ullanish - yengil atletika bilan endigina shug`ullana boshlovchilar uchun ham har tomonlama jismoniy rivoj topishning eng yaxshi yo`lidir. «Alpomish va Barchinoy» kopmpleksli normalaridan keyingina yengil atletik kupkurashning mahsus mashg`ulotlariga o`tadi. Kup kurash bilan shug`ullanish sportchilar organizmiga har tamonlama ta`sir ko`rsatish bilan, yengil atletikaning alohida turidan mahsus trenirovka qilish uchun ham yaxshi zamin yaratib beradi. Kupkurash natijasi sportchining kupkurash tarkibidagi har bir turda kursatgan natijasi uchun olgan ochkolar yig`indisi bilan belgilanadi. Buning uchun maxsus ochkolar jadvalidan foydaniladi.


Xulosa
Yengil atletika va uning turlari rivojlanishining tarixiy tavsifi.
Qadimiy yunon so‘zi “ atletika” o‘zbek tilida kurash, mashq degan ma`noni bildiradi. Qadimiy Yunonistonda kuchlilik va chaqqonlikda musobaqalashgan kishilarni atletlar deb atar edilar. Yengil atletika sportining ayrim turlari ( yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish, ko‘pkurashlardan iboratdir) uzoq vaqtlardan buyon Movarounnahr o‘lkasida istiqomat qiluvchilarning shug‘ullanib kelgan mashg‘ulotlari, xususan, Sarmish (soyidagi) tog‘larida eramizdan bir necha asr oldin qoldirilgan rasmlarda yuguruvchi, sakrovchi va nayza uloqtiruvchilarni tasviri qoldirilgan. Buyuk mutafakkir olim Abu Ali ibn Sino bemorlarni davolashda gimnastika, suzish, kurash bilan birga tez yurish, yugurish, sakrash, nayza otish, tosh ko‘tarish mashqlaridan unumli foydalanganligi haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish.
O‘zbekistonning jismoniy tarbiya tizimida yengil atletikaning o‘rni.
O‘zbekiston Respublikasi hududida o‘tkaziladigan yengil atletika musobaqa qoidalari Xalqaro havaskorlar yengil atletika federatsiyasi (IAAF) qoidalariga asosan ishlab chiqilgan.
O‘zbekiston Respublikasi sportchilarining hamma rasmiy musobaqalari, Shuningdek chet el sportchilari ishtirokidagi ochiq musobaqalar ham shu qoidalarga binoan o‘tkaziladi. Xalqaro rasmiy musobaqalar olimpiada o‘yinlari, jahon chempionati, Evropa, Osiyo, jahon kubogi, kontinental hududiy jamoa chempionatlari yoki o‘yinlari (bir necha IAAF a`zolari o‘rtasida uchrashuvlar) O‘zbekiston zaminida IAAF qoidalari asosida o‘tkazilishi haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish.


Foydalangan adabiyotlar:

1. 
   Kun L. Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta : Per. Svenger. M.: Raduga, 1982..
   
2. 
   Olivova V. Lyudi i igri. U istokov sovremennogo sporta. - M.: FiS, 1985.
   
3. 
   Stolbov V.V. Istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta. - M.: FiS, 1975.
   
4. 
   L. Kun «Vseobshaya istoriya fizicheskoy qo`lturi i sporta»; Moskva 1987.
   
5. 
   Krushilo YU.S. «Xrestomatiya po istorii drevnego mira» Moskva 1980g.